Malaga, séð frá Parador Gibralfaro
Frá Granada förum við beina leið yfir fjöllin og niður á Costa del Sol og komum til strandar við Almunécar. Við ökum ströndina um Nerja, þar sem hellirinn er, til Malaga, sem er síðasta áfangastaður Andalúsíuferðarinnar.
Svo er Valencia á dagskrá
Catedral de Santa Maria
Gengið er inn í dómkirkjuna, Catedral de Santa María, eftir göngustíg frá aðalgötunni Vía de Colón. Hún er frá 16. og 17. öld, byrjaði í gotneskum stíl, en var að mestu reist í endurreisnarstíl. Hún er með fimm kirkjuskipum. Hringlaga höfuðkapella í miðri kirkju er sérstök í sinni röð og átti að vera eftirlíking af Grafarkirkju í Jerúsalem.
Til hliðar við dómkirkjuna er Konungskapella, Capilla Real, í síðgotneskum stíl frá upphafi 16. aldar. Þar eru grafin Ferdinand og Ísabella, sem unnu endanlegan sigur yfir Márum hér í Granada og sameinuðu þar með Spán undir kaþólskri stjórn. Inn í kapelluna er gengið frá Vía de Colón um stíginn meðfram gömlu kauphöllinni, Lonja. Framan við kapelluna, það er að segja handan hennar, er ráðhús frá 18. öld í hlaðstíl.
Capilla Real, gröf Isabellu og Ferdinands
Alcaisería
Ef genginn er stígurinn framhjá kapellunni er Alcaisería á vinstri hönd. Það er gamli silkimarkaðurinn frá márískum tíma. Þar er nú ferðamannabazar, með löngum röðum smábúða undir þaki. Þar er líka veitingahúsið Sevilla. Við hinn enda Alcaisería er helzta markaðstorgið í borginni, Plaza de Bibarrambla.
Á einni hæðinni ofan við Granada er Karthúsingaklaustur, Cartuija. Þar inni má sjá einna fullkomnustu mynd hins kúrríkska skrautstíls, sem víðast hvar annars staðar rann út í ofhlæði.
Genaralife
Generalife
Aftan við Ljónagarð er gengið út í garða Alhambra, Jardínes del Partal, sem teygja sig með bunulækjum og appelsínulundum eftir fellsbrúninni í átt til Torre del Agua, þar sem við taka garðar sumarhallarinnar Generalife. Þar eru langar gönguleiðir, girtar kýprusvið og lárvið, í átt til lítillar hallar frá 14. öld. Þessar viðartegundir blómstra í júlí og ágúst, en yfirgengilegt blómaskrúðið er að öðru leyti mest í maí. Frá Generalife er gott útsýni til Alhambra.
Alhambra, ljónagarður
Hástig íslamskrar byggingarlistar er Alhambra-kastalahöllin, eina íslamska konungshöllin, sem varðveitzt hefur tiltölulega óskemmd. Hún endurspeglar þrá sona eyðimerkurinnar í vinjar rennandi vatns og gróðrar. Hvergi er flatarnýting minni en þar. Byggingar urðu þar að aukaatriði, eins konar ramma utan um gróður, læki og gosbrunna. Úti og inni urðu eitt.
Byggingarefnið var létt, fátæklegt og lítt varanlegt; tilviljanakennt sambland af múrsteinum, rusli og gifskalki, en landslagsskipulagið og fíngerðar skrautbeðjur urðu aðalatriði.
Alhambra
Mesta furða er, að hinar veiklulegu byggingar í Alhambra skuli hafa staðizt tímans tönn og vera enn eins og skilið hafi verið við þær í gær. Fíngert ofurflæði útflúrs í gifskalki í súlnagöngum meðfram opnum görðum er svo vel varðveitt, að það er eins og sex til sjö aldir hafi liðið á einni nóttu. Í veggjum hallarinnar leiftrar sólarljósið í mælirænum beðjum gifskalkvindinga og fagurlitaðra gljáplatna úr postulíni, svo og í spakmælum og trúarsetningum í arabisku letri. Í loftunum leiftra marglitir dropasteinsstuðlar úr gifskalki, og skrautbeðjur í tréskurði.
