Í hverjum áningarstað er gisting frumþörf ferðamannsins. Ef við búum ekki hjá vinum, eru hótelin hið fyrsta, sem við þurfum á að halda í ókunnri borg. Við byrjum því leiðsögnina um London á hótelunum.

Ensk hótel eru yfirleitt hreinleg og hafa allan búnað í lagi. Sjálfsagt þykir orðið, að baðherbergi fylgi hverju herbergi. Hér verður aðeins vikið að gistingu, þar sem rykugur ferðamaður getur þvegið sér í eigin baði.
Við setjum einnig það skilyrði, að sjónvarpstæki sé í herberginu, því að fjögurra rása brezka sjónvarpið er gott. Í öllum tilvikum, nema tveim, setjum við líka það skilyrði, að sími sé í herberginu.

Ennfremur viljum við, að þreyttir ferðamenn hafi um nætur sæmilegan svefnfrið í herbergjum sínum. Síðast en ekki sízt finnst okkur nauðsynlegt, að hótelið sé í miðborginni, svo að ekki þurfi að verja miklum tíma í hótelferðir.

Hér verður sagt frá nokkrum völdum hótelum, sem hafa reynzt okkur vel á undanförnum árum. Þau eru í ýmsum verðflokkum, allt frá GBP 25 fyrir tvo með morgunverði, upp í GBP 220 fyrir tvo án morgunverðar. Öll prófuðum við vorið 1987 til öryggis, því að allt er í heiminum hverfult.

Við prófuðum líka önnur hótel, sem við getum ekki mælt með, af því að okkur fannst þau ekki standast samkeppni við hin, hvert í sínum gæðaflokki.

Royal Trafalgar

Hótelið “okkar” í London er Royal Trafalgar, einkum af því að það er nákvæmlega í hjarta borgarinnar, milli torganna Trafalgar og Leicester. Hér mætast leikhús- , bíó- og veitingahverfin Covent Garden í austri og Soho í norðri, svo og verzlanahverfin St. James´s og Mayfair í vestri og loks stjórnmálahverfið Westminster í suðri.

Héðan er gott að skreppa stytztar leiðir til allra átta, til skoðunar eða í búðir á daginn og í leikhús, bíó eða veitingastofur á kvöldin. Öll borgin liggur að fótum okkar. Ekkert mál er að skreppa hingað oft á dag til að hvíla lúin bein í rólegri hliðargötu, þangað sem hávaði umferðarinnar nær lítt.

Hótelið hefur 108 herbergi á nokkrum hæðum í nýlegu húsi við hlið Þjóðlistasafnsins. Anddyri, móttaka og setustofa eru afar viðkunnanleg, svo og ölstofa í hefðbundnum stíl. Starfsliðið er alúðlegt, svo sem hæfir litlu hóteli. Það veitir þjónustu allan sólarhringinn og man nöfn ýmissa íslenzkra vildargesta.

Herbergi nr. 409 snýr út að safninu. Það er snyrtilega búið samræmdum húsbúnaði, sem var örlítið byrjaður að þreytast, þykku teppi og aðlaðandi veggfóðri. Þetta hlýlega herbergi er þögul vin í skarkala heimsborgarinnar. Baðherbergið er fullnægjandi, en ekki flísalagt að fullu og hafði helzt til kraftlitla sturtu.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 85 án morgunverðar.

(Royal Trafalgar, Whitcomb Street, sími 930 4477, telex 298564, E2)

Drury Lane

Annað uppáhaldshótel okkar er Drury Lane, í norðurenda Covent Garden hverfis. Það liggur jafn vel og Royal Trafalgar við leikhúsum og veitingastofum, en heldur lakar við verzlunum. Það er glæsilegra og dýrara, en veitir Flugleiðafarþegum sérstök vildarkjör.

Þetta er nýtízkulegt háhýsi í götuþröngum hluta Covent Garden, aðeins hundrað metra frá höllinni, þar sem söngleikurinn Cats hefur verið sýndur. Það er innréttað hátt og lágt af sérstökum myndarbrag og er vel við haldið.

Setustofan með reyrhúsgögnum í anddyri er óvenju notaleg af hótelstofu að vera. Aðlaðandi gróður og grænir litir einkenna hana. Vingjarnlegt starfslið er til reiðu 24 stundir á dag.

Herbergi nr. 618 er dæmigerður fulltrúi hinna 130 herbergja hótelsins. Þar er sami reyrinn og grænleiti blærinn og í setustofunni. Allur búnaður í herbergi og á baði var í fullkomnu lagi, raunar eins og ónotaður væri. Og vandaðri verða herbergin ekki á dýrustu hótelum. Lítið heyrist af stórborgarhávaða, en útsýni er líka lítið. Hægt er að panta herbergi með góðu útsýni til City.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 84.

(Drury Lane, 10 Drury Lane, sími 836 6666, telex 8811359, E1)

Ladbroke Park Lane

Þriðja óskahótelið okkar er hið litla 71 herbergis Ladbroke Park Lane, sem kúrir yfirlætislaust en virðulega í húsasundi að baki Hilton-turnsins í suðurhorni Mayfair-hverfis. Það er vel í sveit sett til verzlunar, en heldur síður til skemmtanalífs í samanburði við fyrri hótelin tvö. Gamla vinin Shepherd Market er rétt á bak við hótelið.

Marmaragólf og þægilegir hægindastólar í anddyri gefa strax tóninn, ásamt alúðlegu starfsliði, sem veitir herbergisþjónustu allan sólarhringinn. Auðvelt er að fá leigubíl með því að ganga 200 metra að anddyri Hiltons.

Innréttingar á fremur litlu herbergi nr. 202 eru nýlegar og einkar heimilislegar, þótt ekki sé smíðin úr massífri furu beinlínis vönduð á íslenzkan mælikvarða. Fullflísað baðherbergi með marmaragólfi var einkar vel búið, nema hvað handklæðin voru ekki af nægilegri Ameríkustærð og reykglerið í speglinum var ekki nógu gott. Lítil truflun er af strjálli umferð um götusundið, sem liggur að hótelinu.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 120 að meginlands-morgunverði inniföldum.

(Ladbroke Park Lane, Stanhope Row, sími 493 7222, telex 291855, C3)

Berkeley

Bezta hótel heimsborgarinnar og hugsanlega Vesturlanda er Berkeley, þótt það sé tæpast eins dýrt og Dorchester og Claridges. Það er eina fína hótelið í borginni, sem er nýlega reist, árið 1972, raunar eitt síðasta lúxushótel Evrópu.

Strax á marmaragólfi anddyrisins fundum við, að þetta er annar heimur en úti fyrir. Það líkist raunar tæpast hóteli, því að mjúkmálir ungherrar í einkennisbúningi bankastjóra buðu okkur til sætis við forngripa-skrifborð, meðan gengið var frá formsatriðum.

Hér er síðasta vígi brezka aðalsins. Engir olíufurstar voru sjáanlegir og mjög fáir Bandaríkjamenn. Allir gestir gengu um í klæðskerasaumuðu og töluðu Oxford-ensku. Frábærlega háttprúðir starfsmenn mundu hafa lyft annarri augabrúninni, ef þeir hefðu séð bindislausan kraga eða myndavél á maga.

Anddyri og myndarleg setustofa eru klædd viðarþiljum og bera gulbrúna, stílhreina litatóna, svo og kristalskrónur í lofti. Barinn er á tveimur hæðum. Veitingasalirnir tveir eru í hópi sárafárra hótelsala í London, sem bjóða frambærilegan mat. Og uppi á þaki er snotur innisundlaug með gufubaði.

Herbergi nr. 329 hefur útsýni yfir í Hyde Park. Það er afar gott, stílhreint, stórt og notalegt. Þarna ríkir kyrrð, þótt þung umferð á Knightsbridge sé beint fyrir neðan. Baðherbergið er stórt, hlaðið flísum og marmara og gnægð stórhandklæða.

Berkeley er fremur lítið hótel, 152 herbergja. Það er nyrzt í Belgravia hverfi, þar sem það mætir hverfunum Knightsbridge og Mayfair, vel í sveit sett til innkaupa í fínum og dýrum búðum.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 220 án morgunverðar og er hið dýrasta í borginni.

(Berkeley, Wilton Place, sími 235 6000, telex 919252, B3)

Connaught

Virðulegasta hótel borgarinnar og sennilega hið næstbezta á eftir Berkeley er Connaught. Svo fínt er það, að meðmæli þarf til að komast inn, eins og raunar á Claridges. Munurinn er, að þar sjást Bandaríkjamennirnir í skræpufötum með myndavélar, en hér eru þeir í siðmenntuðum búningi.

Lúxusinn er yfirlætislaus, hæglátur og dálítið stirðlegur, en fullkomlega virkur. Aldrað og kurteist starfslið kann starf sitt út í fingurgómana. De Gaulle bjó hér á stríðsárunum, enda er dvölin hér eins og að vera gestur á vel reknum herragarði.

Setustofan skartar viktoríönskum gyllingum og gifsflúri yfir fornlegum húsbúnaði, sem ekki myndar samræmda heild. Notalegastur er barinn með eikarinnréttingu og veiðiminjagripum. Auk lyftanna liggur fallega massífur eikarstigi upp til herbergisganganna, sem njóta ferskra blómaskreytinga.

Herbergi nr. 223 er stórt og innréttað í gulum litum. Allur húsbúnaður er gamall og smekklegur. Speglar eru úti um allt. Baðherbergið er ekki nýtízkulegt, en fullkomlega búið tækjum og hlaðið risastórum handklæðum.

Með því að þrýsta á hnapp, fékkst þvegið og pressað af manni á skammri stund, svo ekki sé talað um hámark brezks unaðar, að fá í morgunmat í rúmið Kedgeree, bezta plokkfisk heimsins.

Ekki spillir fyrir Connaught, að það státar af einu af allra beztu veitingahúsum borgarinnar. Er þess sérstaklega getið í viðeigandi kafla þessarar bókar (bls. 28).

Hið litla, 90 herbergja hótel, er nokkurn veginn í miðju Mayfair, hverfi virðulegra verzlana, dýrra íbúða og lokaðra spilavíta. Og það tekur ekki einu sinni gild amerísk krítarkort.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 117 án morgunverðar, sem er gjafverð á svona virðulegu hóteli. Plokkfiskurinn kostaði GBP 4,50 á mann að auki.

(Connaught, Carlos Place, sími 499 7070, án telex, C2)

Stafford

Berkeley og Connaught eru betri en Dorchester og Claridges, sem eru betri en Ritz og Savoy. En bezta herbergið höfum við fengið á Stafford, sem er dálítið lægra í verði en fyrrgreind frægðarhótel, önnur en Connaught.

Herbergi nr. 605 er stórt og ríkulega búið húsgögnum, þar á meðal verðmætum forngripum. Þægilegt veggfóður fer notalega saman við innanstokksmuni. Skápar og töskupláss eru úr augsýn til trufla ekki þá stemmningu, að betra sé að liggja hér í leti en fara að gera eitthvað úti í bæ. Jafnvel baðherbergið er svo aðlaðandi, að það kallar á langdvalir.

Stafford er við enda mjórrar blindgötu í fína klúbbahverfinu St James´s. Þar er alger friður, aðeins steinsnar frá ys og þys St James´s Street og Piccadilly. Í sömu götu er jafn friðsælt og lítið Dukes-hótel, sem er heldur síðra, af því að herbergin þar eru minni.

Stafford rúmar 60 herbergi á sex hæðum ofan við jarðhæðina, sem hefur þægilega setustofu og notalegan bar, er opnast út í steinlagt blómaport. Hótelið er svo lítið, að það minnir á sveitasetur, þar sem þjónusta er á hverju strái.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 133 án morgunverðar.

(Stafford, St James´s Place, sími 493 0111, telex 28602, D3)

May Fair

Þeir, sem búa á May Fair, þurfa ekki nauðsynlega að fara úr húsi til að hafa ofan af fyrir sér, því að leikhús, bíó og næturklúbbur eru undir sama þaki. Enda er hótelið vinsælt meðal leikara og skemmtikrafta, sem stundum sitja hér á viktoríönskum barnum innan um fjólublátt pluss og skemmtilegar stungur frá þriðja tug aldarinnar. Anddyrið rúmar þægilega setustofu, marmarasúlur, áhrifamikinn krómhringstiga og glæsta kristalskrónu í lofti.

Eins manns herbergið nr. 664 á þessu 391 herbergis hóteli er notalegt og hlýlegt. Dökkur harðviður er í snyrtilegu samræmi við flauelsklæddan hægindastól í Regency-stíl, myndastyttulampa og tvo kringlótta snyrtispegla. Þessu fylgir fullkomlega búið og flísalagt baðherbergi.

May Fair er í sunnanverðu Mayfair hverfi, tæplega 200 metra frá Piccadilly og í aðeins 100 metra fjarlægð frá Langan´s Brasserie (bls. 28), þar sem fræga fólkið snæðir.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 150 án morgunverðar, hefur hækkað mjög að undanförnu.

(May Fair, Stratton Street, sími 629 7777, telex 262526, D2)

Selfridge

Í næsta verðflokki fyrir neðan koma helzt fjögur hótel til greina. Eitt er Selfridge, sem er aftan samnefndrar stórverzlunar við Oxford Street, svo að kaupaglaðir þurfa ekki að fara úr húsi í heimsborginni. Hótelið veitir velþegna hvíld eftir amstur búðaferða.

Ofan við skemmtilegt anddyrið eru almennir salir, svo sem sérdeilis notaleg setustofa með leðurstólum, sedrusvið og marmara, ennfremur bar með steypujárnsarni og loftbitum, sem minnir á fyrri tíma. Herbergin eru 298 talsins.

Hávaðinn frá Oxford Street heyrist ekki inn í herbergi nr. 509. Það er smekklega búið húsgögnum í hefðbundnum stíl, þar sem öllu er haganlega fyrir komið. Baðherbergið er nýtízkulegt og flísalagt í hólf og gólf.
Tveggja manna herbergi kostaði GBP 125 án morgunverðar.

(Selfridge, Orchard Street, sími 408 2080, telex 22361, C1)

Holiday Inn

Annað meðmælahótelið í þessum verðflokki er eitt Holiday Inn hótelanna, 217 herbergja turn, rétt að baki stórverzlunar Harrods í Knightsbridge. Það er mun betra en önnur hótel sömu keðju í London og eitt af sjaldgæfum dæmum um, að hótel alþjóðlegra hringja hafi hagstætt hlutfall verðs og gæða.

Þetta er eitt sárafárra hótela í miðborginni, sem býður upp á sundlaug. Hún er bæði undir þaki og beru lofti, eftir veðri hverju sinni. Með húsbúnaði og regnskógaplöntum er búið til suðurhafseyja-andrúmsloft við laugina og í veitingasalnum yfir henni.

Herbergi nr. 705 er rúmgott og bjart, með góðu útsýni. Húsbúnaður er hinn vandaðasti, svo og búnaður í baðherbergi, sem er þó í þrengsta lagi. Hér er kælibar, mun þægilegra fyrirbæri en misjafnlega hraðvirk herbergisþjónusta hinna dýrari hótela. Þetta eru Evrópumenn að byrja að læra af bandarísku hótelkeðjunum.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 135 án morgunverðar.

(Holiday Inn, Sloane Street, sími 235 4377, telex 919 111, B4)

Goring

Milli Buckingham Palace og Viktoríustöðvar er enn eitt lúxushótelið, en mun ódýrara en þau, sem nefnd voru fyrr í þessum kafla. Það er Goring, lítið og rólegt 100 herbergja hótel, sem státar af að hafa verið fyrst í heimi til að taka upp bað og miðstöðvarofn í hverju herbergi. Allt er hér tandurhreint og öllu vel við haldið.

Hótelið ber gamaldags virðuleikabrag, sem endurspeglast í kurteisu og þægilegu starfsliði. Rúmgóðar setustofur snúa út að friðsælum bakgarði. Rétt er að panta herbergi, sem snýr að garðinum, því að þar er kyrrð meiri en að framanverðu.

Herbergi nr. 116 er stórt og gott, með vönduðum húsbúnaði og stóru baðherbergi. Við héldum fyrst, að handlaugina vantaði, unz við tókum eftir, að hún sneri öfugt, inn í herbergið, og var þar í eins konar skáp. Stílhreinir pastellitir mynduðu gott samræmi í herberginu, a.m.k. meðan handlaugarskápurinn var lokaður.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 105 án morgunverðar.

(Goring, 15 Beeston Place, sími 834 8211, telex 919166, C4)

Rembrandt

Við ljúkum ferðinni milli dýru lúxushótelanna á Rembrandt, 190 herbergja viktoríönsku hóteli, andspænis Victoria & Albert Museum og vísindasöfnunum í South Kensington, svo og aðeins 500 metra frá Harrods og öðrum búðum Knightsbridge hverfis.

Hótelið hefur verið endurnýjað og ljómar á nýjan leik. Rúmgóðir salirnir niðri eru í hefðbundnum stíl, en stóru gestaherbergin hafa fengið á sig nútímasvip. Ráðlegt er að panta herbergi að aftanverðu, því að umferð á aðalgötu er þung að framanverðu.

Herbergi nr. 531 er rúmgott, stílhreint og notalegt, með stóru, fullflísuðu og snyrtilegu baðherbergi.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 110 án morgunverðar.

(Rembrandt, 11 Thurloe Place, sími 589 8100, telex 295828, A4)

Durrants

Beint að baki safnsins Wallace Collection, um 500 metrum norðan við Oxford Street, er Durrants í gömlu og fallegu húsi í Regency stíl. Það er hlaðið eikarþiljum, forngripum og gömlum málverkum, — lítur út eins og brezkur karlaklúbbur, svo sem maður ímyndar sér, að hann eigi að vera.

Hótelið er lítið, 104 herbergja, og býður hinar beztu móttökur. Það liggur vel við stórverzlunum Oxford Street, en síður við skemmtanalífi Soho og Covent Garden.

Herbergi nr. 311 er fremur lítið, en vel búið í nútímalegum stíl og hefur gott baðherbergi. Það er í hinum gamla hluta hótelsins. Herbergin í yngri hlutanum eru einfaldari og lakari.

Tveggja manna herbergi með baði kostaði GBP 95, að brezkum morgunverði inniföldum.

(Durrants, 26 George Street, sími 935 8131, telex 894919, C1)

Clifton-Ford

Örlitlu austar, einnig rétt norðan við Oxford Street, jafn vel sett og Durrants gagnvart verzlunum og heldur betur gagnvart kvöldlífinu, er Clifton-Ford, ágætt nútímahótel. Það býður farþegum Flugleiða sérstök vildarkjör, sem eiginlega er alls ekki hægt að hafna.

Þetta er 228 herbergja millistærðarhótel með rúmgóðu anddyri og aðlaðandi skjaldarmerkjabar. Eins og Durrants er það friðsælt, þótt það sé nálægt verzlunargötunum. Starfsliðið er einkar vingjarnlegt og hjálpsamt.

Herbergi nr. 525 er rúmgott og þægilega útbúið, með snyrtilega flísalögðu baðherbergi. Þetta er einkar viðkunnanlegur dvalarstaður ferðalanga í London, nútímalegt og stílhreint herbergi.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 125 að meginlandsmorgunverði inniföldum og aðeins GBP 90 fyrir Flugleiðafarþega, sem hljóta að setja hótelið á toppinn í samanburði verðs og gæða.

(Clifton-Ford, 47 Welbeck Street, sími 486 6600, telex 22569, C1)

Royal Angus

Næstum því við hliðina á óskahóteli okkar, Royal Trafalgar, sem getið var fremst í hótelkaflanum, eru tvö hótel, sem unnt er að mæla með. Það stafar einkum af, að þau deila hinni frábæru staðsetningu í þungamiðju þess, sem London hefur upp á að bjóða.

Annað er Royal Angus, rétt við Leicester Square. Það er virðulegt, lítið, 92 herbergja hótel, með aðlaðandi anddyri. Herbergin eru einföld og notaleg, búin síma og sjónvarpi, eins og önnur hótel, sem hér er getið, og sómasamlegu, en ekki aðlaðandi baðherbergi.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 80 án morgunverðar.

(Royal Angus, 39 Coventry Street, sími 930 4033, án telex, E2)

Pastoria

Hitt hótelið, einnig næstum því við Leicester Square, er Pastoria, enn minna og einfaldara, aðeins 54 herbergja. Þar er friðsælt, af því að bílaumferð í kring er lítil sem engin.

Herbergin eru lítil og einföld, en hafa þó sjónvarp og síma. Baðherbergin eru fullnægjandi, en ekki skemmtileg. Verðið er eitt hið lægsta, sem hægt er að hugsa sér á frambærilegu hóteli í sjálfu hjarta London.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 80, að meginlands-morgunverði inniföldum.

(Pastoria, St Martin´s Street, sími 930 8641, telex 25538, E2)

Lamb´s

Ef fólk vill dveljast viku eða lengri tíma í London og elda meira eða minna sjálft ofan í sig, er kjörið að taka á leigu svonefnt “service flat”, sem býður lítið eldhús til viðbótar við svefnherbergi og bað.

Einna skemmtilegustu smáíbúðirnar af því tagi eru Lamb´s við rólegt gróðurtorg í næsta nágrenni Rembrandt-hótels og Victoria & Albert Museum. Það er afar fallegt hús frá Viktoríutíma, enda svo verndað af húsfriðunarreglum, að þar má ekki setja upp skilti með nafni hótelsins.

Í anddyrinu og víða í herbergjum er Lúðvíks 15. húsbúnaður. Allt er í gömlum stíl, en ákaflega vel við haldið. Eldhús og baðherbergi hafa fullnægjandi búnað. Lyfta og gufubað eru á staðnum. Herbergisþjónusta er alla daga vikunnar.

Tveggja manna, eins herbergis smáíbúð kostaði GBP 40 á dag, að meginlands-morgunverði inniföldum, en lágmarks leigutími er ein vika.

(Lamb´s, 21 Egerton Gardens, sími 589 6297, telex 24224, A4)

64 Buckingham Gate

Annað skemmtilegt smáíbúðahótel, en gerólíkt hinu, er 64 Buckingham Gate í tignarlegum turni mitt á milli hallanna Buckingham og Westminster. Þar er allt sem nýtízkulegast, en frábærast er þó útsýnið yfir heimsborgina úr heljarstórum gluggum.

Niðri er mjög aðlaðandi anddyri með blómaskrúði. Snögg lyfta flutti okkur á svipstundu upp í dýrðina, þar sem meira að segja mátti finna uppþvottavélar og þurrkara í eldhúsum. Rétt er að geta þess við pöntun, í hvaða átt eða til hvaða staða maður vill hafa útsýni. Glæsilegastar og dýrastar eru fimm herbergja toppíbúðirnar með þriggja átta útsýni.

Tveggja manna, eins herbergis smáíbúð kostaði GBP 31 á dag án morgunverðar, en lágmarks leigutími er ein vika.

(64 Buckingham Gate, 64 Buckingham Gate, sími 222 6677, telex 8954926, D4)

Grosvenor

Brezku járnbrautirnar reka sæmileg og tiltölulega ódýr hótel á járnbrautarstöðvunum Victoria og Charing Cross, bæði virðuleg að utanverðu og nægilega nútímaleg inni í herbergjunum.

Hótelið á Viktoríustöð er Grosvenor, 356 herbergja kastali frá viktoríönskum tíma. Salirnir niðri eru mikilúðlegir eins og hótelið sjálft, með hvelfingum, gifsflúri, skrautlegum súlum og glæstum stiga.

Herbergi nr. 608 er tæpast nógu stórt, enda undir súð. Það hefur voldugt blómamynztur í ábreiðum og veggfóðri. Öll þægindi í herbergi og á baði eru í góðu lagi.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 67 án morgunverðar.

(Grosvenor, 101 Buckingham Palace Road, sími 834 9494, telex 916006, C/D4)

Charing Cross

Hitt járnbrautarhótelið er Charing Cross, nokkru dýrara og þægilegra, en þó einkum mun betur í sveit sett, næstum því við Trafalgar Square. Í sölunum niðri ríkir sama viktoríanska skartið og á Grosvenor, en herbergin uppi eru í mildum nútímastíl. Í hliðarbyggingu eru lélegri herbergi.

Herbergi nr. 348 er sæmilega stórt, vel búið og með fremur stóru baðherbergi og góðu skáparými. En það er fremur kuldalegt, a.m.k. fyrir þá, sem hyggja á nokkurra daga dvöl. Herbergisþjónusta hefur verið lögð niður.
Tveggja manna herbergi kostaði GBP 67 án morgunverðar.

(Charing Cross, Strand, sími 839 7282, telex 261101, E/F2)

Y

Nútímakastalinn Y kom okkur þægilega á óvart. Þetta KFUM-hótel var opnað 1976 og hefur að geyma meira en 600 herbergi, auk glæsilegrar sundlaugar og margra annarra íþróttakosta. Andrúmsloftið niðri er eins og í æskulýðsklúbbi, enda hæfir hótelið fremur ungu fólki en rosknu. Það er aðeins um 100 metrum norðan við Oxford Street, andspænis Soho og Covent Garden hverfum.

Herbergin hafa sömu þægindi og hótelin, sem getið hefur verið hér að framan, nema síma og herbergisþjónustu. Þau reyndust vera nútímaleg og afar hreinleg. Þetta er mjög frambærileg gisting fyrir lítið fé.

Tveggja manna herbergi kostaði GBP 65 án morgunverðar og aðeins GBP 47 fyrir Flugleiðafarþega.

(Y, 112 Great Russell Street, sími 637 1333, telex 261101, E1)

Willett House

Í hjarta Chelsea á rólegum stað í rúmlega 100 metra fjarlægð frá Sloane Square er lítið, 17 herbergja hótel í viktoríönsku húsi, þar sem Nunez-hjónin ráða ríkjum, afar vingjarnlegt fólk. Sum herbergin eru með baðherbergi og öll með sjónvarpi, en ekki síma. Þau eru sæmilega innréttuð og mjög hreinleg.

Tveggja manna herbergi með baði kostaði GBP 50, að enskum morgunverði inniföldum.

(Willett House, 32 Sloane Gardens, sími 730 0634, án telex, B5)

Culford House

Annað vingjarnlegt, 21 herbergis smáhótel í nágrenninu, einnig aðeins rúmlega 100 metra frá Sloane Square, er Culford House, í næstu hliðargötu við tízkubrautina King´s Road. Það er líka í húsi frá viktoríönskum tíma, en húsbúnaður í herbergjum er nýtízkulegur. Herbergin eru rúmgóð og sum með baðherbergi. Öll eru þau með sjónvarpi og síma. Lítil umferð er um götuna fyrir framan.

Tveggja manna herbergi með baði kostaði GBP 25, að morgunverði inniföldum, eða jafnvel minna, “ef um semst” og hótelið er ekki fullt.

(Culford House, 9 Culford Gardens, sími 581 3255, án telex, B5)

Merryfield

Við erum nú komin niður i GBP 25 botninn á framboði miðborgarinnar á snyrtilegum smáhótelum, sem bjóða einkabaðherbergi og sjónvarp. Við megum þó til með að bæta einu við, þótt það hafi ekki sjónvarp í herbergjunum, en það má fá lánað.

Þetta er átta herbergja hótelið Merryfield í tíu mínútna göngufjarlægð norður frá Marble Arch, vesturenda Oxford Street. Þar ræður ríkjum hin indæla frú O´Brien, sem lætur sér annt um gesti sína. Herbergin eru lítil, en notaleg. Og baðherbergin, sem líka eru lítil, eru í fullkomnu lagi.

Þetta er sérlega hreinlegt hótel. Og munið að panta tímanlega.
Tveggja manna herbergi með baði kostaði GBP 25 með morgunverði.

(Merryfield, 42 York Street, sími 935 8326, án telex, B1)

1983 og 1988

© Jónas Kristjánsson

LEIÐSÖGURIT

FJÖLVA

JÓNAS KRISTJÁNSSON

ritstjóri

HEIMSBORGIN

LONDON

Leiðsögurit fyrir

íslenzka ferðamenn

Ljósmyndir:

KRISTÍN HALLDÓRSDÓTTIR

Fjölvaútgáfa

Bókarstefna

Við höfum lesið mikinn fjölda leiðsögubóka fyrir ferðamenn og okkur fundizt þær að ýmsu leyti takmarkaðar.

Við höfum lesið bækurnar, sem ekki taka tillit til, að mikill hluti ferðamanna ver nokkrum hluta tímans á hóteli og í veitingahúsum og hefur þess á milli töluverðan áhuga á að skemmta sér og líta í búðarglugga, en er ekki allan sólarhringinn að skoða söfn og merka staði. Við viljum taka tillit til þessa og reyna að semja raunsæja bók.

Við höfum líka lesið bækurnar, sem leggja dóm á hótel, veitingahús, verzlanir og skemmtistaði, en eru þá fremur að þjónusta þessar stofnanir en lesendur. Við teljum svo eindregið, að upplýsingar af því tagi eigi að vera óháðar, að við prófuðum allar þessar stofnanir og komum hvarvetna fram sem venjulegir gestir, greiðandi almennt og afsláttarlaust verð og gáfum okkur ekki fram fyrr en að reikningum greiddum. Á þann hátt teljum við mestar líkur á, að reynsla lesenda muni koma heim og saman við þá reynslu, sem hér er lýst.

Þá höfum við skoðað bæklinga hótela, veitingahúsa og ferðamálaráða og fundizt myndirnar falsaðar. Innanhúss eru þær stúdíoteknar og sýna ekki raunveruleikann, hvað þá þegar þær eru teknar í hótelsvítu, en viðskiptavinurinn fær venjulegt herbergi. Utanhúss er beðið dögum saman eftir réttri birtu og réttu birtuhorni og myndirnar sýna ekki þungskýjaðan raunveruleika ferðamannsins.

Við höfnuðum öllum gjafamyndum af slíku tagi, tókum okkar eigin og teljum þær gefa raunhæfari mynd en glansmyndir áróðursbæklinga.

Jónas Kristjánsson og Kristín Halldórsdóttir

Heimsborgin London, samsafn þorpa

Ljúfa London er ein örfárra miðpunkta mannkyns, heimsmiðstöð kaupsýslu og stjórnmála, — og sú þeirra, sem hefur einna mestan alþjóðabrag. Gangstéttir miðborgarinnar eru iðandi af allra þjóða fólki, mörgu frá fjarlægum heimshornum. Enda fjallar einmitt einn kafli þessarar bókar um ferðalag kringum jörðina á 30 veitingahúsum í London.

Fólk fer samt ekki bara í viðskiptaerindum til heimsborgarinnar. London er nefnilega engin venjuleg stórborg með ys og amstri. Hún er einnig róleg borg, þar sem gott er að hvílast. Hún er heimur ótal garða, stórra og smárra. Hún er þorp lágreistra húsa við mjóar og sveigðar götur.

Um leið er hún íhaldssöm borg gamalla hefða. Indælust er hún vegna íbúanna, sem kunna að umgangast náungann á siðmenntaðan hátt. Engir heimsborgarbúar eru jafn lausir við taugaveiklun og æðibunugang og heimamenn þessarar borgar. Þeir hafa t.d. nógan tíma til að leiðbeina ókunnugum.

London er sérkennilegt safn nokkurra smábæja, sem hver hefur sína persónu, sitt aðdráttarafl. Alveg eins og Westminster er annar heimur en City, er Covent Garden annar heimur en Soho. Í stað þess að kalla London alþjóðaborg, mætti alveg eins kalla hana safn alþjóðaþorpa.

Frístundalífið í London sogar einnig að sér fólk. Hún er heimsins mesta knattspyrnuborg og heimsins mesta leikhúsborg. Ölstofur hennar eru frægar. Kvikmyndahúsin bjóða allt hið nýjasta. Hún er höfuðborg popptónlistar og ein magnaðasta tízkuborg heims.

Frægar kirkjur og enn frægari söfn eru einn segull borgarinnar, sem annars státar ekki af eins merkilegri byggingalist og margar aðrar stórborgir. London er ekki falleg borg, en hún er notaleg borg, ágætur hvíldarstaður og skemmtistaður. En fyrst og fremst er hún ferðamanninum endalaus röð uppgötvana nýrra yndisefna.

Almennar upplýsingar

Bankar

Bankar eru opnir 9:30-15:30 mánudaga-föstudaga. Á flugvellinum eru þeir opnir allan sólarhringinn.

Barnagæzla

Childminders, 67 Marylebone High Street W1, sími 935 9763, Universal Aunts, 36 Walpole Street SW3, sími 730 9834, og Baby-Sitter Unlimited, 313 Old Brompton Road SW3.

Ferðir

Miðstöð upplýsingaþjónustu enska ferðamálaráðsins er við 4 Grosvenor Gardens SW1, sími 730 3400.

Fíkniefni

Ólöglegt er að bera fíkniefni á sér og getur varðað sektum.

Flug

Til Íslands er flogið frá Terminal 2 á Heathrow-flugvelli. Piccadilly-leið neðanjarðarlestarinnar er 45 mínútur úr miðborginni út á völl. Dæmi eru um klukkustundar biðröð við farþegaskráningu þar. Í síma 759 2477 eru gefnar upplýsingar um komu- og brottfarartíma flugvéla.

Flugleiðir

Skrifstofa Flugleiða er við 73 Grosvenor Street í Mayfair, opin 9-17:30 mánudaga-föstudaga, sími 499 9971. Á komu- og brottfarartímum flugvéla hafa Flugleiðir mannaða afgreiðslu á efri hæð flugstöðvar á Heathrow, sími 759 7051.

Framköllun

Fotomagic, 110 Charing Cross Road WC2 og 130 Baker Street W1, svo og Foto Inn, 35 South Molton Street W1, framkalla og kópera á klukkustund.

Gisting

Tourist Information Centre upplýsingastofur í Heathrow Central Station og við brautarpall 15 á Victoria járnbrautarstöðinni útvega húsnæðislausu ferðafólki gistingu.

Götunúmer

Engin rökhyggja er í götunúmerum. Stundum er númerað eins og á Íslandi. En stundum er númeruð önnur götuhliðin fyrst og síðan hin til baka.

Hjálp

International Travellers´ Aid, Victoria Station, pallur 8, sími 834 3925, aðstoðar erlenda ferðamenn, sem hafa glatað peningum, vegabréfi, farangri eða lent í öðrum vandamálum.

Hótel

Pantaðu frekar “twin” herbergi með tveim rúmum en “double” með einu hjónarúmi af brezkri breidd, ef herbergin eru á sama verði, því að “twin” eru oft stærri.

Leigubíll

Venjulega er kallað af gangstéttarbrún í hina frægu og rúmgóðu leigubíla í London. Bílstjórarnir eru yfirleitt þaulkunnugir í borginni. Fargjald er lágt.

Lyfjabúð

Boots við Piccadilly Circus W1, sími 734 6126, er opin allan sólarhringinn, svo og Bliss, 54 Willesden Lane NW6, sími 624 8000.

Löggæzla

Hringdu í neyðarsímann 999.

Peningar

Brezki gjaldmiðillinn er sterlingspund, £ eða GBP, sem skiptist í 100 pence, p. Krítarkort eru mikið notuð í ferðamannaþjónustu.

Póstur

Pósthúsið í 24-28 William IV Street við Trafalgar Square er opið allan sólarhringinn.

Samgöngur

Álagið á samgöngutækjum er mest 8-9:30 og 17-19 mánudaga-föstudaga. Í lestir og strætisvagna er hægt að kaupa eins dags, fjögurra daga og sjö daga kort með ótakmörkuðum aðgangi að kerfinu. Strætisvagnar ganga 6-23/23:30 og sumir alla nóttina. Neðanjarðarlestir ganga 6-24.

Sendiráð

Sendiráð Íslands er við 1 Eaton Terrace SW1, opið 9:30-16 mánudaga-föstudaga, símar 730 5131 og 730 5132.

Sími

Mun ódýrara er að hringja heim úr almenningssímum en frá herbergjum hótela. Ef þú hringir milli landa, þarftu annað hvort að hafa nóg af 5p og 10p mynt eða vera búinn að kaupa sérstök segulspjöld, sem duga í mörg símtöl úr vissum sjálfsölum á brautarstöðvum. Símtöl eru ódýrust kl.18-20 og um helgar. Til Íslands er síminn 010 354.

Sjúkrabíll

Hringdu í neyðarsímann 999.

Sjúkrahús

Sjúkrahús með slysadeildum í miðborginni eru Middlesex Hospital, Mortimer Street W1, sími 636 8833, St Mary´s Hospital, Praed Street W2, sími 262 1280, og St Thomas´s Hospital, Lambeth Palace Road SE1, sími 928 9292.

Skemmtun

Upplýsingar um skemmtana- og menningarlífið fást í vikuritunum Time Out og What´s On og í síðdegisblaðinu Standard. Miðasölur eru víða, þar á meðal í anddyrum stórra hótela.

Slökkvilið

Hringdu í neyðarsímann 999.

Tannlæknir

Á daginn er neyðarþjónusta tannlækna á Royal Dental Hospital, 32 Leicester Square WC2, sími 930 8831. Eftir kl. 17 er hún á St George´s Hospital, Tooting Grove, Tooting SW17, sími 672 1255.

Vatn

Kranavatn er drykkjarhæft, en margir nota vatn af flöskum til öryggis.

Veður

Hringdu í 246 8091 til að fá veðurfregnir.

Verðlag

Verðlag hér í bókinni er frá ofanverðum vetri 1987. Þeir, sem síðar nota bókina, ættu að reikna með um 5% verðbólgu í Bretlandi.

Verzlun

Flestar verzlanir eru opnar mánudaga-laugardaga 9-17:30 og sumar lengur, í Chelsea á miðvikudögum og í Oxford Street á fimmtudögum. Í mörgum verzlunum geta útlendingar fyllt út eyðublað til að sýna í tolli við brottför og fá síðar endurgreiddan 15% virðisaukaskatt.

Þjórfé

Þjórfé er yfirleitt innifalið í reikningum hótela og veitingahúsa. Ef svo er ekki, er venja að greiða 15% ofan á reikninginn. Leigubílstjórnar búast við 15% þjórfé. Smápeningar eru gefnir burðarmönnum, hársnyrtifólki og fatagæzlum.