Vinstra megin við aðgöngumiðasöluna er höll Karls V í formföstum endurreisnarstíl, reist á síðari hluta 16. aldar í algerri þverstæðu við hina márísku höll. Þar er nú sagnfræðisafn og listasafn.
Aftan við aðgöngumiðasöluna er hallarkastalinn, Alcazaba, langelzti hluti svæðisins, frá 9. öld. Úr hæsta turni kastalans er frábært útsýni yfir Alhambra, Granada og Sierra Nevada.
Alcazaba
Gengið er meðfram höll Karls V til að komast í márísku höllina, Palacio árabe, sem er að mestu leyti frá 14. öld.
Þar förum við um hvern salinn á fætur öðrum. Sumir eru undir þaki, en aðrir eru undir berum himni. Víða veita gluggar útsýni yfir borgina. Frægasti salurinn undir þaki er Sendiherrasalur, Sala de Embajadores. Frægustu opnu salirnir eru Myrtuviðargarður, Patio de los Arrayanes; og Ljónagarður, Patio de los Leones. Umhverfis þá tvo garða er Alhambra skipulögð.
Frá Córdoba förum við suðaustur yfir Andalúsíu í átt til fjalla. Þar sem láglendið mætir fjöllunum er rúmlega 250 þúsund manna borgin Granada.
Parador de San Fransisco, Alhambra, Granada
Granada er fyrst og fremst fræg fyrir máríska hallarvirkið Alhambra, sem er sennilega fegursta og merkasta mannvirki Spánar og stendur á hæð ofan við borgarmiðju. Þetta er afar skemmtilegt borgarstæði við rætur Sierra Nevada, sem sýna snævi þakta kolla sína á góðum degi.
Granada var síðasta vígi Mára, þegar kristnir konungar mjökuðu veldi sínu suður eftir Spáni. Þangað flúðu Márar frá Córdoba, þegar hún féll 1236, og héldu velli í meira en hálfa þriðju öld, til 1492. Granada var íslömsk borg í nærri átta aldir og hefur nú verið kristin í aðeins fimm aldir. Ekkert er eftir af minjum frá márískum tíma í Granada nema kastalahöllin Alhambra
Parador de San Francisco er sannkallað draumahótel í fimm alda gömlu mannvirki. Það er umlukið görðum Alhambra-hallar á þrjá vegu. Klaustri frá 15. öld hefur verið breytt í 39 herbergja lúxushótel, sem er annað af tveimur flaggskipum hinna spönsku hótel-paradora.
Hótelið er indælt innst sem yzt. Herbergin eru á tveimur hæðum umhverfis friðsælan innigarð og hafa útsýni yfir Alhambra-garða, sum einnig til snævi þakinna tinda. Allur búnaður er hinn vandaðasti.
Alcázar
Rétt hjá moskunni er borgarkastalinn, Alcázar, frá 14. öld. Að baki hans eru márískir garðar, mishæðóttir með rennandi vatni, gosbrunnum og tjörnum. Þar er gott að rölta sér til hvíldar eftir skoðunargöngur um merkisstaði borgarinnar.
Judería, séð frá Calleje de las Flores til Mesquita
Calleje de las
Umhverfis moskuna er gyðingahverfi borgarinnar, Judería, með þröngum og kræklóttum göngugötum og pottablómum á húsveggjum. Við hefjum gönguna um það á horninu undir bænaturni moskunnar, þar sem eru veitingahúsið El Rojo Caballo og hótelið Maimónides.