1983 og 1988

© Jónas Kristjánsson

Ekkert er auðveldara en að drepa tímann í London. Sumum finnst fátt skemmtilegra en að láta aka sér um í heimsins beztu leigubílum. Veitingahúsin eru heill heimur, svo sem fram hefur komið í kaflanum hér að framan.

En svo er fjölbreytt skemmtanalífið með eitthvað fyrir alla. Sumir sækja leikhúsin fast og aðrir bíóin. Enn eru þeir, sem láta sig dreyma um að dveljast löngum stundum á ölstofum. Svo eru það diskó-klúbbarnir og jazzstaðirnir. Ekki má heldur gleyma knattspyrnunni á laugardögum. Loks er ýmiss konar vel auglýst skemmtun handa ferðamönnum, sem er svo ómerkileg, að hennar verður ekki frekar getið í þessari bók. En víkjum að þeirri skemmtun, sem er sönn í London.

Covent Garden

Kraftaverkið hefur gerzt. London hefur, eins og aðrar borgir, eignazt sitt Lækjartorg, sína þungamiðju heimamanna og ferðamanna, Covent Garden (F2).
Fyrir áratug var fluttur á brott hinn frægi ávaxta- og grænmetismarkaður og eyðimörk varð eftir. En nú hefur markaðssvæðið verið gætt lífi á nýjan leik með skipulögðu átaki. Það er iðandi af lífi með útikaffihúsum, ölsvölum, hljóðfæraslætti og húllumhæi.

Sjálft markaðshúsið er frá 1832, en járn- og glerhvolfin eru nokkru yngri. Nú hafa hér verið innréttuð kaffihús, ölstofur og vínbarir, smáverzlanir, tízkubúðir og útimarkaður.

Fyrir framan er hin næstum 350 ára kirkja heilags Páls, eftir hinn kunna arkitekt Inigo Jones, fegursta og fyrsta gnæfræna hverfiskirkjan í London. Nú er hún útfararkirkja leikarastéttarinnar.

Á opna svæðinu milli markaðs og kirkju eru jafnan uppákomur í hádeginu, þegar fjörugast er á svæðinu, og oft einnig á öðrum tímum. Við fylgdumst í einu og sama hádeginu, fyrst með manni, sem stjórnaði strengbrúðu, síðan hlustuðum við á rokkhljómsveit og loks sáum við látbragðsleikara.

Bezt er að fylgjast með af svölum ölstofunnar Punch & Judy, því að þaðan sést yfir áhorfendaskarann. Útikaffihúsið Bar Creperie á gangstéttinni fyrir neðan er kjörinn staður til að fylgjast með lífinu á svæðinu, en þar skyggir mannfjöldinn á uppákomurnar.

Inni í miðjum markaði er útikaffihúsið Cafe Delicatessen og í hinum endanum ágætis vínbarinn Crusting Pipe. Allt eru þetta einkar vel heppnaðir hvíldarstaðir á rápi manna um markaðinn og fjörugar nágrannagöturnar.

Covent Garden hefur hrakið þá firru, að London sé svo mikið rigningarbæli, að þar sé ekki hægt að hafa gangstéttarkaffihús og útilíf. Hugmyndin um endurreisnina hefur tekizt vonum framar.

Þetta er langþráður arftaki Soho, sem var um tíma og er að nokkru leyti enn eyðilagt af klámbúlum og ljósaskiltum. Það er einnig langþráður arftaki markaðsins í Petticoat Lane, sem orðinn er að ómerkilegustu skransölu.
Covent Garden markaðurinn er orðinn að allra skemmtilegasta staðnum í London, eins konar “Strøget”.

Krár

“Pöbbarnir” eru heimskunn miðstöð mannlegs lífs í London sem annars staðar á Bretlandseyjum. Hver þeirra hefur sitt andrúmsloft, sem dregur bæði dám af innréttingum og fastagestum.

Því miður hafa sumar ölstofur orðið griðland iðjulausra drykkjusvola og dregizt niður í svaðið. Í aðrar hafa leiktæki haldið innreið sína.
Enn eru þó til krár, sem halda sæmilegri reisn og eru notalegar til heimsóknar milli dagskrárliða í ferð til London. Í miðborginni eru þær yfirleitt opnar 11-15 og 17:30-23 og sunnudaga 12-14 og 19-20:30. Hér verður sagt frá nokkrum beztu kránna.

Watling

Rétt að baki dómkirkju heilags Páls, St Paul´s, í City er gamla eikarbitakráin Watling, frá árunum eftir brunann mikla árið 1666. Hún er teiknuð af hinum fræga Christopher Wren, svo að kirkjusmiðir hans gætu fengið sér snarl og kollu milli vinnulota. Á þessum stað hafa ölstofur verið frá ómunatíð, því að hér lá hinn forni rómverski vegur Via Vitellina til Dover og Frakklands. Nú eru það bankamenn, sem einkenna krána. Matur er mun betri en gengur og gerist á ölstofum.

(Watling, 29 Watling Street, H1/2)

Black Friar

Hin sérkennilega Black Friar krá, andspænis samnefndri járnbrautarstöð í City, skartar lágmyndum af drukknum munkum innan um marmara, brons og alabastur. Þar sem hún er í nágrenni Fleet Street, er hún vin blaðamanna og rithöfunda, sem kunna vel við sig í ungstíls-innréttingunni. Takið eftir litla skotinu að baki aðalbarsins.

(Black Friar, 174 Queen Victoria Street, H2)

Cheshire Cheese

Cheshire Cheese er vingjarnleg ölstofa við norðurhlið Fleet Street, ein frægasta krá í heimi. Hér drukku áður rithöfundarnir Johnson og Boswell. Enn þann dag í dag er ölstofan ein helzta kjaftamiðstöð borgarinnar. Einn af börunum er frátekinn fyrir innvígða blaðamenn. Byggingin er frá 1667, árinu eftir brunann mikla. Andrúmsloftið er þrungið brezkri sögu, þótt ferðamenn séu orðnir í meirihluta meðal gestanna.

(Cheshire Cheese, Wine Office Court/Fleet Street, G1)

Globe

Þægilega í sveit sett rétt hjá Covent Garden er hin fjörlega krá Globe í Viktoríustíl, einkum fræg fyrir atriði úr kvikmyndinni Frenzy eftir Alfred Hitchcock.

(Globe, 37 Bow Street, F2)

Lamb & Flag

Vestast í Covent Garden hverfinu og þægilega nálægt Soho er hin eldgamla Lamb & Flag í húsasundi, sem ókunnugir geta átt erfitt með að finna. Ölstofan er frá 1623, ein hin elzta í borginni og er nú einkum griðland leikara úr nálægum leikhúsum. Hún er lítil og vinsæl, enda maturinn í betra lagi, svo að oft standa viðskiptavinir úti á götu vegna þrengsla.

(Lamb & Flag, Rose Street, E2)

Salisbury

Ein fegursta krá í London er Salisbury á hverfamótum Soho og Covent Garden, mikið sótt af leikhúsfólki, hommum og öðru “skrítnu” fólki. Gler, speglar og messing eru meginatriði innréttingar frá játvörzkum tíma. Hér má sjá ýmsa gesti sérkennilega klædda. Og auk þess er sennilega hvergi betri ölstofumat hægt að fá í allri miðborginni.

(Salisbury, Cecil Court/St Martin´s Lane, E2)

Red Lion

Red Lion er krá St James´s hverfisins, lítil og falleg, frá viktoríönskum tíma, með nettum glerskilrúmum. Raunar er þetta sú fyrirmyndar ölstofuinnrétting, sem menn hafa reynt að stæla á krám um allan heim.

(Red Lion, 2 Duke of York Street, D2/3)

Guinea

Mayfair hverfi hefur líka sína höfuðkrá. Guinea er lítil og ákaflega látlaust innréttuð ölstofa í öngstræti í rólegum hluta borgarinnar. Hún er jafnan sneisafull af fólki, á sumrin langt út á götu. Nautasteikurnar koma úr eldhúsi Guinea Grill Room, eins bezta steikhúss miðborgarinnar.

(Guinea, 30 Bruton Place, C2)

Grenadier

Grenadier er sögð ein ósviknasta krá í London, í torfundnu öngstræti í nágrenni Hyde Park Corner, aftan við Berkeley hótel. Í kjallaranum er upprunalega kráin, einkadraugur staðarins og gangur fyrir pílukast. Drukkið er í þremur litlum sölum, hlöðnum tilviljanakenndum skreytingum. Þetta er vinsæl stammbúla fína fólksins í Belgravia hverfi.

(Grenadier, 18 Wilton Row, C3)

Bunch of Grapes

Mitt á milli Harrods stórverzlunarinnar og safnanna í South Kensington er hin fagra Bunch of Grapes frá Viktoríutíma með frábærlega skornum speglum og blýgleri.

(Bunch of Grapes, 207 Brompton Road, A/B4)

Knattspyrna

Í London eru heimahagar nokkurra frægra knattspyrnufélaga með Arsenal og Tottenham í broddi fylkingar. Á vertíðinni má reikna með a.m.k. einum stórleik í London á hverjum laugardegi.

Leikirnir byrja oftast um kl. 14, en áhugamenn eru komnir á vettvang löngu fyrr. Varasamt getur verið að ætla sér nauman tíma, því að umferðaröngþveiti myndast, þegar líður að leikbyrjun. Þeir, sem gefa sér góðan tíma, geta skemmt sér við að fylgjast með aðdragandanum utan vallar og innan.

Leikhús og bíó

Bezta skemmtun margra, sem gista hér um lengri eða skemmri tíma, er að fara í leikhús. Í þessari háborg leiklistarinnar geta allir fundið eitthvað við sitt hæfi, hvort sem þeir kjósa ballett, óperur, létta söngleiki, sakamálaleikrit, gamanleiki, hreina farsa eða leikrit af alvarlegra tagi. Og ekki spillir, að í mörgum þeirra leika gamlir kunningjar okkar úr leikritum og framhaldsþáttum sjónvarps.

Flest helztu leikhúsin eru í Covent Garden hverfi og sum í Soho, en þeir, sem vilja kynnast hinu allra nýjasta, finna tilraunaleikhúsin í úthverfunum. Upplýsingar um leikhús er að fá í dagblöðum og vikublöðum og kynningarritum af ýmsu tagi.

Á flestum góðum hótelum er hægt að fá aðstoð umsjónarmanna (hall porters) við útvegun leikhúsmiða og raunar líka fótboltamiða, ef ekki eru sérstakar miðasölur í anddyrinu. Á Leicester Square er söluturn, þar sem hægt er að kaupa miða á niðursettu verði á leiksýningar samdægurs. Er þá ágætt að hafa fleiri en eina sýningu í huga, áður en farið er í biðröðina, og vera viðbúin að velja það, sem bezt gefst.

Síðast var algengt miðaverð GBP 10-13, en hærra á söngleiki. T.d. átti að kosta GBP 18,50 að sjá hinn fræga söngleik Chess, en okkur voru útvegaðir miðar fyrir GBP 21 og má það teljast lítill milliliðakostnaður.

Margir kjósa eflaust líka að bregða sér í bíó í heimsborginni, þótt miðaverð sé talsvert hærra þar en á Íslandi. Bezti kosturinn er að fara til Leicester Square, þar sem kvikmyndahúsin standa allt um kring og bjóða það allra nýjasta og forvitnilegasta.

Barbican

Árið 1956 var ákveðið að reisa í Barbican, eyðimörk sprengjuárása síðari heimsstyrjaldar, nýtízku hverfi íbúða, skrifstofa, búða, skóla og fagurra lista. Framkvæmdum lauk loksins 1982 með opnun stærstu félags- og listamiðstöðvar Evrópu. Þar eru haldnar merkar listsýningar og þar hafa m.a. aðsetur London Symphony Orchestra og Royal Shakespeare Theatre.

Götulíf er dapurlegt og byggingarlistin misheppnuð, en mannmergðin lyftir stundum drunganum, þegar merkir listviðburðir eru á dagskrá. Hér sökkva menn sér í menninguna og stökkva úr henni aftur, án þess að gera hlé til að hanga á kaffihúsi.

Næturlíf

Glansinn á næturlífinu í London er mestur á diskótekum og hliðstæðum dansstöðum, sem stundum eru kallaðir næturklúbbar. En diskóin rísa og hníga örar en svo, að gott sé að henda reiður á því í leiðsögubók.

Hér eru nokkur diskó eða klúbbar, sem voru efst á baugi í miðborginni, þegar bókin var samin og voru jafnframt líkleg til úthalds allra næstu árin. Einnig fljóta með tveir gamlir og traustir jazzstaðir.

Annabel´s

Í aldarfjórðung hefur Annabel´s verið fínasti næturklúbburinn í London, staðurinn þar sem prinsarnir í konungsfjölskyldunni og aðallinn skemmta sér. Um tíma stóð hér yfir innrás olíu-araba, en þeir hafa nú verið hraktir á brott að verulegu leyti. Á veggjum eru skrípamyndir af frægu fólki. Í kjallaranum er dansað.

Mjög erfitt er að komast inn í Annabel´s. Félagsgjaldið er GBP 300. Bezt er að þekkja einhvern, sem getur boðið okkur með. Ágætan kvöldverð var hægt að fá á GBP 70 á manninn. Þetta er aðlaðandi og siðmenningarlegur skemmtistaður, ekkert auðkenndur að utanverðu.

(Annabel´s, 44 Berkeley Square, sími 629 5974, C2)

Stringfellows

Dansgólfið er voldugt í skemmtilegasta diskói heimsborgarinnar, Stringfellows. Gestir eru fjörugir og tónlist er góð. Maturinn er frambærilegur. Tímabundin félagsaðild kostaði GBP 6 mánudaga-miðvikudaga, GBP 7 fimmtudaga og GBP 10 föstudaga og laugardaga. Lokað sunnudaga.

(Stringfellows, 16 Upper St Martin´s Lane, sími 240 5534, E2)

Embassy

Síðustu fimm árin hefur Embassy verið eitt fremsta diskó í London. Lætin eru að vísu minni en voru, þegar hálfberir þjónarnir á satín-stuttbuxum fóru á rúlluskautum milli gesta. Sunnudaga er hommakvöld. Aðra daga er opið fyrir alla. Aðgangseyrir var GBP 7 og glas af víni eða áfengi kostaði GBP 2, bjórinn GBP 1,50. Ekkert skilti að utanverðu segir frá tilvist staðarins, svo að fólk verður að þekkja hann eða muna heimilisfangið.

(Embassy, 7 Old Bond Street, sími 499 5974, D2)

Valbonne

Mest er lagt upp úr innréttingunum á Valbonne. Þar er meira að segja sundlaug og pálmatré, eins konar blanda af Costa del Sol og Suðurhafseyjum. Einn barinn er bátur, annar strákofi og hinn þriðji er hellir undir fossi. Á einum stað er eins konar tívolí. Úr veitingasalnum er yfirsýn yfir mestöll herlegheitin. Aðgangseyrir var GBP 5 mánudaga-miðvikudaga, GBP 7 fimmtudaga, GBP 8 föstudaga-laugardaga.

(Valbonne, 62 Kingly Street, sími 439 7242, D2)

Legends

Tveggja hæða diskóið Legends hóf göngu sína fyrir átta árum. Hljóðburður er góður. Miðvikudagskvöld er jazz. Lokað sunnudaga. Aðgangur kostaði GBP 3 mánudaga-fimmtudaga, GBP 5 föstudaga-laugardaga.

(Legends, 29 Old Burlington Street, sími 437 9933, D2)

Xenon

Xenon er fremur uppáþrengjandi nýliði í diskólífinu, með töframönnum og látbragðsleikurum á sviði, tígrisdýrum og pardusdýrum. Bjórinn kostaði GBP 1 og flaska af víni hússins GBP 8. Aðgangur kostaði GBP 5 mánudaga til miðvikudaga, GBP 6 fimmtudaga og GBP 7 föstudaga og laugardaga. Lokað sunnudaga. Diskóið er ekki auðkennt að utanverðu.

(Xenon, 196 Piccadilly, sími 734 9344, D2)

Hippodrome

Nýjasta sköpunarverk Peter Stringfellows er Hippodrome á horni Charing Cross Road og Cranbourn Street, þar sem áður var Talk of the Town. Þetta er sagt vera stærsta diskó í heimi, útbúið gífurlega flóknum ljósa- og hljóðbúnaði, reykframleiðsluvélum og leysigeislum. Mánudaga eru hommakvöld.
Aðgangur kostaði GBP 4 mánudaga-fimmtudaga og GBP 7,50 föstudaga-laugardaga.

(Hippodrome, Charing Cross Road/Cranbourn Street, sími 437 4311, E2)

Ronnie Scott´s

Í rúma tvo áratugi hefur Ronnie Scott´s verið ein af tíu helztu jazzbúlum veraldar. Næstum því hver einasti þekktur jazzleikari hefur komið hér fram. Yfirleitt er sneisafullt hjá Ronnie og andrúmsloftið er einkar viðkunnanlegt. Á hæðinni fyrir ofan er Upstairs at Ronnie, en það er kunnasti rokkstaður miðborgarinnar.

(Ronnie Scott´s, 47 Frith Street, sími 439 0747, E1/2)

100 Club

Hinn kunni jazzstaðurinn í London er 100 Club, einfaldari í sniðum. Nútímajazz er fluttur mánudaga og föstudaga, en hefðbundinn jazz aðra daga vikunnar. Andrúmsloftið er í réttum stíl.

(100 Club, 100 Oxford Street, sími 636 0933, D1)

1983 og 1988

© Jónas Kristjánsson

Eins og hæfir höfuðborg fyrrverandi heimsveldis er London mikil safnaborg, sennilega hin mesta í heimi. Á einstökum sviðum kunna söfn á borð við Smithsonian í Washington, Louvre í París, Uffizi í Flórens og MoMA í New York að rísa hærra, en hvergi er breiddin meiri en í London. Sum þeirra eru hreinlega rosaleg að vöxtum, til dæmis Victoria & Albert Museum, sem er yfir ellefu kílómetra gönguleið.

British Museum

Frægasta safnið í London er fornminjasafnið British Museum. Það er móðir ýmissa safna, er síðan hafa orðið sjálfstæðar, risastórar stofnanir. Nú síðast er þjóðarbókhlaðan að flytja þaðan upp í sveit, svo að fornminjasafnið eitt er eftir hér í menntahverfinu Bloomsbury.

Hvergi í heiminum er í einu safni jafnmikið af fornminjum, einkum frá Egyptalandi, Austurlöndum, Grikklandi, Rómarveldi og miðöldum. Bókhlaðan taldi, þegar hún flutti, um átta milljón bindi, frægust fyrir risastóran lestrarsal með 45 kílómetrum af bókahillum og lestraraðstöðu fyrir 400 manns.

Safnhúsið lítur út eins og risastórt, grískt hof með forngrísku súlnariði og gaflaðsþríhyrningi að framan, reist 1823-47. Álmurnar eru fjórar umhverfis hinn mikla lestrarsal, sem hefur hvolfþak úr járni og gleri, breiðara en hvelfing Péturskirkju í Róm.

Bezt er að fara til vinstri, þegar inn er komið. Þar verður fyrst fyrir gríska og rómverska deildin í fimmtán sölum, ákaflega vel skipulögð. Hástigið er Duveen-salurinn með marmaralágmyndum, sem villimaðurinn Elgin lávarður rændi af Parþenon hofinu í Aþenu, endalaus röð þrígla, miðtæpa og gaflaðsþríhyrninga.

Í næstu sölum eru fornminjar frá Mesópótamíu, einkum Assyríu. Í Nimrud-salnum eru risastórar lágmyndir frá höll Assúrnasirpals og í sal 26 er svarti einsteinungurinn. Þá kemur röðin að Egyptalandi, þar sem þungamiðjan er salur 25. Í suðurenda hans er Rosetta-steinninn, sem var lykillinn að ráðningu myndleturs Egypta.

Í norðurendanum er salur Játvarðs 7. með ómetanlegum dýrgripum austrænnar listar, þar á meðal heimsins bezta safni fornkínverskra leirmuna. Þaðan liggur leiðin í austurálmuna með breytilegum sýningum miðalda-handrita og annarra bóka, til dæmis Lindisfarne-guðspjalla frá árinu 698. Að lokum er nauðsynlegt að líta inn í lestrarsalinn mikla. Á efri hæð eru svo fleiri fornminjar, einkum frá Bretlandseyjum. Þar eru líka múmíurnar.

(British Museum, Great Russell Street, opið 10-17, sunnudaga 14:30-18, E1)

National Gallery

Eitt mesta listaverkasafn heims er þjóðlistasafnið National Gallery við Trafalgartorg, vel skipulagt, greinilega merkt og vel lýst. Málverkin eru yfir 2000 talsins og ná yfir alla listasöguna, nema nútímalist og brezka list, sem eru í Tate Gallery.

National Gallery er heimsins mesta forustusafn í vísindalegu viðhaldi, hreinsun og endurnýjun málverka. Það er líka frægt fyrir breytilegar sýningar um ákveðin stef í listasögunni.

Vinstra megin eru ítölsk málverk í rúmlega tuttugu sölum, allt frá endurreisnartíma til síðari alda. Þar má m.a. sjá verk Botticelli, Leonardo da Vinci, Mantegna, Michelangelo, Rafael, Titian og Tintoretto.

Nyrst í sömu álmu eru Hollendingar og Flæmingjar, þar á meðal Rembrandt, Vermeer, van Dyck, Rubens, van Eyck, Hieronymus Bosch og Brügel, ennfremur Dürer hinn þýzki.

Austan til í safninu eru Frakkarnir, þar á meðal Delacroix og blæstílsmálararnir Manet, Monet, Renoir og Pisarro, svo og nútímamálarar á borð við Degas, Cézanne og van Gogh, Spánverjarnir Velasques, el Greco (grískur) og Goya, svo og Englendingarnir Hogarth, Gainsborough, Constable og Turner.

Sambyggt National Gallery að aftanverðu er National Portrait Gallery með yfir 5000 málverkum af frægu fólki úr sögu Bretlands, nú síðast einnig með ljósmyndum og skopmyndum.

(National Gallery, Trafalgar Square, opið 10-17, sunnudaga 14-18. National Portrait Gallery, 2 St Martin´s Place, sami opnunartími, E2)

Tate Gallery

Síðan Tate Gallery var stækkað, getur það haft til sýnis um þriðjung hinna 10.000 málverka í eigu safnsins. Og enn stendur til að stækka það. Þarna eru sýnd brezk málverk og alþjóðleg nútímalist. Tate er frægt fyrir innkaupastefnu sína, því að þangað eru oft keypt málverk, áður en þau eru þornuð á striganum. Þá má ekki gleyma, að í Tate er fyrsta flokks veitingahús með frábærum vínlista (bls. 44).

Í þremur stórum sölum beint inn frá anddyrinu eru yfirleitt tímabundnar sýningar til að sýna ákveðin stef, svo sem þróun ýmissa stíla myndlistar.
Vinstra megin við þessa miðju er brezka safnið með Hogarth, Gainsborough og Turner. Hægra megin er nútímasafnið, fremst Monet, Pisarro, van Gogh, Gauguin, Cézanne, Degas, Picasso, Braque og Rouault, síðan Mondrian, Kandinski, Munch, Moore, Arp, svo Chagall, Klee, Dali, Miro, Pollock og loks innst hin yngstu málverk frá því eftir 1960.

(Tate Gallery, Millbank, opið 10-17:50, sunnudaga 14-17:50, E5)

Natural History Museum

Náttúrufræðisafnið í London er hluti stórrar safnamiðstöðvar í South Kensington, þar sem á einum og sama stað eru einnig jarðfræðisafnið, vísindasafnið og nytjalistasafnið. Safnhöll náttúrufræðisafnsins er orðin glæsileg að utanverðu, síðan hún var hreinsuð, svo að enn á ný sjást hinir fögru, ljósbrúnu og bláu litir. Hún er í rómönskum stíl og minnir á dómkirkju.

Í anddyri trónir beinagrind risaeðlu. Í sölunum til beggja handa eru samtals nokkrar milljónir sýningargripa af um það bil 40 milljónum í eigu safnsins. Árlega bætast við um 350.000 safnmunir. Mesta athygli vekur nútímaleg sýning á mannslíkamanum og svo hvalasalurinn með risavöxnum beinagrindum.

(Natural History Museum, Cromwell Road, opið 10-18, sunnudaga 14:30-18, A4)

Geological Museum

Að baki náttúrufræðisafnsins er Geological Museum, frábært jarðfræðisafn með kristöllum, gimsteinum og venjulegu grjóti. Skemmtilegust er jarðhæðin með óslípuðum og slípuðum eðalsteinum, svo sem demöntum, roðasteinum, safírum og smarögðum.

(Geological Museum, Exhibition Road, opið 10-18, sunnudaga 14:30-18, A4)

Science Museum

Við sömu götu er Science Museum, hrikalega stórt safn um vísindi og uppgötvanir mannsandans. Börn hafa gaman af tölvudeildinni, sem hefur margvísleg leiktæki, svo og barnadeildinni, er einnig hefur ótal hnappa, sem styðja má á. Til vinstri í anddyrinu er frægur pendúllinn, sem sýnir með fráviki sínu frá lóðréttu, að jörðin snýst.

(Science Museum, Exhibition Road, opið 10-18, sunnudaga 14:30-18, A4)

Victoria & Albert Museum

Þessi hrærigrautur er sennilega eitt stærsta safn í heimi. Gönguleiðin um það er rúmir ellefu kílómetrar og sýningarsalirnir eru 155. Safnið er líflegt og óformlegt og sýnir einkum nytjahluti eins og byggðasöfnin heima á Fróni, þótt stærðin sé önnur.

Engin leið er að skipuleggja ferð um völundarhúsið, en góð kort fást við aðalinnganginn. Í öðrum hluta safnsins er sýningargripum raðað eftir viðfangsefnum, svo sem leir, gleri, járni og vefnaði. Í hinum er raðað eftir tímabilum menningarsögunnar. Alltaf má uppgötva hér eitthvað nýtt. Í rauninni er skoðun safnsins mánaðarvinna fyrir áhugafólk um þjóðfræði og nytjalist.

(Victoria & Albert Museum, Cromwell Road, opið mánudaga-fimmtudaga og laugardaga 10-17:30, sunnudaga 14:30-17:30, lokað föstudaga, A4)

Wallace Collection

Wallace Collection er eitt bezta safn franskrar listar, sem til er utan Frakklands. Upphaflega var það einkasafn og er enn til sýnis í höll hins upprunalega eiganda, fjórða markgreifans af Hertford. Beztu verkin eru á annarri hæð.

(Wallace Collection, Manchester Square, opið 10-17, sunnudaga 14-17, C1)

Zoo

Dýragarðurinn í London er nyrst í Regent Park, hinn elzti í heimi og einn hinn mikilvægasti. Þar eru yfir 5.000 dýr af yfir 1.100 tegundum á 14 hektörum lands.

Gömlu járnbúrin hafa að verulegu leyti verið lögð til hliðar og í staðinn er reynt að hafa dýrin á rúmgóðum og eðlilegum svæðum, sem endurspegla heimahaga þeirra. Enda eru dýrin hér ekki eins þreytuleg og tómleg og víða má sjá í dýragörðum. Mestur hluti þeirra tímgast, þótt hinum vinsælu pandabjörnum hafi ekki tekizt það.

Börn gátu fengið að fara á bak kameldýrum og hestum og að aka í vagni, dregnum af lamadýrum, þegar við vorum þar síðast.

(London Zoo, Regent´s Park, opið mánudaga-laugardaga 9-18, sunnudaga 9-19, aðgangseyrir, norðan við B/C1)

Madame Tussaud´s

Þetta er frægasta vaxmyndasafn í heimi. Madame Tussaud´s sameinar sögulega frægt fólk, nútímastjörnur og hryllingsdeild í kjallara. Við hliðina er Planetarium með stjörnufræðilegum sýningum.

(Madame Tussaud´s, Marylebone Road, opið 10-17:30, aðgangseyrir, norðan við B/C1)

1983 og 1988

© Jónas Kristjánsson

Um engar hliðar London getum við talað af meira öryggi en um veitingahúsin. Á því sviði er reynsla okkar lengst og mest. Þess vegna teljum við, að það hljóti að vera vel varðveitt leyndarmál, ef til voru, þegar við sömdum bókina, betri veitingastaðir en hér eru taldir, hver í sínum flokki. En í sumum tilvikum kunna aðrir að vera jafngóðir.

Fyrst segjum við frá matargerðarmusterunum fimm og einu að auki. Á þeim stöðum fæst beztur matur í London, tiltölulega dýr að vísu, en ekki eins dýr og í mörgum öðrum veitingahúsum borgarinnar.

Síðan vendum við okkar kvæði í kross og förum í ferðalag um borgina frá austri til norðurs, til vesturs og til suðurs. Um leið notum við tækifærið til að fara í ferðalag um jörðina, því að engin borg, nema hugsanlega New York, hefur meira úrval fjölbreyttrar matreiðslu frá öllum heimshornum. Við getum því kallað þann kafla: “Umhverfis jörðina á þrjátíu veitingahúsum”.

Þetta eru yfirleitt litlar veitingastofur, mikið sóttar af viðkomandi útlendinganýlendum. Þær veita raunverulega innsýn í matargerð heimamanna og um leið í hluta þjóðlífs þeirra. Þótt ekki væri nema þeirra einna vegna, er London heimsóknar virði og sparar óbeint flugfarseðla út um allan heim.

Hafa verður í huga, að hér eru eingöngu nefndir veitingastaðir í miðborginni, þeim hluta London, sem skiptir ferðamenn máli. Sakni lesendur þekktra nafna meðal matargerðarmusteranna eða þjóðlegu matstofanna, er skýringin yfirleitt sú, að við teljum þau hús ekki standa undir frægð, vera síðri en þau, sem hér eru talin.

Ennfremur þurfa lesendur að muna, að heimamönnum er mörgum kunnugt um kosti þessara matstofa. Því er ætíð ráðlegt að panta borð í síma, líka fyrir hádegisverð, svo að ekki þurfi að hrökklast frá fullu húsi inn á nálægan börger, pizzeríu eða steikhús.

Verðið er alls staðar miðað við, að farið sé “út að borða”, snæddur þriggja rétta kvöldverður fyrir tvo með einni flösku af léttu víni hússins og kaffi.

Víðast má fá mun ódýrara snarl, einkum í hádeginu, þegar margir staðir bjóða seðil dagsins. Sums staðar er því nefnt hér verð á föstum hádegisverðarseðli þriggja rétta, en þá eru ekki meðtalin drykkjarföng.
Aðalverðtalan fyrir hvert veitingahús er hins vegar að öllu inniföldu. Það verður að hafa í huga, þegar menn bera verð hér í kaflanum saman við hamborgarastaði og annað slíkt.

Í lok kaflans er fyrst skrá yfir þau af nefndum húsum, sem eru sérstaklega ódýr. Síðan er fjallað um nokkra af vínbörunum, sem eru kjörnir staðir til að fá sér létt snarl í hádegi eða að kvöldi, án þess að mikil útgjöld þurfi að fylgja.

Ma Cuisine

Bezta og langt frá því dýrasta veitingastofan í London hefur í mörg ár verið Ma Cuisine, sem tekur aðeins 30 manns í sæti. Þetta er látlaus salur með einföldum húsbúnaði og koparpönnum á veggjum. Gestir sitja þétt saman við lítil borð.

Að minnsta kosti tveggja vikna fyrirvara þarf til að fá sæti á kvöldin, en í hádeginu er yfirleitt hægt að komast inn, ef menn panta með nokkurra daga fyrirvara. Ekkert matargerðarmusteri í heimsborginni er svona umsetið áhugafólki um góðar veitingar og þessi hola rétt vestan við South Kensington-neðanjarðarlestarstöðina.

Eigandinn og kokkurinn er Guy Mouilleron, sem kemur frá suðaustanverðu Frakklandi og eldar hér í samræmi við svokallaða nýja línu í franskri matargerðarlist, með réttu bragði hráefna, léttum sósum og nákvæmum eldunartíma. Hann leigði út staðinn um tíma, en er nú farinn að reka hann sjálfur aftur.

Frúin eða dóttirin taka alúðlega á móti gestum með aðstoð þjóna, sem sýna ýmsa kalda forrétti, er ekki sjást á matseðlinum, einkum kæfur af ýmsu tagi. Sjálfur matseðillinn er stuttur og breytist ört.

Síðast fengum við í forrétti tvennt, sem oft sést á matseðlinum, fiskikæfu með þörungum og hörpudiskafroðu með appelsínusósu. Síðan í aðalrétti krabbafyllt kjúklingalæri með humarsósu og nautalundir með grænum pipar. Loks í eftirrétti karamellufroðu (mousse brulée) og kirsuberjakraumís. Með salati, kaffi og flösku af Moulin-a-Vent rauðvíni kostaði þetta sem svarar meðalverði staðarins.

Meðal annarra freistandi forrétta á seðlinum var heitt kjúklingalifrarsalat og lárperufroða. Meðal sjávarréttanna var smjörsoðinn silungur og vermútsoðin sólflúra. Meðal kjötréttanna var rauðvínsönd og lauk- og mintuhúðaðar lambakótilettur. Og meðal eftirréttanna auðvitað franskir ostar, mátulega þroskaðir. Allt eru þetta réttir, sem Guy Mouilleron er kunnur fyrir.

Ekki má svo gleyma úrvali af gömlu og góðu armanjaki með kaffinu fyrir þá, sem ekki hafa of létta pyngju.

Kvöldverður eða hádegisverður fyrir tvo kostaði GBP 55.

(Ma Cuisine, 113 Walton Street, sími 584 7585, lokað laugardaga og sunnudaga, A5)

Mijanou

Annað lítið, 30 sæta veitingahús, sem er í uppáhaldi hjá okkur og mörgum fleiri matargagnrýnendum, er Mijanou í nágrenni Viktoríustöðvar. Það er á tveimur hæðum, annarri fyrir reykingamenn og hinni fyrir reyklausa.

Eldhúsið er á millihæð. Þar ræður ríkjum Sonja Blech, fyrrum latínugráni, en eiginmaðurinn Neville, fyrrum endurskoðandi, stjórnar í borðsal, öfugt við það, sem venja er í franskættuðum veitingahúsum.

Neville Blech er búinn að leggja niður skeggið og nefklemmugleraugun, en tekur enn vel á móti gestum og skýrir í löngu máli innihald og meðferð réttanna í eldhúsinu. Hér er rýmra milli borða en í Ma Cuisine og því notalegra að láta tímann líða við svarta og rauða borðdúka. Eldamennskan er hefðbundnari í Mijanou, eins konar blanda af nýfranskri, sveitafranskri og austrænni.

Við prófuðum síðast í forrétti spínattertu í kotasælu og hörpudiskafroðu í engifersósu með grænum sítrónum, í aðalrétti gratíneraðar lambakótilettur og steinbítsfroðu (mousseline de loup de mer), í eftirrétti kraumísa og franska osta. Alveg eins og á Ma Cuisine var hver einasti réttur nákvæmlega eins góður og við höfðum vonað.

Aðrir kunnir og freistandi réttir á matseðlinum voru heit lynghænulifrarfroða í púrtvíni, viskífasani, nautalundir í gráðaosti, dádýrahryggur í ylliberjasósu og ostaís með plómum. Velja mátti milli hundrað víntegunda, vel valinna og margra tiltölulega ódýrra.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 55. Hádegismatseðill dagsins er mun ódýrari.

(Mijanou, 143 Ebury Street, sími 730 4099, lokað laugardaga og sunnudaga, C5)

Interlude

Þriðja matargerðarmusterið í London er Interlude í Covent Garden hverfinu, á norðurhorninu við framhlið Konunglegu óperunnar. Þessi nákvæma staðarlýsing er nauðsynleg, því að varla getur heitið, að 45 sæta veitingastofan sé auðkennd að utanverðu. Við höfum tvisvar gengið framhjá henni, þótt við hefðum rétt heimilisfang.

Interlude er á sama verði og hin tvö, sem áður er getið. Þar er mun meira lagt í húsbúnað og þjónustan er nákvæmari. Innréttingar eru ekkert líkar öðrum frönskum matstofum. Þær eru nánast norrænar, glæsilega nýtízkulegar og dálítið kuldalegar um leið. Stólarnir eru þægilegir armstólar. Engir dúkar, aðeins mottur, eru á fallegum borðum úr massífum við. Veggir eru appelsínugulir og dálítið farnir að láta á sjá, líklega vegna raka.

Jeremy O´Connor matreiðslumeistari hefur keypt staðinn af stofnandanum, Jean-Louis Taillebaud, og er aðeins búinn að reka hann í eitt ár. Honum hefur tekizt að halda honum í hópi hinna frægustu í borginni. Hann burðast ekki með langan, fastan matseðil, heldur skiptir um daglega.

Síðast fengum við í forrétti ostrutertu með sólselju og geddukæfu með saffransósu, í aðalrétti þykkvalúru og sandhverfu í rjómasósu og sólflúru í kampavínssósu. Við völdum þetta, af því að hér eru sjávarréttar taldir beztir. En á matseðlinum var einnig kálfa-, lamba- og nautakjöt.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 60. Sams konar hádegisverður fyrir tvo hefði kostað GBP 45.

(Interlude, 7 Bow Street, sími 379 6473, lokað sunnudaga og í hádegi laugardaga, F2)

Tante Claire

Sunnarlega í Chelsea, næstum því niðri við ána Thames, er tíu ára gamalt veitingahús Claire og Pierre Koffmann, þar sem hann sinnir eldhúsinu og hún matsalnum, sem nýlega var stækkaður, en tekur þó aðeins 38 í sæti.

Húsbúnaður er einfaldur og fínlegur. Frönsku þjónarnir eru miklir fagmenn.
Bezt er að heimsækja Tante Claire í hádeginu, því að þá er á boðstólum fastur matseðill, svo að helmingi ódýrara er að borða þá en á kvöldin, þegar staðurinn er í hópi hinna dýrustu í borginni.