Hótelið heitir eftir gyðingalækni, sem var fremstur lækna í heiminum á 12. öld. Annar frægur íbúi í Córdoba á þeirri öld var máríski vísindamaðurinn og heimspekingurinn Averroes. Á þeim tíma var Córdoba eitt helzta menningarsetur veraldar.
Leiðin liggur um sundið á horninu, síðan til hægri inn Deanes og svo til vinstri eftir Romero. Þar á torginu Salazar er matstaðurinn Churrasco. Á torginu snúum við til vinstri og göngum þröngt sundið til torgsins Maimónides. Þar er nautaatssafnið í herragarði að baki gróðursæls forgarðs.
Við göngum til hliðar við safnið, framhjá handíðamarkaðinum að baki safnsins og framhjá annarri af tveimur sínagógum gyðinga, sem eftir eru á Spáni, í 14. aldar húsi vinstra megin götunnar. Síðan finnum við aðra götukróka til baka.
Frá norðurhorni moskunnar förum við inn sundið Bosco og beygjum strax til hægri í Calleje de las Flores. Þar er sérstaklega mikið um pottablóm á veggjum. Frá torginu við enda sundsins er ágætt útsýni um sundið til baka til bænaturns moskunnar.
Mesquita í Córdoba er sannkallað furðuverk. Hún var reist árið 785 og var þá nýjung í sögu byggingarlistar, því að skeifubogar hennar eru tveggja hæða. Það gefur henni aukna hæð og rými. Síðar var moskan stækð nokkrum sinnum og jafnan í sama stíl, síðast árið 987.
Dans við Mesquita
Mesquita er skógur 850 súlna í 10 röðum og virðist sums staðar vera nánast endalaus. Ofan á súlunum hvíla tvöfaldir márískir skeifubogar, röndóttir, til skiptis úr hvítum kalksteini og rauðum tígulsteini. Í heild er moskan þögull undraheimur margvíslegra ljósbrota, þar sem blæbrigðin breytast við hvert fótmál.
Að grunni til er Mesquita svipuð hefðbundnum safnaðarmoskum. Að utan er hún girt voldugum múrum. Fyrir innan þá er fremst Appelsínutrjágarðurinn, sem er forgarður með voldugum bænaturni og hreinsunarbrunni. Inni er moskan fyrst og fremst súlnaskógur, með bænaþili innst. Þar eru flóknar, marglaufa fléttur skeifuboga, svo og stefnugróf, sem markar áttina til Mekka.
Inni í miðjum súlnaskóginum var reist fremur ljót dómkirkja á 16. öld, þegar kristni hafði ýtt íslam til hliðar í Córdoba, en hún drukknar inni í moskunni.
Mesquita, Córdoba
Frá Arcos liggur leiðin til Sevilla, sem er svo merk borg, að hún hefur sérstakan kafla framar í þessari bók og er því ekki til frekari umfjöllunar hér. Frá Sevilla höldum við svo til Córdoba, tæplega 300 þúsund manna borgar nyrst í Andalúsíu.
Emírar frá Damascus tóku völd í Córdoba 719 og hélzt hún í höndum Mára í fimm aldir, til 1236. Hún var lengi helzta borg Mára á Spáni og eitt mesta fræðasetur heims. Hún lét mikið á sjá, þegar veldi Mára var hrundið á 15. öld og hinir kristnu arftakar létu áveitukerfið grotna niður. Stóra moskan, Mesquita, er minnisvarði um márískan stórveldistíma. Á mesta blómaskeiðinu voru 300 moskur í borginni.
Mest er um að vera í Córdoba í maí. Þá er maíhátíð, sem er svipuð aprílhátíðinni í Sevilla, með vikulöngum dansi og hljóðfæraslætti. Í sama mánuði er húsagarðahátíðin, þegar húseigendur keppa um verðlaun fyrir fegurstu blómaskreytingar í görðum sínum og húsagarðarnir eru opnir almenningi.