Einkenni matreiðslu Pierre felst í fínlegum bragðmun, fremur en voldugum andstæðum. Matseðillinn er stuttur, en þó fjölskrúðugur og breytist í sífellu eftir markaðsaðstæðum.

Við prófuðum síðast í forrétti hörpufisk í grófu salti og hörpufisk með appelsínusósu, í aðalrétti sandhverfu í sinnepsfræjum og nautahryggsneið með ostrusósu, og loks í eftirrétti hina frábæru frönsku osta frá Philippe Olivier.

Meðal annarra vinsælla rétta á matseðlinum var ferskt sjávarréttasalat, fersk gæsalifur á ristuðum lauk, kryddsteiktur andarungi, kálfabris í engifer eða með grænum sítrónum. Koffmann hætti að framreiða kjúklinga, þegar brezka ríkisstjórnin kom á innflutningsbanni.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 90. Hádegismatseðill dagsins var á GBP 45 fyrir tvo.

(Tante Claire, 68 Royal Hospital Road, sími 352 6045, lokað laugardaga og sunnudaga, sunnan við B5)

Connaught

Fimmta og sjötta matargerðarmusterið í London eru annarrar ættar en hin fjögur, ekki litlar hjónasamvinnuholur, heldur stór hótelveitingahús. Annað er sjálft Connaught-hótel í miðju Mayfair. Við tökum það sem fulltrúa hinna dýru GBP 85 veitingahúsa fram yfir jafngott Gavroche, svo ekki sé minnst á Inigo Jones og loks Mirabelle, þar sem of mikið er gert af mistökum fyrir slíka fjárupphæð.

Hér dugar gestum ekkert minna en hálsbindi, enda er tilkomumikið að sjá þá stika inn ganginn með hirð yfirþjóna allt í kringum sig. Þjónustan er líka svo fullkomin, að helzt líkist huglestri. Falli hnífur í kjöltu, er annar kominn á borðið eftir nokkrar sekúndur.

Aðalsalurinn, þar sem borðað er eftir fastaseðli, er virðulegur og ríkmannlegur sem brezkur karlaklúbbur, klæddur mahóní og krýndur kristalskrónum. Grillsalurinn er minni og síður skemmtilegur. Þar er frjálst val af seðli, en verðið er svipað á báðum stöðunum. Um aðalsalinn hefur verið sagt, að hann sé síðasta vígi hins siðmenntaða heims.

Á Connaught býður hinn heimsfrægi kokkur, Michel Bourdin, margvíslega forrétti, aðalrétti og eftirrétti í aðalsalnum og fer verðið eingöngu eftir því, hvaða aðalréttur er valinn. Eins og í öðrum matarmusterum eru þetta yfirleitt eftirminnilegir réttir.

Síðast fengum við í forrétti reyktan lax í kryddfroðu (surprise ecosse) og lynghænueggjatertu, í aðalrétti steiktan orra og þrenns konar fisk í léttri kryddsósu, í eftirrétti brauð- og smjörbúðing og hindberjafroðu. Innan um dýr vín fundum við Brunello di Montalcino 1980 á GBP 20.

Af öðrum einkennisréttum Bourdin á matseðlinum má nefna laxakúlubjakk, fasana-, orra- og akurhænukæfu, villiandarunga og skógarsnípu með seljurótarmauki.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 85.

(Connaught, Carlos Place, sími 499 7070, opið alla daga, C2)

Dorchester Grill

Grill og Terrace heita veitingasalirnir á hinu matarhótelinu í London. Þeir hafa báðir sama eldhúsið, þar sem hinn heimskunni kokkur og matreiðslubókarhöfundur, Anton Mosimann, ræður ríkjum. Hann eldar bæði upp á nýfrönsku og upp á sérstaka enska villibráðar-útgáfu af nýfranskri matargerð.

Við höfum prófað grillið, sem er afar virðulegur og skrautlegur salur í spönskum stíl. Miklar ljósakrónur eru í lofti og á veggjum og þykkt teppi á gólfi. Borðin eru afar gömul og virðuleg og armstólarnir eru leðurklæddir. Þar er afar góð og margmenn þjónusta, sem minnir í flestu á Connaught, en er ekki eins kyrrlát. Verðið er heldur lægra á Dorchester.

Við prófuðum í forrétti kælda gúrku- og dillsúpu og seljurótar-pönnukökur með villisveppum og stilton-osti; í fiskrétti gufusoðna slétthverfu á kræklingabeði og soðinn silung með blaðlaukssósu; í kjötrétti hvítkálsfyllta perluhænu með villisveppum og kaffifífli og sneidda kálfalifur í fáfnisgras-sósu; og í eftirrétti bakaðar peru- og koníaksbollur og bjórost.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 70 og hádegisverður GBP 45.

(Dorchester, Park Lane, sími 629 8888, opið alla daga, C3)

Langan´s Brasserie

Milli matargerðarmusteranna fimm og hnattferðarinnar um veitingahús í London er nauðsynlegt að geta matstofu, sem er samkomustaður fræga fólksins í London, en býður samt mjög góðan mat og aðeins mildilega dýran. Það er Langan´s Brasserie í eigu hins þekkta vínsvelgs og hávaðamanns, Peter Langan frá Írlandi, hins vinsæla gamanleikara, Michael Caine og hins virta kokks, Richard Shepherd.

Hingað sogast skemmtanalífsfólkið og blaðamennirnir, hinir ríku og hinir blönku, leikararnir og sýningarstúlkurnar, lávarðarnir og heimskonurnar. Fyrir utan dyrnar, rétt norðan við Piccadilly, híma hinir hötuðu “paparazzi” og bíða eftir tækifæri til að skjóta mynd af manni annarrar konu með konu annars manns. Innan dyra er hávaði og fjör, þjónar vaða um fram og aftur, meðan fræga fólkið kallast á milli borða. Þetta er hrífandi sjón, jafnt í hádegi sem á kvöldin.

Þeir, sem hljóma túristalega í símann, eru bókaðir í Feneyjasalinn á efri hæð, sem er íburðarmeiri og notalegri, en ekki eins vinsæll og aðalsalurinn. Því gildir að standa á því fastar en fótunum, að ekki komi til greina annað en borð á sjálfri jarðhæðinni, í stórum sal, sem einkennist af risastórum loftræstispöðum og tilviljanakenndu safni málverka og plakata. Stíllinn er svipaður og í “Casablanca” hjá Ingrid Bergman og Humphrey Bogart.

Kvöldið okkar á Langan´s var Casablanca-stemmningunni haldið uppi af jazzista, sem hamraði gamla slagara á píanó og gerði það vel, þótt gestirnir væru svo uppteknir hver af öðrum, að fáir skenktu honum auga eða klapp.

Þrátt fyrir gífurlega langan matseðil berst Shepherd harðri baráttu í eldhúsinu við að reiða eingöngu fram ágætan mat. Kraftaverki er líkast, að það skuli takast í öllum látunum. Og hið sama er að segja um þjónustuna, sem er hin bezta.

Við prófuðum þar síðast í forrétti lárperusalat með rækjum og hvítlaukssnigla, í aðalrétti nautatungu í madeirasósu og grillaðan nautahryggvöðva, í eftirrétti karamellufroðu (creme brulée) og lagköku (milles feuilles). Með salati, kaffi og flösku af víni hússins nam þetta nokkurn veginn meðalverðlagi hússins.

Aðrir hafa mælt með reyktri ýsu með soðnum eggjum, steiktum gæsum með sagó og laukfyllingu, spínatfroðu með ansjósusósu, svartbúðingi og andakæfu með armanjaki.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 50.

(Langan´s Brasserie, Stratton Street, sími 493 6437, lokað sunnudaga og í hádeginu á laugardögum, D2/3)

Umhverfis jörðina á 30 matstofum

Nú er kominn tími til að hefja ferðina umhverfis jörðina á 30 veitingahúsum í London. Hér ætlum við að lýsa matstofum, sem skara framúr í þjóðlegri matreiðslu af ýmsu tagi. Verðlagið á þessum stöðum er að meðaltali eins og gengur og gerist í heimsborginni. Kvöldveizla fyrir tvo kostaði yfirleitt GBP 20-40 og meðalverðið var um GBP 30. Í mörgum stofanna var hægt að fá snarl, t.d. í hádeginu, fyrir miklu lægra verð.

BANDARÍKIN:

Joe Allen

Við hefjum hnattferðina suðaustast í Covent Garden, rétt við Strand, þar sem Joe Allen er í fáförulli hliðargötu. Erfitt er að finna staðinn, því að skiltið við kjallarainnganginn er með minnsta móti.

Þetta er aðalvirki bandarískrar matargerðarlistar. Andrúmsloftið er fjörugt og skemmtilegt milli tígulsteinsveggjanna. Hér er dálítð af leikurum og blaðamönnum, enda er staðurinn mitt á milli leikhúsa- og dagblaðahverfisins.

Matseðillinn er krítaður á töflu. Við prófuðum spínat- og sveppasalöt, spareribs og svartbaunasúpu, pecan pæ og englafæðutertu og komumst í ágætt skap innan um heimþrársjúka Bandaríkjamenn.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 25.

(Joe Allen, 13 Exeter Street, sími 836 0651, opið alla daga, F2)

INDLAND:

Last Days of the Raj

Norðarlega í Covent Garden, andspænis New London Theatre og rétt hjá Drury Lane hóteli, er sjö ára gamalt indverskt veitingahús, Last Days of the Raj, rekið af samstarfshópi Indverja. Stofan er snyrtileg og húsbúnaður er vel hannaður.

Við fengum okkur tvo sérrétti og einn bakka af thali, sem er safn smárétta, eins konar sýnishorn af indverskum mat. Annar sérrétturinn var kryddaður kjúklingur á trépinnum (tikka) og hinn pönnusteikt lamb, húðað með eggjahvítu og blöndu af möndlum og rúsínum (korma). Bakkinn hafði að geyma kjúkling, leginn í kryddaðri jógúrt og bakaðan í leirofni (tandoori).

Ennfremur lambakjöt á spjóti (shis kebab), pönnusteikt lambakjöt með jógúrt (rogan josh), blandað grænmetissalat (raita), smjörsteiktan kjúkling með tómati (makhani), hrísgrjón, fyrst olíusteikt og síðan soðin í soði (pulau), svo og flatt brauð (nan), bakað í leirofni.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 30.

(Last Days of the Raj, 22 Drury Lane, sími 836 1628, opið alla daga, E/F1)

JAPAN:

Ajimura

Rétt hjá Last Days of the Raj er Ajimura, japanskur matstaður, sem er ódýr og fremur hversdagslegur að húsbúnaði. En hér er framin ein hin bezta japanska matreiðslan í London. Menn geta fengið að sitja við eldhúsbarinn til að fylgjast með framkvæmdinni.

Matseðillinn er greinargóður, en við kusum samt að velja okkur tvo af fjórum matseðlum dagsins, sem krítaðir voru á töflu. Sameiginlegt með þeim var djúpsteikt svínakjöt með eggaldinum, grænmeti, hrísgrjónum og sósu. Annar seðillinn var með rækjum, hráum laxi og tærri fisksúpu í forrétt, en hinn með rækjum, djúpsteiktum fiski, eggjum og grænmeti, svo og sömu súpunni. Með þessu fengum við heitt hrísgrjónavín.

Japanir hafa dálæti á fiski, hráum (sashimi) eða djúpsteiktum (tempura). Kjöt borða þeir gjarna steikt næfurþunnt og pönnusteikt (sukiyaki). Þeir leggja áherzlu á litskrúðuga uppsetningu á diska.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 35.

(Ajimura, 51 Shelton Street, sími 240 0178, lokað sunnudaga og í hádegi laugardaga)

KÍNA (SESÚAN):

New Shushan

Kryddaðasta og sterkasta kínverska matreiðslan er frá Sesúan innhéruðum Kína. Bezta útgáfa hennar er á New Shushan, rétt hjá Leicester Square. Þessi matreiðsla er ekki fyrir byrjendur í snæðingi elds og brennisteins, svo að rétt er að biðja þjóninn að láta kokkinn fara varlega með kryddið.

Við prófuðum kalt, chili-kryddað svínakjöt með hvítlaukssósu, rækjur með sesam-fræjum á ristuðu brauði, risarækjur í chili-sósu, baunir með hakki og pönnusteikt hrísgrjón. Aðrir hafa mælt með te- og kamfórureyktri önd, pönnukökum með sykruðu rauðbaunamauki. Ennfremur Pekingönd og sætsúrum fiski. Matseðillinn er langur, svo að rétt er að gefa sér góðan tíma til að velja.

Fyrir þá, sem hafa góðan maga, er þetta ánægjuleg lífsreynsla, því að maturinn er í senn ilmmikill og bragðríkur. Sesúan-matreiðsla er í tízku í London um þessar mundir.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 30.

(Shushan, 36 Cranbourn Street, sími 836 7501, opið alla daga, E2)

KÍNA (CANTON):

Poons

Önnur kínversk matreiðsla, sem hæfir betur venjulegum smekk, er suður-kínverska matreiðslan frá Canton og Hong Kong, sem tíðkast í flestum kínastöðum Vesturlanda. Bezti fulltrúi hennar í London er sennilega hið frjálslega og einfalda Poons, sem er rétt við Leicester Square.

Í gluggunum má sjá vindþurrkaða fugla og skreið. Verkunin, sem Íslendingar ættu að þekkja, er sérgrein staðarins. Sú matreiðsla og önnur á Poons er vönduð og ekta í senn.

Við prófuðum gufusoðinn hörpuskelfisk, Wun Tun súpu, vindþurrkaða önd, risarækjur, djúpsteiktan smokkfisk með grænum pipar og söltuðum svartbaunum, soðin hrísgrjón og hvítvín hússins. Te fengum við eins og við gátum í okkur látið.

Þessi tegund kínverskrar matreiðslu er svo mild og ljúf, að hún ætti ekki að espa neinar magasýrur.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 25.

(Poons, 4 Leicester Street, sími 437 1528, lokað sunnudaga, E2)

ÍTALÍA:

Manzi´s

Þessi ítalska fiskréttastofa er nánast við hliðina á Poons í Leicester Street. Manzi´s hefur lengi verið með vinsælli áningarstöðum borgarinnar. Þjónarnir eru langreyndir og þjálfaðir og stemmningin er létt og fjörleg á báðum hæðum. Uppi í Cabin Room er þó rólegra en á bistrónni niðri, þar sem gleðin er meiri.

Hér er gullvæg regla að panta sjávarréttina soðna eða grillaða. Hráefnið er nefnilega heldur betra en fyrsta flokks, en kokkarnir hafa tilhneigingu til að misþyrma því, ef beðið er um flókna matreiðslu.

Við fengum okkur í forrétti lárperu og kræklinga í skel, svo og súpu, í aðalrétti grillaða lúðu og soðna þykkvalúru og í eftirrétti jarðarberjatertu og kirsuberjakraumís. Aðrir hafa mælt með fiskisúpu, silungi og skötu í “svartsmjöri”. Erfitt er að finna kjöt á matseðlinum.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 40.

(Manzi´s, 1 Leicester Street, sími 734 0224, lokað í hádegi sunnudaga, E2)

KÍNA (CANTON):

Chuen Cheng Ku

Á þessum slóðum er þétt skipað góðum veitingahúsum, enda er hér Kínahverfið í Soho. Milli Leicester Square og Piccadilly Circus er Chuen Cheng Ku, sem býður fyrir lítið fé beztu hádegissmárétti í kínverskum stíl, sem fáanlegir eru utan Hong Kong. Enda er önnur hver kínversk barnafjölskylda í London í hádegismat hér á sunnudögum.

Smáréttirnir eru kallaðir dim sum. Þeim er ekið um salina í vögnum og gestirnir benda á það, sem þeir vilja. Flestir réttirnir kostuðu um GBP 1.
Þetta er ekki fínlegt veitingahús á vestræna vísu. Það er hávaðasamt og virðist ekta, því að gestirnir eru kínverskir að meirihluta.

Flestir dim sum réttanna eru eldaðir í gufu í sívölum smápottum, sem staflað er hverjum ofan á annan. Ef margir eru saman um borð, er kjörið að panta einn af hverjum smárétti og skipta öllu milli sín. Ókeypis te fylgir í lítravís.

Hádegisverður fyrir tvo kostaði GBP 15. Kvöldverður fyrir tvo var á GBP 30.
(Chuen Cheng Ku, 17 Wardour Street, sími 437 1398, opið alla daga, E2)

ENGLAND:

Bentley´s

Í þröngu vinkilstræti milli Regent Street og Piccadilly er Bentley´s ostrubar niðri og veitingastofa uppi. Þetta er án efa traustasti ostrubar í borginni, enda á hann sín eigin ostrumið við Colchester. Hvergi í London höfum við fengið betri ostrur en einmitt hér, síðast sex stykkin á GBP 7.

Þar fyrir utan er svo fiskurinn, ferskur og fjölbreyttur, sandhverfur, þykkvalúrur, kolar, ýsur og silungar, og svo auðvitað krabbar, rækjur og humrar. Aðalatriðið er að velja úr línunum, þar sem stendur “grilled”, “poached” eða “meuniere”, en forðast Thermidor, Newburg, Dugléré og Florentine, allt flóknar matreiðsluaðferðir, sem spilla mat.

Við fengum okkur í forrétti sex ostrur og hvítvínssoðinn krækling, í aðalrétti soðinn hörpuskelfisk og bakaðan krabba og í eftirrétti jarðarber.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 55, en meðalverð var GBP 50.

(Bentley´s, 11 Swallow Street, sími 734 4756, lokað sunnudaga, D2)

KÍNA (PEKING)

Gallery Rendezvous

Enn erum við í Soho og komin í fjórða kínverska staðinn í hnattferðinni í London. Sumum kann að finnast það ofrausn, en í rauninni er kínversk matreiðsla svo merkileg og fjölbreytt og svo ólík eftir landshlutum, að ekki duga færri til að kynnast mikilvægustu afbrigðunum.

Í Canton-matreiðslu koma smáréttir í belg og biðu. Peking-matreiðsla er líkari vestrænni á þann hátt, að réttirnir koma einn og einn í einu í fastri röð. Mikil áherzla er lögð á djúpsteiktingu og stökkar skorpur, en minna er um gufusuðuna, sem einkennir Canton.

Gallery Rendezvous er Peking-staður, óvenju vandaður að húsbúnaði og vestrænn að yfirbragði af kínverskum að vera. Salurinn er rólegur og rúmgóður, með tágustólum, kastljósum og steinflísagólfi.

Hér er auðvelt að velja, því að boðnir eru ýmsir, mislangir, fastir matseðlar, sem allir fela í sér hina frægu Peking-önd með stökkri skorpu.

Okkar matseðill var ellefu rétta og kostaði GBP 25 fyrir tvo. Á honum voru m.a. ristaðar rækjur með sesamfræjum, spareribs, vorrúllur, Peking-önd, kjúklingur með heslihnetum, sætsúrt svínakjöt, þunnsneitt nautakjöt með grænum pipar, steiktar baunaspírur, steikt hrísgrjón og karamelluhúðaðir bananar.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 25.

(Gallery Rendezvous, 53-55 Beak Street, sími 437 4446, opið alla daga, D2)

SINGAPÚR:

Equatorial

Í miðri Soho látum við Equatorial vera eins konar fulltrúa, ekki aðeins fyrir Singapúr, heldur einnig Indónesíu og Malaysíu, sem eiga furðu fáa frambærilega fulltrúa matargerðar í heimsborginni.

Í heild er matreiðsla þessara landa Suðaustur-Asíu mitt á milli indverskrar og kínverskrar, kryddaðri en sú kínverska, en ekki eins krydduð og hin indverska. Einnig eru notuð önnur krydd en annars vegar í Kína og hins vegar í Indlandi. En sérgrein Equatorial er trépinnamaturinn Satay, sem er sennilega hinn bezti í London.

Í þessu vinalega og örsmáa fjölskylduveitingahúsi fengum við fastan málsverð, sem m.a. fól í sér nautakjöt á trépinnum, kjúklingasúpu með maískornum, eggjablönduð hrísgrjón, kjúklinga með vorlauk og engifer, sætsúrt svínakjöt, rækjur og lecches-ávexti. Gott var að fá raka og heita klúta til handþvottar á eftir.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 20. Hádegismatseðill dagins var á GBP 10 fyrir tvo.

(Equatorial, 37 Old Compton Street, sími 437 6112, E2)

UNGVERJALAND:

Gay Hussar

Raunar ætti Gay Hussar að vera fremst í veitingahúsakaflanum með matarmusterunum, því að hann er einn af beztu veitingasölum borgarinnar, enda þótt hann sé ekki franskur. Í matargerðarlist hefur Ungverjaland löngum verið þungamiðja gamla Habsborgarveldisins í Mið-Evrópu. Og húsarinn í London hefur lengi verið bezti ungverski matstaðurinn utan heimalandsins.

Hér nyrzt í Soho ræður ríkjum flóttamaðurinn Victor Sassie og tekur á móti stjórnmálamönnum og blaðamönnum í hádegisverð. Hér er talað lon og don um stjórnmál yfir rauðkáli, villisvínahöfðasultu, gúllasi og tókajvíni. En hér fæst ekki lambakjöt, af því að það minnir Ungverja um of á Tyrkjann, hinn forna fjanda og kúgara.

Ungverskan á löngum matseðlinum er ekki beinlínis til þess fallin að auðvelda gestum valið. Flestir kjósa því þriggja rétta hádegisverðarseðilinn, sem ætti að duga ofan í heila sveit húsara.
Í síðasta skiptið af allmörgum heimsóknum völdum við okkur í forrétti kirsuberjasúpu (meggyleves) og villisvínahöfðasultu (disznó sajt), í aðalrétti kjúklingapapriku (paprikás) og kálfapönnukökur, í eftirrétti kirsuberjatertu og sætar pönnukökur (palacsinta), með matnum badascony hvítvín og á eftir dísætt tókajvín, 5 puttenoy.

Kvöldverður eða hádegisverður fyrir tvo kostaði GBP 45. Hádegisverðarseðill dagsins var á GBP 20 fyrir tvo.

(Gay Hussar, 2 Greek Street, sími 437 0973, lokað sunnudaga, E1)

KÓREA:

Arirang

Á svipuðum slóðum nyrst í Soho, raunar alveg við Oxford Street, er Arirang, bezti Kóreustaðurinn í London. Í því landi er matargerðin af eðlilegum ástæðum mitt á milli kínverskrar og japanskrar. Hún er lítt þekkt á Vesturlöndum, en réttirnir eru spennandi og ánægjulegir, ef menn sigla framhjá kim chee, illa lyktandi, gerjuðu káli, sem sagt er skotgrafafæða úr Kóreustríðinu.

Arirang er sérkennilega innréttaður, ekki beinlínis stílhreinn, en notalegur í kjallara. Skartklæddar og alúðlegar þjónustustúlkur ganga um beina með aðstoð Wee gestgjafa. Þægilegast er að panta einhvern hinna margréttuðu, föstu málsverða.

Í eitt skiptið fengum við súpu, spareribs (bul-kal-bee), djúpsteiktan fisk, sætsúran (hong cho), kjúkling (thah thoree tang), djúpsteiktan beinamerg (slobal chun), blandað grænmeti (chop she) og hrísgrjón (pahb). Í annað skipti kjötsúpu, kjötpönnukökur, kryddlegið nautakjöt, sýrðar baunaspírur og hrísgrjón. Ávextir og te fylgdu í bæði skiptin.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 30. Seðlar dagsins fyrir tvo voru á GBP 8 í hádeginu og GBP 20 á kvöldin.

(Arirang, 31 Poland Street, sími 437 6633, lokað sunnudaga, D1)

GRIKKLAND:

Anemos

Í heimsreisunni förum við nú norður fyrir Oxford Street til að heimsækja ódýran, grískan stað, Anemos. Það er óformleg, vinsæl og vinaleg taverna, sem getur orðið einkar fjörug á kvöldin, þegar gestir og þjónar klifra á borð og stóla til að syngja og stíga dans.

Þótt furðulegt megi virðast, er hér á boðstólum góður og ekta grískur matur. Við prófuðum þorskhrognakæfu (taramosalata), eggjahrísgrjónasúpu (avgolemono), kjöts- og eggaldina-lagköku (musaka), svo og hunangs-, hnetu- og kanilköku (baklava). Allt eru þetta hefðbundnir og heimsþekktir grískir réttir.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 20.

(Anemos, 32 Charlotte Street, sími 636 2289, opið alla daga, D1)

NORÐUR-INDLAND:

Gaylord

Við höldum til vesturs og komum senn að óvenju glæsibúnu indversku veitingahúsi, sem sérhæfir sig í mat norðurhéraða landsins. Það er heldur dýrara en venjulegir indverskir matstaðir, enda meira vandað til umhverfis og matargerðar en almennt gerist. Miklar og rauðar skreytingar eru á veggjum og þjónusta er eins og bezt gerist í vestrænum matstofum.

Síðast prófuðum við jógúrthúðaðan kjúkling, bakaðan í leirofni (tandoori), spjótgrillaðan kjúkling (tikka) og lambakjöt og smárétti með. Aðrir hafa bent á karrírétti, kryddað lambakjöt, smjörkökur og ýmsa rétti, pönnusteikta í jógúrt. Eftirréttir eru yfirleitt afar sætir.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 30. Fasti matseðillinn fyrir tvo var á GBP 17.

(Gaylord, 79 Mortimer Street, sími 580 3615, opið alla daga, D1)

THAILAND:

Chaopraya

Við erum enn rétt norðan við Oxford Street á heimsreisunni. Í skemmtilegri göngugötu kúrir Chaopraya með nokkrum öðrum veitingahúsum. Sjálfur matsalurinn er í fremur vestrænum kjallara, sem er vinsæll meðal bleikhöfða, þótt hin létta matreiðsla sé ekta thailenzk. Hugljúfar þjónustustúlkur aðstoða við valið og ganga um beina. Verðlag er hóflegt, ef menn standast hin miklu ávaxta-romm-hanastél, sem boðin eru við upphaf máltíðar.

Við völdum einn fastaseðilinn og fengum nautakjöt á spjóti, svínahakk á djúpsteiktu brauði, risastórar rækjur, kjúkling með chili og hnetum, fisk í sætsúrri sósu, karríhúðað nautakjöt, blandað grænmeti, hrísgrjón og te, kókosmjólk og thailenzkan bjór.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 35. Fastur matseðill fyrir tvo var frá GBP 22.

(Chaopraya, 22 St Christopher´s Place, sími 486 0777, lokað sunnudaga og í hádegi laugardaga, C1)

TÚNIS:

Sidi Bou Said

Rétt norður af Marble Arch er Sidi Bou Said, lítið og einfalt Túnis-veitingahús, sem einkum er þekkt fyrir kúskús. Það er eldað í tvöföldum potti, grænmeti og kjöt í neðri hluta og semolina-korn í efri hluta, borið fram með sósu. Það er einnig þekkt fyrir tajine, sem er eins konar kjötsúpa með ýmsu út í, einkum lambakjöti. Við fengum okkur einmitt kúskús og tajine. Sætar smákökur eru í eftirrétt, svo og skemmtilega ilmandi kaffi.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 20.

(Sidi Bou Said, 9 Seymour Place, sími 402 9930, lokað sunnudaga, B1)

LÍBANON:

Maroush

Í nágrenni Sidi Bou Said er bezti fulltrúi arabiskra veitingasala í borginni, Maroush við Edgeware Road, þétt setinn líbönskum útlögum. Við prófuðum hefðbundna arabiska rétti á borð við felafel og shawarma, einnig líbanskt salat og fyllt lambakjöt, svo og sæta eftirrétti.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 30.

(Maroush, 21 Edgeware Road, sími 723 0773, opið alla daga, B1/2)

FRAKKLAND:

Le Chef

Frönsk veitingahús eru ekki bara fín og dýr. Eitt bezta dæmið um venjulega, franska bistró í London er le Chef, rétt fyrir norðan Hyde Park. Þetta er óformlegt, vingjarnlegt og heimilislegt hús með réttri stemmningu frá vinstri bakka Signu. Plaköt á veggjum og rúðóttir borðdúkar stuðla að þessari tilfinningu, svo að ekki sé talað um borðin úti á stétt að sumarlagi.

Alan og June King hafa rekið le Chef í tvo áratugi og jafnan haldið uppi góðri matreiðslu í hefðbundnum, jarðtengdum, frönskum stíl. Við prófuðum síðast fiskisúpu og lárperu í salati í forrétti, í aðalrétti kryddaðan lambageira og nautahryggsteik vínkaupmannsins og í eftirrétti osta hússins. Áður höfum við fengið kjúklingalifrarkæfu, Provencal kálfakótilettur og auðvitað ostana, sem jafnan eru góðir.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 35. Hádegismatseðill dagsins var á GBP 28 fyrir tvo.

(le Chef, 41 Connaught Street, sími 262 5945, lokað sunnudaga og í hádegi laugardaga, A/B1/2)

MAURITIUS:

Dodo Gourmand

Andspænis le Chef er notalegt veitingahús með þeirri blöndu franskrar, afrískrar og indverskrar matargerðar, er ríkir á Mauritius.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 28.

(Dodo Gourmand, 30 Connaught Street, sími 258 3947, lokað sunnudaga, B1)

AFGANISTAN:

CaravanSerai

CaravanSerai er norður í Marylebone hverfi, ódýr staður, ef menn gæta sín í vali af matseðli, eini frambærilegi fulltrúi Afganistan.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 35.

(CaravanSerai, 50 Paddington Street, sími 935 1208, lokað í hádegi sunnudaga, C1)

BANDARÍKIN:

Hard Rock Cafe

Nú víkur hnattferðinni suður yfir Oxford Street niður í Mayfair, sem er fátækt af veitingahúsum á sómasamlegu verði. Allra syðst í hverfinu er þó bezti hamborgarastaður borgarinnar, Hard Rock Cafe, stór og hávaðasamur í stíl við nafnið og svo ákaflega vinsæll, að stundum eru biðraðir út á götu.

Hér höfum við fengið margt, sem minnir á ekta Ameríku, viðamikil salöt, franskar í gráðostsósu, mjólkurhristinga, tröllslega ísa, djöflafæðutertur, T-beinsteikur með bakaðri kartöflu og svo auðvitað hamborgara.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 20.

(Hard Rock Cafe, 150 Old Park Lane, sími 629 0382, opið alla daga, C3)

PAKISTAN:

Salloos

Næst víkur sögunni suðvestur í Belgravia. Í öngstræti rétt hjá Hyde Park Corner og aðeins 50 metra frá Berkeley hóteli er Salloos, annar af tveimur beztu pakistönsku veitingastöðum heimsborgarinnar. Þetta er rólegur og snyrtilegur staður, þar sem Salahuddin-hjónin taka vel á móti gestum. Skreytingar eru pakistanskar, en að öðru leyti er Salloos vestrænn að útliti.

Hér er eldað í tandoori-leirofni. Við höfum prófað sérkennilega rétti á borð við hænu í ostafroðu og eins konar kinda-hafragraut. En okkur líkaði þó betur við hefðbundna rétti á borð við kjúkling á tréspjótum (tikka), rækjur í jógúrt (tandoori), kjúkling í jógúrt (korma), salat (raita), hrísgrjón (pilau) og soðið brauð (nan).

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 40.

(Salloos, 62 Kinnerton Street, sími 235 4444, lokað sunnudaga, B3)

ÍTALÍA:

Montpeliano

Nokkru vestar, rétt vestan við Harrods, er einn hinn bezti af mörgum afar frambærilegum ítölskum veitingastöðum í London. Þetta er lítill og hressilegur matstaður með skemmtilegum innréttingum, þar á meðal speglum og óbeinni lýsingu. Stofan er í senn hávaðasöm og virðuleg, en einkum þó vingjarnleg. Hávaðinn stafar ekki af niðursoðinni tónlist, heldur af hrókasamræðum gestanna. Vínlistinn er góður og tiltölulega ódýr.

Hér prófuðum við í forrétti grænt og hvítt hveitipasta (paglina e feno) með kryddaðri tómatsósu og Mozzarella-ost með tómati og lárperu (tricolore), í aðalrétti kálfakjöt og ýmiss konar soðið kjöt (bollito misto), og í eftirrétti eggjarauðvínsfroðu (zabaglione) og pönnukökur með rjóma og hnetum.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 40.

(Montpeliano, 13 Montpelier Street, sími 589 0032, lokað sunnudaga, A/B4)

RÚSSLAND:

Luba´s Bistro

Á svipuðum slóðum á Rússland sinn fulltrúa, Luba´s Bistro, ódýran og einfaldan stað með mörgum fastagestum, einkum útlögum, sem tala framandi tungu.

Hér prófuðum við þekkta og saðsama rússneska rétti, svo sem þykka rauðrófusúpu (borscht) með rjóma, þykkar pönnukökur (blini) með hrognum og sýrðum rjóma, hveitikökur (piroshki) með grænmetisfyllingu, kjúkling með fyllingu (kievskye kotleti), svo og vodka.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 20.

(Luba´s Bistro, 6 Yeoman´s Row, sími 589 2950, lokað sunnudaga, A4)

PÓLLAND:

Daquise

Við South Kensington brautarstöðina og söfnin miklu er pólski fulltrúinn, Daquise, einfalt veitingahús með ekta pólskum réttum og ekki síður ekta pólskum gestum. Uppi er kuldalegt, en í kjallaranum er heimilislegt og notalegt. Þar eru líka heimamennirnir í andrúmslofti gamallar viðarklæðningar.

Eins og í Luba´s prófuðum við hér rauðrófusúpu, einnig rauðkálssúpu í forrétti, í aðalrétti blóðpylsu með súrkáli og kartöflustöppu og fyllta hvítkálsböggla, litla og kjötmikla, og í eftirrétti miðevrópskar tertur.
Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 20.

(Daquise, 20 Thurloe Street, sími 589 6117, opið alla daga, A4/5)

ÍTALÍA:

Pulcinella

Nálægt South Kensington stöðinni eru tveir góðir, ítalskir staðir. Annar er Pulcinella í skartlegum kjallara.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 25.

(Pulcinella, 30 Old Brompton Road, sími 589 0529, lokað sunnudaga og í hádegi laugardaga, A5)

ÍTALÍA:

Il Falconiere

Hinn ítalski staðurinn er il Falconiere. Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 25.

(il Falconiere, 84 Old Brompton Road, sími 589 2401, A5)

ENGLAND:

English House

Mitt á milli South Kensington stöðvarinnar og Sloane Street er English House, aðlaðandi, indælt, lítið “borgarhús”, eins og Bretar kalla þau. Matstofurnar eru nettar, með ljósakrónum, innrömmuðum blómum og silfurmunum, svo og silfurborðbúnaði, ákaflega þungum. Andrúmsloftið er átjándu aldar og gestirnir eru brezkt yfirstéttarfólk.

Sagnfræðingurinn og sjónvarpskokkurinn Michael Smith stofnaði þennan veitingastað til að bjóða enska hirð- og sveitamatreiðslu frá 18. öld. Hann ætti að vera kunnugur henni, þar sem hann hefur skrifað um hana bækur.
Við ferðuðumst með honum aftur í tímann og prófuðum í forrétti Stilton-ostasúpu með perubitum og hérakæfu með sagó og eplasultu, í aðalrétti dádýr með einiberjum og steikar-, nýrna- og sveppapæ og í eftirrétt karamellufroðu.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 55. Hádegismatseðill dagsins var á GBP 22 fyrir tvo.

(English House, 3 Milner Street, sími 584 3002, opið alla daga, B5)

INDLAND:

Ken Lo´s

Bezta Kínahús borgarinnar er Ken Lo´s Memories of India rétt hjá Viktoríustöð, smekklegur staður og einfaldur, vinsæll hjá fína fólkinu. Eigendurnir, Kenneth og Anne Lo, eru bæði í eldhúsinu, svo og kokkurinn Kam-Po. Á matseðlinum eru sýnishorn af margs konar matreiðslu frá ýmsum héruðum Kína. Ráðlegt er að panta sérstaka rétti með fyrirvara.

Við prófuðum lótusblaðavafinn kjúkling, gufusoðna þykkvalúru, fimm krydda froskalæri, gufusoðinn krækling í skelinni með heitri svartbaunasósu, hvítkálsvafið lambakjöt á teini, svo og hápunktinn, Pekingönd.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 50 og hádegisverðarseðill fyrir tvo var á GBP 25.

(Ken Lo´s Memories of China, 67 Ebury Street, sími 730 7734, lokað sunnudaga, C4/5)

SPÁNN:

Dulcinea

Nú víkur sögunni austur að Viktoríustöð. Í nágrenni hennar hefur Longinos Benavides komið upp eina frambærilega, spánska veitingahúsinu í borginni. Hann er frá Kastilíu og matreiðsla hans er sömu ættar. Mikil áherzla er lögð á fiskrétti. Veitingahúsið er snyrtilegt og þjónustan er afar þægileg.

Við fengum í forrétti kræklinga (mejillones) í rjómasósu og fiskisúpu árstíðarinnar, í aðalrétti skötusel (rape) í kastarholu og kálfakjöt (ternera) í ostasósu og í eftirrétti kraumísa.

Aðrir hafa mælt með kálfakjöti í tarragon, grænum pipar og appelsínusafa, hnetu- og sérrísúpu, svo og pælu. Spánski vínlistinn er langur og felur í sér ýmsar merkilegar flöskur, svo sem Vega Sicilia 1966 á GBP 29, en húsvínið kostaði GBP 5.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 28 og hádegisverðarseðill fyrir tvo var á GBP 16.

(Dulcinea, 29 Ebury Street, sími 730 4094, C4)

PORTÚGAL:

Os Arcos

Einnig við Viktoríustöðina er bezti fulltrúi Portúgals í London, Os Arcos, rómantísk fiskréttastofa í kjallara, hlaðin fjörugu andrúmslofti, þegar bekkurinn er þétt setinn. Það er eins og hér sé eilíft sumar.