Arcos de la Frontera, séð frá paradornum
Á leiðinni milli Ronda og Arcos de la Frontera er ekið um fjalllendi, þar sem eru hin frægu “hvítu” þorp, sem glampa í fjallshlíðunum í sólskininu, svo sem Castellar, Vejer og Zahara. Á þessu svæði voru löngum landamæri kristinna og íslamskra á Spáni. Þess vegna eru orðin “de la Frontera” víða í nöfnum bæja og þorpa.
Arcos de la Frontera er uppi á klettatappa við ána Guadalete. Gott er útsýnið frá aðaltorginu, sem hangir beint yfir klettaveggnum. Við torgið er kirkjan Santa María í gullsmíðastíl. Þar er einnig hótelið okkar, með stórum herbergissvölum.
Ronda, Puenta Nuevo
Í nágrenni Ronda er fagurt landslag, einkum í fjalllendinu milli borgar og strandar, Serranía de Ronda, þar á meðal á leiðinni frá ströndinni, ef farið er upp hjá bænum San Pedro de Alcántara. Er þá farið frá Torremolinos vestur fyrir Marbella til San Pedro og þaðan inn í land til Ronda. Sú leið er lengri en hin stytzta, um 110 kílómetrar. Bærinn er 750 metrum yfir sjávarmáli.
Ronda er reist á fjallsbrún ofan við ána Guadalevín, sem rennur í djúpu gili, Tajo, gegnum miðbæinn. Gamli bærinn í Ronda er fra
mmi á klettaeyju, en nýi bærinn er á innri brúninni. Milli bæjarhlutanna liggja tvær brýr, 90 metra há Puente Nuevo frá 18. öld og enn eldri Puente Romano, sem veita hrikalegt útsýni yfir gilið.
Skemmtilegt er að rölta þröngar götur gamla bæjarins. Þar eru til dæmis gömul kirkja með íslömskum kallturni í márastíl; voldug og tvíturna Mondragón-höll í endurreisnarstíl; Salvatiera-höll; og máríska baðhúsið, sem minnir á, að Ronda var höfuðborg eins máraríkisins á Spáni. Auðvelt er að ganga um alla þessa staði, því að flatarmál gamla bæjarins er varla nema 15 hektarar.
Í nýja bænum, aðeins 100 metrum frá Puenta Nuevo, er einn elzti nautaatshringur Spánar, frá 1785. Það var einmitt í Ronda, að nautaat var fært í þann búning, sem gilt hefur æ síðan. Það var Francisco Romero, fæddur 1698, sem setti fram reglurnar. Sonarsonur hans, Pedro Romero, varð frægasti nautabani sögunnar. Frá nautahringnum liggur skemmtileg gata, Carrera de Espinel, með gömlum húsum.
Plaza Dona Elvira, Santa Cruz
Hverfið austan við dómkirkjuna og kastalann heitir Santa Cruz. Það var gyðingahverfi á miðöldum, en varð á 17. öld að hverfi aðalsfólks. Enn er það hverfi efnafólks, með vel varðveittum húsum, friðsælum forgörðum og þröngum sundum, sem bílar komast ekki um. Þar eru ótalmörg kaffihús, barir og veitingahús, einkum við torgin Dona Elvira, Venerables Sacerdotes og Santa Cruz, þar sem er stytta af Don Juan.
Santa Cruz
Þótt flestir íslenzkir ferðamenn leggi leið sína til Andalúsí
u, þekkja færri hina raunverulegu Andalúsíu að baki fjallanna við ströndina. Þar eru hinar sögufrægu borgir, sem við ætlum að heimsækja í þessum kafla. Þetta er land endalauss sólskins og letilífs, veizluhalda og sönglistar. Þetta er land nautaats og flamenco-dansa, sítróna og sérrís. Fegursti og þægilegasti tíminn í Andalúsíu er í marz-apríl og september-októ
ber.