Við prófuðum í forrétti saltfisksalat og skelfiskasúpu (sopa de marisco), í aðalrétti grillaða þykkvalúru (pregado) og grillaðar sardínur, í eftirrétti osta og ferska ávexti. Við slepptum hins vegar grilluðum saltfiski (bacalhau assado), sem aðrir hafa mælt með.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 28.

(Os Arcos, 44 Hugh Street, sími 828 1486, lokað sunnudaga og í hádegi laugardaga, C5)

FRAKKLAND:

le Caprice

Áður en við ljúkum hnattferðinni, skulum við skreppa inn húsasund að baki Ritz hótels í St James´s hverfi. Þar er le Caprice, franskt veitingahús, sem hefur komizt í tízku á allra síðustu árum. Það er glæsilega innréttað í fúnkisstíl fyrirstríðsáranna, með speglum í súlum og veggjum, blómum á hverju borði og kampavínsfötu við hvert borð.

Caprice er rekið af þekktum veitingamönnum, Chris Corbin og Jeremy King. Staðurinn er fjörugur í viðskipta-hádegisverðum og kvöldverðum eftir leikhús. Þjónusta er góð og gott orð fer af bandaríska sunnudags-hádegisverðinum.

Við prófuðum krabbasúpu, grafinn lax og kálfalifur, kornhænu og spergilsalat, lambalundir með geitaosti og dádýrasteik með sterkri piparsósu.

Kvöldverður fyrir tvo kostaði GBP 40.

(le Caprice, Arlington Street, sími 629 2239, lokað í hádegi laugardaga, D3)

ENGLAND:

Tate

Við ljúkum hnattferðinni í ensku veitingahúsi við bakka Thames-ár, syðst í Westminster hverfi. Það er matstofan í kjallara listaverksafnsins Tate Gallery (bls. 59), sem einkum er þekkt fyrir bezta vínlista borgarinnar og þar á ofan á lægra verði en tíðkast annars staðar. Það stafar af því, að safnstjórar eru jafnfærir um að kaupa vín og málverk á réttum tíma, áður en verðið hækkar upp til skýjanna.

Um leið er reynt að endurskapa gamla, enska matargerðarlist. Við prófuðum í forrétti smjörvaðan krabba og lax í potti, hvort tveggja samkvæmt uppskriftum á bakhlið matseðils, í aðalrétti stórsalat Joan, eiginkonu Cromwells ríkisstjóra, einnig samkvæmt uppskrift á bakhlið, svo og steikar-, nýrna- og sveppapæ, hinn enskasta af öllum enskum réttum, og loks í eftirrétti súkkulaðihúðaðar krembollur og krækiberjamarens. Með þessu fengum við Scharzhofberger 1982 á GBP 10 og hálfa af Chateau de Camensac á GBP 8.

Hádegisverður fyrir tvo kostaði GBP 35.

(Tate Gallery Restaurant, Millbank, sími 834 6754, lokað sunnudaga og öll kvöld, E5)

Ódýrar matstofur

Af framangreindum veitingastöðum eru þesir meðal hinna ódýrari í borginni: Anemos, Arirang, Chuen Cheng Ku, Daquise, Equatorial, Gallery Rendezvous, Gaylord, Hard Rock Cafe, Joe Allen, Last Days of the Raj, Luba´s, Maroush, New Shushan, Poons og Sidi Bou Said.

Vínbarir

Vilji ferðalangar í London fá sér létt snarl í hádegi eða að kvöldi í stað þess “að fara út að borða”, er skynsamlegt að heimsækja einn af mörgum vínbörum borgarinnar. Þar sem vínmenn eru næmari fyrir matarbragði en bjórmenn, eru þeir um leið kröfuharðari um matargerðarlist. Þess vegna er vínbarafæða jafn góð og ölstofufæða er vond. Auk þess fást á vínbörum góð vín við vægu verði, sum seld í glasatali.

Hér verður bent á nokkra vínbari, sem skara fram úr, hver í sínum borgarhluta. Ekki má heldur gleyma, að gestir þessara staða eru mun snyrtilegri, menningarlegri og ekki drukknir, gagnstætt því sem vill brenna við á kránum.

Olde Wine Shades

Við byrjum á sögufrægum vínbar frá 1663 í City, milli Monument og Cannon Street brautarstöðvarinnar (bls. 78), Olde Wine Shades. Þetta er eitt fárra húsa, sem stóðst brunann mikla árið 1666. Hið innra eru dimmir viðir og leynigöng úr veitingasal í kjallara.

Í hádeginu fylla húsið bankamenn, sem snæða góðar kæfur og kjötsneiðar með sérstaklega góðum vínum og púrti, sem hvorttveggja fæst bæði glasavís og flöskuvís.

(Olde Wine Shades, 6 Martin Lane, lokað laugardaga og sunnudaga, J2)

Mother Bunch´s

Undir járnbrautarteinunum við Ludgate Circus við enda Fleet Street er Mother Bunch´s, stór, en notalegur vínbar, fjölsetinn blaðamönnum. Viður er í þiljum og gólfi. Skemmtilegir lampar eru á veggjum og sag á gólfi.
Hér fæst gott, kalt borð í hádeginu, ágætt vín og púrt.

(Mother Bunch´s, Old Seacoal Lane, lokað sunnudaga, H1)

El Vino

Gamall og frægur vínbar við Fleet Street er el Vino, þéttskipaður lögfræðingum og blaðamönnum. Fremst er þungur bar frá Viktoríutíma, þar sem karlmenn mega einir vera og þá með hálsbindi. Konur verða að sitja í leðurstólum í bakherberginu eða í veitingasalnum niðri.

Samlokurnar eru góðar og vínin eru góð og fjölbreytt, einkum púrtið.

(el Vino, 47 Fleet Street, lokað laugardagskvöld og sunnudaga, G1)

Cork & Bottle

Á mjög góðum stað á mótum Soho og Covent Garden-hverfa, með leikhús og bíó á báðar hendur, er Cork & Bottle, einn bezti vínbar borgarinnar. Þar ráða ríkjum nýsjálenzku hjónin Jean og Don Hewitson. Inngangurinn er lítt áberandi og gengið er þröngan hringstiga niður í kjallara. Samt er ætíð þröng á þingi, gestir glaðir og þjónusta snögg.

Hér fást vel matreiddir sjávarréttir, salöt, kæfur, ostar, réttir dagsins og búðingar. Af um 120 ágætum vínum eru 20 seld í glasatali. Næstum helmingur er á innan við GBP 7 flaskan.

(Cork & Bottle, 44 Cranbourn Street, E2)

Shampers

Vel í sveit sett rétt austan við Regent Street er Shampers, sem býður nokkurn veginn sama vínlista og Cork & Bottle, en úrvalið er meira. Á jarðhæð er bar og niðri er veitingasalur með heitum réttum.
Kaldir réttir eru góðir, salöt, ostar og pylsur.

(Shampers, 4 Kingly Street, lokað sunnudaga og laugardagskvöld, D2)

Downs

Syðst í Mayfair er hinn glæsilegi vínbar Downs, þar sem veitt er þjónusta til borðs. Viðskiptavinir í hádeginu eru ungt fólk úr fyrirtækjunum í kring. Á kvöldin kemur fólk hingað út að snæða við frátekin borð.
Hér fást heitir réttir, svo sem steikur og karrí, svo og glæsileg salöt og góðir ostar. Á vínlistanum eru yfir hundrað tegundir, þar af 25 í glasavís.

(Downs, 5 Down Street, sími 493 9660, C3)

Loose Box

Frá Brompton Road er unnt að fara bakdyramegin inn á Loose Box. Aðalbarinn er á jarðhæðinni og veitingastofa er uppi. Á barnum eru reiðtygi til skrauts. Þjónustan er vingjarnleg og persónuleg.

Gott er að borða hér salöt, kalt kjöt, osta, pæ, buff og búðinga. Um fimmtíu víntegundir fást, þar af um 15 í glasatali.

(Loose Box, 7 Cheval Place, A/B4)

Bill Bentley´s

Í fallegu húsi frá Georgstíma í verzlunargötunni Beauchamp Place út frá Brompton Road er Bill Bentley´s með vínbar á jarðhæðinni, ostrubar í kjallara og veitingasal á efri hæð.

Sjávarréttir eru hér góðir, svo og enskir ostar. Vín og púrt er mjög gott og fæst sumt í glasavís.

(Bill Bentley´s, 31 Beauchamp Place, lokað sunnudaga, B4)

Charco´s

Í hjarta Chelsea, rétt við King´s Road, er Charco´s, rólegur og indæll staður góðrar matreiðslu. Hér fást lystileg salöt og nokkrir heitir réttir. Úrval léttra vína er töluvert og þá ekki síður púrtvína.

(Charco´s, 1 Bray Place, lokað sunnudaga, B1)

Ebury

Við Viktoríustöð er hinn gamalgróni Ebury, einn af beztu vínbörum borgarinnar, þétt setinn kaupsýslumönnum í hádeginu. Hér fást góð salöt, grillréttir, enskir búðingar, ostar, svo og réttir dagsins. Vínin eru um fimmtíu, þar af um tíu í glasatali.

(Ebury, 139 Ebury Street, C1)

1983 og 1988

© Jónas Kristjánsson

Liðin er sú tíð, er London var ein hagstæðasta verzlunarborg Evrópu. En hún er enn ein hin skemmtilegasta. Einkum eru það sérverzlanirnar, sem gera garðinn frægan, sumar frá fyrri öld eða öldum. Ef við tökum forngripaverzlanirnar sem dæmi, þá eru á því sviði ótölulega margir flokkar sérverzlana í ákveðnum tímabilum ákveðinna tegunda og ákveðinna landa.

Leiðsögnin um verzlanir í London verður í höfuðdráttum í formi gönguferðar um St James´s hverfi og austurhluta Mayfair hverfis. Í leiðinni verður bent á ýmsar sögufrægar verzlanir, þótt fleira megi skoða en þær einar.

Ef sumum lesendum finnst karlmönnum gert hærra undir höfði en konum, er það til afsökunar, að karlmannabúðir í London eru sumar gamlar og rótgrónar, en kvennabúðir hins vegar nýlegar og innfluttar frá París eða Róm.

Óþarfi er að leiðbeina lesendum sérstaklega til vöruhúsanna miklu við Oxford Street og Regent Street, þar sem menn reyna að finna hið fáa, sem ekki fæst heima á Íslandi. Hins vegar er gaman að glugga í frægar og dýrar búðir, ekki beinlínis til að verzla, heldur til að skoða þær eins og aðra merkisstaði borgarinnar. Og kaupsýslan í London er ekki síður merkileg en gamlar kirkjur, söfn og myndastyttur.

1. gönguferð:

Við hefjum gönguferðina við St James´s höll, á horni Pall Mall og St James´s Street (D3).

Hardy

Pall Mall megin við hornið, á nr. 61, er Hardy, ein frægasta sportveiðiverzlun heims. Þar fást dýrustu veiðihjól í heimi, auðvitað sérsmíðuð fyrir verzlunina eins og annað, er þar fæst, svo sem stengur úr trefjagleri og kolefnisþráðum.

Nálægt hinum enda Pall Mall, rétt við Haymarket, er hin fræga sportveiðibúðin, Farlow, á nr. 56, sem hefur það fram yfir að vera konungleg hirðverzlun á þessu sviði.

Berry Brothers

Handan hornsins, á St James´s Street nr. 3, er Berry Brothers & Rudd, elzta vínbúð í London, frá átjándu öld. Innréttingar eru forgamlar og gólfinu hallar til allra átta.
Fræg er vogin, sem mælir þyngd þekktra viðskiptavina. Tvennt annað er merkilegt við verzlunina, að vínið er allt á lager í kjallaranum og að það er ódýrara en í flestum vínbúðum borgarinnar. Síðast kostaði Chateau Langloa-Barton 1971 ekki nema GBP 15 og Kiedricher Sandgrub 1976 ekki nema GBP 9.

James Lock

Nánast við hliðina, á nr. 6, er hattabúðin James Lock, frá 1765. Þar er frammi forgamalt áhald, sem minnir á gamla ritvél, notað til að máta höfuðlag og -stærð viðskiptavina. Eftir mælingu er hæfilegur hattur hitaður og síðan mótaður í form, sem fellur að viðskiptavininum. Á þessum stað var hannaður fyrsti harðkúluhattur í heimi. En nútildags eru einnig seldir sixpensarar. Í búðinni er fágætt safn gamalla höfuðfata.

John Lobb

Nokkrum skrefum ofar við St James´s Street, á nr. 9, er John Lobb, sem hefur áratugum saman skóað brezku konungsfjölskylduna. Í búðarholunni er indæl leðurlykt og skóarar eru sýnilegir við vinnuna. Gert er trémót af fótum viðskiptavina og síðan eru skórnir auðvitað handunnir. Það kostar minnst GBP 150 á parið og tekur sex mánuði. En skórnir eiga líka að endast í áratug með réttu viðhaldi.

Christie´s

Hér beygjum við til hægri inn King Street. Þar á nr. 8 er annað af tveimur heimsþekktum uppboðsfyrirtækjum í London, Christie´s. Á mánudögum eru yfirleitt seldir leirmunir og postulín, á þriðjudögum teikningar, mynt, gler og forngripir, á miðvikudögum skartgripir, bækur og vopn, á fimmtudögum húsmunir og vín og á föstudögum málverk. Uppboðin byrja yfirleitt kl. 11. Munirnir eru oftast til sýnis í tvo daga á undan.

Turnbull & Asser

Við snúum til baka og förum til hægri Bury Street upp að Jermyn Street, sem er aðalgata karlabúða í borginni. Þar á horninu er vinstra megin Turnbull & Asser á nr. 71 og hægra megin Hilditch & Key, báðar skyrtubúðir, hin síðarnefnda einnig fyrir konur. Turnbull & Asser selur bæði tilbúnar og sérskornar skyrtur, sem þá þarf að bíða eftir í sex vikur. Búðin tollir vel í tízkunni, þótt hún sé síðan 1885. Bæði þjónusta og verð er uppi í skýjunum.

Floris

Við göngum austur Jermyn Street og komum fljótlega að Floris á nr. 89, hægra megin götunnar. Það er meira en 250 ára gömul ilmvatnabúð frá 1730. Allir hafa efni á að kaupa hér baðsalt til að nota tækifærið til að svipast um í einni frægustu ilmvatnabúð heims. Mundu, að Chanel og aðrir frá París eru bara nýgræðingar frá 19. og 20. öld. Þetta er notaleg og auðvitað sérstaklega ilmþrungin verzlun.

Paxton & Whitfield

Aðeins fjær og sömu megin götunnar, á nr. 93, er Paxton & Whitfield, frægasta og skemmtilegasta ostabúð borgarinnar, starfrækt frá lokum átjándu aldar. Hér fást beztu brezku ostarnir, bæði stilton og cheddar, auk 300 annarra tegunda úr öllum heimshornum. Þeir selja ostinn bæði í stórum skömmtum og litlum sneiðum. Viðskiptavinir eru hvattir til að smakka. Ef þeir eiga ekki umbeðinn ost, útvega þeir hann innan tíu daga.

Hatchards

Við förum nú yfir götuna og göngum stuttan spöl til baka, unz við komum að sundinu Princess Arcade, sem liggur út á Piccadilly. Þetta er eitt af mörgum göngusundum smáverzlana í borginni. Úti á Piccadilly beygjum við til vinstri og komum strax, á nr. 187, að Hatchards, elztu bókabúð borgarinnar, á þessum stað frá 1767. Hér eru yfir 350 þúsund bókatitlar á fjórum hæðum. Andrúmsloftið er einkar notalegt fyrir bókaorma, sem hafa nógan tíma.

Fortnum & Mason

Við höldum áfram nokkur skref suðvestur Piccadilly og staðnæmumst við Fortnum & Mason á nr. 181. Það er hin hefðbundna sælkerabúð borgarinnar og matvöruverzlun drottningarinnar. Sérgrein staðarins er alls konar niðurlagður og -soðinn matur í krukkum og dósum, þar á meðal ótal sultur. Í rauninni stenzt verzlunin engan samjöfnuð við Harrods, en er heimsóknar virði, af því að andrúmsloftið er óviðjafnanlegt í þessari verzlun frá átjándu öld, þar sem afgreiðslumenn klæðast enn kjólfötum. Á efri hæð er annar varningur en matur.

Burlington Arcade

Áfram liggur leiðin eftir Piccadilly. Við lítum aðeins inn í Piccadilly Arcade, fallegt verzlanasund, sem liggur eins og Princess Arcade yfir til Jermyn Street. Síðan förum við yfir Piccadilly, þar sem nokkurn veginn andspænis er Burlington Arcade, fegursta og frægasta búðasund borgarinnar, frá 1815-19. Hugsaðu þér bara, ef Laugavegurinn liti svona út. Hér er mikill fjöldi þekktra smáverzlana í einstaklega notalegu og furðanlega rólegu umhverfi. Ekki dugir okkur minna en að ganga sundið fram og til baka.

Charbonnel et Walker

Komin úr Burlington Arcade göngum við enn nokkur skref suðvestur Piccadilly. Þar komum við að Old Bond Street og beygjum til hægri. Hérna megin götunnar á nr. 7 er diskó-klúbburinn Embassy (bls. 55). Aðeins lengra hinum megin, á nr. 28, er ein þekktasta konfektbúðin í borginni, Charbonnel et Walker, þar sem viðskiptavinir geta látið setja fangamark sitt á konfektmolana. Við verzlunina er enn eitt búðasundið, Royal Arcade.

Truefitt & Hill

Næstum því andspænis, handan götunnar, á nr. 23, er frægasti hárskeri borgarinnar, Truefitt & Hill. Meðal viðskiptavina er hertoginn af Edinborg og prinsinn af Wales, auk hálfrar lávarðadeildarinnar. Um leið er þetta elzti hárskerinn. Hér fæst góð klipping á verði, sem er eins og gerist og gengur.

Asprey

Nú skiptir gatan um nafn og heitir hér eftir New Bond Street. Hinum megin hennar komum við brátt, á nr. 167, að Asprey, einum þekktasta gullsmið borgarinnar, með mörgum vænum gluggum út að götu. Og auðvitað er hann konunglegur hirðgullsmiður.

Holland & Holland

Áfram höldum við norður New Bond Street og tökum smákrók inn í Bruton Street, þar sem byssusmiðirnir Holland & Holland eru á nr. 33. Þar getum við, eins og hertoginn af Edinborg, fengið afar dýrar veiðibyssur með hálfs fjórða árs afgreiðslufresti. Um leið getum við litið yfir götuna og virt fyrir okkur, hversu mjög hin gamla krá Coach & Horses stingur í stúf við sviplaus nútímahúsin.

Wildenstein

Aftur förum við til New Bond Street og göngum hana áfram til norðurs. Hérna megin götunnar, rétt við hornið, á nr. 147, er einn allra frægasti fornmálverkasali heimsins, Wildenstein, sem veltir frægum nöfnum fyrir háar summur. Andspænis, á nr. 26, er Tessiers, ein elzta og þekktasta verzlun fornra gull- og silfurmuna.
Áhugafólki um forngripi skal bent á, að heila bók af þessari stærð mætti skrifa um einar sér hinar frægu forngripasölur í London.