Héðan kemur súpan gazpacho, köld tómatsúpa með olíu og ediki, hráum hvítlauk og lauk og oft með brauðmolum, framreidd í ótal tilbrigðum. Héðan kemur ískældi svaladrykkurinn sangría, sem felur í sér rauðvín, gos, ávaxtasafa og koníakstár.
Hið upprunalega sérrí kemur frá Andalúsíu. Bezta sérríð er svokallað fino, skraufaþurrt og ljóst og veikt. Það hæfir betur en nokkuð annað
áfengi sem fordrykkur á undan mat, því að það örvar bragðlaukana, en deyfir þá ekki eins og hanastél gera yfirleitt. Ekta amontillado er dekkra og þyngra sérrí, sem gott er að drekka eftir mat.
Við ímyndum okkur, að við séum stödd á Costa del Sol, t. d. í Torremolinos. Við erum orðin þreytt á sandi og sólskini og höfum tekið bílaleigubíl, sem við ætlum að aka til frægðarborga Andalúsíu. Leið okkar liggur um Ronda, Arcos de la Frontera, Sevilla, Córdoba, Granada og Malaga, þar sem við erum aftur komin niður á ströndina.
Milli Torremolinos og Ronda eru 84 kílómetrar, milli Ronda og Arcos 86 kílómetrar, milli Arcos og Sevilla 91 kílómetri, milli Sevilla og Córdoba 143 kílómetrar, milli Córdoba og Granada 166 kílómetrar, milli Granada og Malaga 127 kílómetrar og milli Malaga og Torremolinos 14 kílómetrar. Fyrsti viðkomustaður er Ronda.
Patio de la Doncellas, Alcázar
Eini hluti borgarkastalans, Alcázar, sem er frá márískum tíma, er veggriðið, sem skilur á milli fremra portsins, Patio de la Montería, og innra portsins, Patio del León. Að öðru leyti er kastalinn að mestu byggður á valdaskeiði kristins konungs, Péturs hins grimma, 1364-1366.
Alcázar
Hann lét hanna kastalann í márískum stíl, undir greinilegum áhrifum frá Alhambra í Granada, enda voru iðnaðarmennirnir Márar. Hann kunni ekki arabisku og vissi ekki, að í skrautbeðjum veggjanna höfðu þeir skráð: “Það er enginn sigurvegari nema Allah”. Íslamskur byggingastíll hélt velli á Spáni í samkeppni við ítalskan og franskan stíl lengi eftir að Márar höfðu verið hraktir á brott. Alcázar í Sevilla er bezta og hreinasta dæmið, sem til er um márískan stíl frá kristnum tíma.
Innan við Patio del León er höll Péturs. Í henni er innsta portið, Patio de las Doncellas, upprunalega í tærum Alhambra-stíl með oddbogagöngum á alla vegu. Á 16. öld var bætt ofan á hæð með bogagöngum, sem stinga í stúf.
Fyrir innan höll Péturs er víðáttumikill kastalagarður með klipptum runnaröðum, trjágöngum, garðhýsi Karls V, tjörnum og blómum. Þar inn af er svo minna þrautskipulagður garður á vinstri hönd.
Giralda
Norðan við austurdyr kirkjunnar er kirkjuturninn, Giralda. Hann er frá síðari hluta 12. aldar og var þá kallturn moskunnar, er áður var þar, sem kirkjan stendur nú. Hann er 98 metra hár og breiður eftir því, úr bleikum múrsteini, ferstrendur eins og tíðkaðist í vesturhluta íslams, en ekki sívalur eins og tíðkaðist í Persíu og austurhluta íslams.
Stíllinn er greinilega márískur, frá valdaskeiði Almóhaða, sem voru harðlínumenn í trúmálum og andvígir glysi. Þess vegna er turninn í mjög formföstum línum, með reglubundnum oddskeifugluggum og fíngerðu skarti. Á 16. öld var bætt ofan á turninn einni skrautlegri hæð og kristnu klukknaporti. Að innanverðu er spírallaga hringbraut upp turninn, þaðan sem er gott útsýni yfir borgina.
Ef farið er norður fyrir kirkjuna, er hægt að komast inn í garð appelsínutrjánna, Patio de los Naranjos, sem líka er leif frá márískum tíma. Slíkir garðar eru hefðbundinn hluti íslamskra moska
Lonja
Til að komast frá dómkirkjunni til borgarkastalans er gengið yfir torgið Plaza del Triunfo. Þar er á hægri hönd Vestur-Indíasafnið í höll, er var reist 1572 sem kauphöll, Lonja, þegar Sevilla var höfuðborg Ameríkusiglinga, teiknuð af Juan de Herrera, sem einnig hannaði konungshöllina El Escorial við Madrid. Þar inni eru meðal annars sýnd gömul siglingakort og gömul kort af bæjum í rómönsku Ameríku.
Patio de los Naranjos, Catedral
Ekki er flókið mál að skoða hið markverðasta í Sevilla. Ekki þarf annað en að ganga kringum dómkirkjuna, sem yfirgnæfir umhverfi sitt með voldugum turni og víðáttumiklum svifsteigum, enda er hún sögð hin þriðja stærsta í heimi, næst á eftir Péturskirkju í Róm og Pálskirkju í London. Hún er byggð í svo síðgotneskum stíl, að áhrifa endurreisnartímans er farið að gæta. Byggingin hófst 1401, þegar rifin hafði verið íslömsk moska, sem stóð hér áður, þegar Sevilla var márísk borg. Frægt er vesturvirki kirkjunnar með margföldum dýrlingabogum umhverfis kirkjudyr.
Gengið er í dómkirkjuna bæði að vestanverðu og austanverðu. Að innan er hún yfirþyrmandi stór og kuldaleg, 56 metrar undir loft. 75 steindir gluggar eru á kirkjunni, sumir hverjir frá upphafi 16. aldar. Til vinstri við austurdyrnar er konungskapella, Capilla Real, þar sem hvíla nokkrir Spánarkonungar. Við enda suðurstúku kirkjunnar er líkkista Kólumbusar, borin af fjórum styttum, sem tákna fjögur konungdæmi Spánarveldis, sem þá voru Aragón, Castilía, León og Navarra.
Berry Brothers, dæmigerð búð fyrir sérfræðinga, selur öldruð borðvín
Liðin er sú tíð, er London var ein hagstæðasta verzlunarborg Evrópu. En hún er enn ein hin skemmtilegasta. Einkum eru það sérverzlanirnar, sem gera garðinn frægan, sumar frá fyrri öld eða öldum. Ef við tökum forngripaverzlanirnar sem dæmi, þá eru á því sviði ótölulega margir flokkar sérverzlana í ákveðnum tímabilum ákveðinna tegunda og ákveðinna landa.
Leiðsögnin um verzlanir í London verður í höfuðdráttum í formi gönguferðar um St James´s hverfi og austurhluta Mayfair hverfis. Í leiðinni verður bent á ýmsar sögufrægar verzlanir, þótt fleira megi skoða en þær einar.
Ef sumum lesendum finnst karlmönnum gert hærra undir höfði en konum, er það til afsökunar, að karlmannabúðir í London eru sumar gamlar og rótgrónar, en kvennabúðir hins vegar nýlegar og innfluttar frá París eða Róm.
Óþarfi er að leiðbeina lesendum sérstaklega til vöruhúsanna miklu við Oxford Street og Regent Street, þar sem menn reyna að finna hið fáa, sem ekki fæst heima á Íslandi. Hins vegar er gaman að glugga í frægar og dýrar búðir, ekki beinlínis til að verzla, heldur til að skoða þær eins og aðra merkisstaði borgarinnar. Og kaupsýslan í London er ekki síður merkileg en gamlar kirkjur, söfn og myndastyttur.