Sotheby´s

Hér aðeins ofar, hægra megin götunnar, á nr. 35, er Sotheby´s, annar af tveimur heimsfrægum uppboðshöldurum borgarinnar. Þessi er raunar eldri og stærri, heldur yfir 500 uppboð á ári og hélt uppboð á geirfuglinum og Flateyjarbók. Munirnir eru til sýnis í eina viku fyrir uppboð og sýningarskrár eru til mánuði fyrir þau. Mánudaga eru boðnar upp bækur, smávörur og gler, þriðjudaga bækur og postulín, miðvikudaga málverk, fimmtudaga silfur og skartgripir, föstudaga húsgögn og listmunir.

Smythson

Nú fer að fækka hinum gamalgrónu bezku verzlunum við götuna og að fjölga hinum alþjóðlegu, sem eru útibú frá París og Róm. Við erum senn komin að Grosvenor Street, þvergötu til vinstri, þar sem hundrað metrar eru að skrifstofu Flugleiða á nr. 73. Ef við hins vegar höldum New Bond Street áfram til norðurs, komum við strax að pappírsvörubúðinni Smythson hægra megin götunnar, á nr. 54. Þessi verzlun drottningarinnar sérhæfir sig í furðulegu og hugmyndaríku bréfsefni og jólakortum. Þar má finna marga skemmtilega gjafavöru.

Molton Brown

Við beygjum næst til vinstri vestur Brook Street og síðan til hægri norður South Molton Street, fjörlega göngugötu með smáverzlunum og útikaffihúsum. Á nr. 58, hægra megin götunnar, verður fyrir okkur hárgreiðslustofan Molton Brown, ein mesta tízkustofa borgarinnar, innréttuð í aldamótastíl.

Higgins

Aðeins lengra, sömu megin, á nr. 42, er Higgins, ein fremsta kaffibúðin í borginni, geislandi af kopar og angandi af baunum frá öllum heimshornum, þar á meðal frá eigin ökrum í hlíðum Kilimanjaro. Hér fást yfirleitt um 30 tegundir í andrúmslofti fyrri tíma. Gaman er að skoða vogirnar miklu.

Prestat

Nokkurn veginn við hliðina, á nr. 40, er kunnasta konfektgerð borgarinnar, Prestat. Þar á staðnum er konfekt handunnið og selt ferskt yfir fornlegan diskinn. Upprunalega var búðin í París, en flutti hingað upp úr aldamótum. Án efa er þetta borgarinnar bezta konfekt, einkum “truffles”-kúlur og kirsuberjabrandí.

Marks & Spencer

Nú erum við komin út að Oxford Street og gætum sagt amen eftir efninu, því að allur þorri skemmtilegu búðanna er að baki, en alvara stóru vöruhúsanna tekur við. Hinir áhugasömustu geta þó fylgt okkur seinni hluta búðarápsins og munað að skoða fleira en hér er skýrt frá.
Fyrst förum við vestur Oxford Street sunnanvert, unz við komum að fjarlægari enda stórhýsis Selfridges, sem er handan götunnar. Þar förum við yfir götuna og inn í Marks & Spencer, á nr. 458. Þetta er höfuðverzlun keðjunnar, eitt bezta vöruhúsið vegna góðs samhengis vandaðrar vöru og lágs verðs. Hér eru sagðir gripnir 30 þjófar að meðaltali á dag.

Selfridges

Við göngum nú nyrðri gangstétt Oxford Street til baka. Fyrst lítum við inn í Selfridges, hið risastóra og trausta vöruhús, sem oft reynist hafa betra úrval á boðstólum en hið fræga Harrods. En það er dagsverk að skoða verzlunina, svo að við verðum eiginlega að gera okkur sérstaka ferð til þess.

Top Shop

Meðan við röltum austur að Oxford Circus, lítum við í gluggana. Á horninu hinum megin Oxford Circus norðanverðs, er Top Shop í kjallara vöruhúss Peter Robinson. Þar er eitt stærsta tízkugólf Evrópu. Fjölmörg kunn tízkuhús hafa þar skot út af fyrir sig. Hér er gott að máta nýjustu tízkuna, sem fæst á viðráðanlegu verði.

Liberty

Nú höldum við suður austurhlið Regent Street og höldum áfram að líta í glugga. Brátt komum við að Liberty, frábæru vöruhúsi í dýrari verðflokki en þau, sem við sáum við Oxford Street. Liberty er á nr. 210 við Regent Street, en snýr fallegu bindingsverki út að Great Marlborough Street. Sá hluti er smíðaður úr viðum tveggja síðustu tréherskipa flotans árið 1924. Hér inni fást afar fræg, áprentuð baðmullarefni og austurlandateppi, fínt silki og húsbúnaður. Allt er til frá forngripum til hátízku.

Galt

Bak við Liberty, á horni Great Marlborough Street og Carnaby Street, er Galt, sérhæfð verzlun í uppeldisleikföngum, sem mörg eru beinlínis framleidd fyrir búðina. Tré er mikið notað í aðlaðandi leikföngin. Þetta er kjörin gjafabúð foreldra, sem vilja vanda til leikfanga barna sinna.

Hamley´s

Við látum Carnaby Street og túristana þar eiga sig, því tími þeirrar götu er löngu liðinn, sællar minningar. Þess í stað hverfum við til baka til Regent Street og beygjum þar til suðurs framhjá Liberty að Hamley´s á nr. 200. Það er hrikalegasta leikfangaverzlun heims.

Huntsman

Hér förum við beint yfir Regent Street og inn Conduit Street og beygjum svo til vinstri í Savile Row, aðsetur flestra frægustu klæðskera Bretaveldis. Hátindurinn er Huntsman á nr. 11, klæðskeri konunga og lávarða. Um 1800 var búðinni breytt úr hanzkabúð í reiðfatabúð, sem síðan þróaðist yfir í almennan klæðaskurð. Sérgrein Huntsman er þó enn sportklæðnaður. Þarna er saumað hvað sem er á karla og konur, meira að segja úr denim. En við megum búast við tólf vikna afgreiðslufresti og GBP 400 lágmarksgreiðslu fyrir föt, sem eiga að endast í aldarfjórðung, ef línurnar eru passaðar.

Slater & Cooke, Bisney & Jones

Við enda Savile Row beygjum við til vinstri Vigo Street, förum yfir Regent Street og beint inn í Brewer Street. Þar á nr. 67 er kjötbúðin með þessu langa nafni. Hún er frá 1860 og er enn ein fallegasta kjötverzlun borgarinnar. Sérhver kjöttegund er út af fyrir sig og uppstillingar eru einkar hvetjandi fyrir bragðlaukana. Því er gott að ljúka hér búðarápinu í Soho og bregða okkur inn í eitthvert veitingahúsið í nágrenninu (Bls. 32-33) (D2).

Foyle

Nokkrar verzlanir í viðbót eru skoðunar virði, þótt þær hafi ekki rúmast á undangenginni gönguferð okkar um St James´s og austanvert Mayfair hverfi. Ein er Foyle, 119-125 Charing Cross Road, stærsta bókabúð í London, með fjórar milljónir binda. Hún hefur reynzt okkur öruggari en margar sérhæfðu bókabúðirnar. Bezt er að spyrja strax til vegar á jarðhæðinni, svo að síður sé hætta á að ráfa í villu á efri hæðum. (E1)

Í hliðargötum Charing Cross Road austanverðs eru margar góðar fornbókaverzlanir, þar sem dveljast má löngum stundum.

Purdey

Í South Audley Street í Mayfair, á nr. 57, er byssusali drottningarinnar, Purdey. Þar er rétti staðurinn til að kaupa skotvopn til refaveiða, ef við höfum GBP 30.000 aflögu og megum vera að því að bíða í tvö ár. Ef við förum á hausinn af þessu, er hægt að selja byssuna aftur með gróða, því að eftirspurnin er svo mikil. Hver byssa er gerð eftir málum kaupandans og aðeins eru smíðaðar um hundrað á ári. (C2)

Whittard

Hin hefðbundna teverzlun heimsborgarinnar er Whittard við 11 Fulham Road í nágrenni South Kensington stöðvar. Þar fást rúmlega fimmtíu tegundir af te, fyrir utan ýmsar blöndur og fjölmörg jurtaseyði. Hér er siðmenningin varðveitt eftir innreið tes í pokum. (A5)

General Trading

Við Sloane Street nr. 144 er bezta gjafavörubúð borgarinnar, General Trading. Þessi verzlun sérhæfir sig í vörum, sem hægt er að gefa þeim, er eiga allt fyrir. (B5)

Harrods

Hér er rúsínan í pylsuendanum, hin sögufræga Harrods við Brompton Road. Ekki samt vegna þess, að allt fáist þar, jafnvel lifandi fílar, svo sem logið er að ykkur í öðrum leiðsögubókum, er éta upp hver eftir annarri. Úrvalið hér er minna en í Selfridges. Og þrisvar í röð höfum við orðið að snúa okkur annað, af því að varan fékkst ekki í Harrods.

En það sem er stórkostlegt hér, er matardeildin á jarðhæðinni. Hún er miklu betri en Fortnum & Mason og slagar upp í beztu sælkerabúðir Parísar. Ekki skaðar, að kjötdeildin lítur út eins og dómkirkja. Þar er m.a. hægt að fá margar tegundir af ekta kavíar og ferska gæsalifur til að hafa eitthvað með kampavíninu í morgunmatinn! (B4)

Önnur verzlun

Í nágrenni Harrods er gott verzlanahverfi (B4) við Brompton Road, Knightsbridge, nyrðri enda Sloane Street og Beauchamp Place, sem er skemmtileg hliðargata frá Brompton Road. Annað gott verzlanahverfi er við King´s Road (B5), frá Sloane Square til suðvesturs, en það hefur ekki lengur sama stíl og á sjöunda áratugnum, þegar King´s Road var bezta tízkuverzlanagata borgarinnar. Hverfið, sem nú er helzt á uppleið, er Covent Garden (F2), af því að endurreisn markaðarins hefur dælt nýju blóði í alla verzlun hverfisins í kring. Þar leitum við að spennandi búðum.

1983 og 1988

© Jónas Kristjánsson

Hótel á Manhattan eru ákaflega dýr, einkum af því að fasteignir eru þar stjarnfræðilega dýrar. Leitun er að góðum hótelum, sem hafa á leigu herbergi fyrir tvo á minna en USD 100, að sköttum meðtöldum, en við höfum þó með leit komizt niður í USD 72 fyrir sómasamlegt herbergi. Mörg hótelanna bjóða ódýrari helgargistingu.

Athugið, að í þessari bók sýna öll verð heildarkostnað, að inniföldum söluskatti, borgarskatti og gistigjaldi, samtals 13,25% plús USD 2, en flugfélög og ferðaskrifstofur gefa yfirleitt upp verð án þessara gjalda.

Við miðum aðeins við herbergi með baði, sjónvarpi og loftkælingu. Við tölum líka eingöngu um hótel á miðju og sunnanverðu Manhattan, því að aðeins þar er hinn margumtalaði nafli alheimsins.

Þetta eru allt saman stór hótel, með 100 herbergi eða miklu fleiri. Hin notalegu smáhótel með fullkomnum búnaði og baði á lágu verði, sem víðast hvar er hægt að finna í Evrópu, eru ekki til í New York.

Hins vegar er allt yfirleitt í lagi á herbergjunum og einkum þó í baðherbergjum, því að pípulagnir eru yfirleitt ágætar og hin hreinu handklæði eru tiltölulega víðáttumikil.

Hér verður sagt frá nokkrum völdum hótelum, sem hafa reynzt okkur vel á undanförnum árum. Þau eru í ýmsum verðflokkum, flest frá USD 138 upp í USD 166 á verðlagi vetrarins 1986-1987, en nokkur ódýrari eða dýrari. Öll verð eru að öllum sköttum meðtöldum, en morgunverði frátöldum, enda er venjulega lítið varið í bandarískan hótelmorgunverð.

Öll eru þau því miður nema eitt í miðbæ hótela, verzlana og leikhúsa á Manhattan. Við reyndum að finna nothæf hótel nær niðurbænum á Manhattan, í Greenwich Village, East Village, Soho, Tribeca, Little Italy, Loiasada, Chinatown og Financial District, en fundum ekki nema eitt, rétt við Wall Street.

Gorham

“Okkar hótel” í New York er miðbæjarhótelið Gorham. Það er sérstaklega skemmtilega sett að baki Museum of Modern Art, með leikhús-, spillingar- og tónlistarhverfið á aðra hönd og verzlunarhverfið á hina. Þaðan er auðveldlega og snögglega gangfært til allra forvitnilegra staða í miðbænum. Carnegie Hall og City Center Theater eru næstu nágrannar og skammt er til Times Square og Lincoln Center.

Móttakan er ekki mikil um sig, enda er hótelið blessunarlega lítið, 116 herbergja. Þar á ofan er starfsfólkið þægilegt og var ekki lengi að koma okkur upp á herbergi. Vistarverur eru allar stórar, vel búnar að þægindum og tækni, þar á meðal eldunarkróki og fataherbergi.

Herbergi nr. 1504 snýr út að götunni, afar rúmgott, notalegt og þægilegt, með tveimur tvíbreiðum rúmum og vönduðum innréttingum. Það er alls ekki hávaðasamt, þótt það snúi út að götunni, enda á 15. hæð. Annars er 55. gata fremur róleg.

Verðið var USD 110, að sköttum meðtöldum eins og annars staðar í þessum kafla.

(Gorham, 136 West 55th Street, milli 6th og 7th Avenue, sími 245 1800, F2)

Wellington

Annað uppáhaldshótel í New York er Wellington, eitt hinna allra ódýrustu í þessari bók og vel þegið, þegar pyngjan er létt. Það er vel í sveit sett í miðbænum, einkum fyrir áhugafólk um leikhús, því að það er aðeins steinsnar frá Broadway, á mótum 7th Avenue og 55th Street. Það er raunar aðeins nokkra tugi metra frá áðurnefndu hóteli, Gorham.

Starfsfólkið er þægilegt og öllum húsakynnum er vel við haldið, þótt hótelið sé gamalt, raunar notalega gamalt. Herbergin eru fremur lítil, en hreinleg og með öllum hlutum í lagi, þar á meðal baði og sturtu, sjónvarpi og loftkælingu.

Herbergi nr. 1935 er ekki stórt, en sómasamlega búið að öllu leyti, með tiltölulega einföldum og algerlega óþreyttum innréttingum.

Verðið var USD 91. Flugleiðafarþegar fá sérstakt verð, sem gerir hótelið einkar girnilegt, USD 72. Eitt núll fyrir Flugleiðir, — raunar tilboð, sem ekki er hægt að hafna.

(Wellington, 7th Avenue og 55th Street, sími 247 3900, F2)

Wyndham

Þriðja vildarhótel okkar er Wyndham, á nákvæmlega sömu slóðum, þó örlitlu nær verzluninni og örlitlu fjær leikhúsunum, án þess þó að slíkar fjarlægðir skipti máli á þessum óskastað, steinsnar frá Central Park.

Það hefur virðulegan móttökusal og ágæta þjónustu, utan þess að ekki er boðin herbergisþjónusta. Þekktir leikarar og söngvarar hafa þar samastað og eru ánægðir með að vera heima hjá John og Suzanne Mados.

Herbergi nr. 205 var sérstaklega heimilislegt í bandarískum dúr, hlaðið veggfóðri og gluggatjöldum, auðvitað með eldunarkróki, fataherbergi og óvenju vistlegu anddyri.

Tveggja manna herbergi kostaði USD 126.

(Wyndham, 42 West 58 Street, milli 5th og 6th Avenue, sími 753 3500, F3)

Algonquin

Algonquin er að ýmsu leyti sérstætt hótel. Í fyrsta lagi er það sunnarlega í miðbænum, mitt á milli Grand Central Station og Times Square og því hentugt þeim, sem eiga erindi á þeim slóðum eða stunda leikhúsin. Fyrir leikhúsfólk er það bezt setta hótelið í þessari bók.

Þá er Algonquin mesta menntahótelið. Það er hefðbundinn áningarstaður rithöfunda og bókaútgefenda, kvikmyndamanna og leikhúsfólks. Hótelið dregur dám af gestum sínum, skór eru burstaðir og ekki gerð krafa til brottfarartíma fyrr en kl.15.

Eikarklætt anddyri, bar og veitingasalur eru sögufrægir funda- og samningastaðir um handrit, en maturinn þar er sagður einn hinn versti í bænum.

Herbergin á Algonquin eru misjöfn að stærð, en yfirleitt sómasamlega búin og með öllu vel virku í baðherbergjum. Herbergi nr. 500 er fremur lítið eins manns herbergi, en þægilega búið hæfilega gamaldags húsgögnum.

Tveggja manna herbergi, mun stærri og notalegri, kostuðu USD 138 og 147.

(Algonquin, 59 West 44th Street, milli 5th og 6th Avenue, sími 840 6800, E3)

Vista

Annað hótel með sérstöðu er Vista í World Trade Center. Sérstaða þess felst í að vera í niðurbænum, í Financial District, steinsnar frá Wall Street. Það er kjörin vistarvera þeirra, sem eiga erindi í banka- og fjármálaheiminn. Einnig liggur það betur en önnur hótel við lista- og menningarhverfunum Tribeca, SoHo og jafnvel evrópska hverfinu Greenwich Village, svo og Chinatown og Little Italy.

Vista er afar nýtízkulegt hótel með beztu eiginleika Hilton-keðjunnar. Þar hefur greiðslukortakerfið náð fullkomnun. Kortið er stimplað inn við komu, reikningurinn kemur undir herbergishurðina um nóttina. Þú kvittar fyrir og hendir honum í lyklagatið niðri í anddyri. Engin biðröð, ekkert vesen. Þetta kerfi sáum við fyrst á Vista.

Ýmsir fleiri kostir eru við Vista. Það hefur skokkbraut, sundlaug og líkamsræktarstöð. Einnig er þar ágætt veitingahús, American Harvest. Þá er innangengt í aðra turna í World Trade Center, þar með í útsýnið úr veitingasölum Windows on the World.

Herbergi nr. 1240 er afar bjart, nýtízkulegt og vel búið húsgögnum og baðtækjum, með góðu útsýni yfir World Trade Center Plaza og til skýjakljúfa niðurbæjarins, fallegra í sólarupprás og sólarlagi. Önnur herbergi hafa útsýni yfir Battery Park City og Hudson-fljót.

Verðið var mjög hátt, USD 245, virka daga, en þolanlegra, USD 158, um helgar, þegar Wall Street er lokað, en listsýningarsalirnir í Soho á fullu.

(Vista, 3 World Trade Center og West Street, sími 938 9100, telex 668 840, A4)

Intercontinental

Bezta hótelið í New York er hið gamla og afar evrópska Barclay, sem nú heitir Intercontinental. Það er austarlega í miðbænum, vel í sveit sett gagnvart Sameinuðu þjóðunum og verzlunum, en nokkru lengra frá leikhúshverfinu, sem er vestast í miðbænum.

Anddyrið er hið glæsilegasta, sem völ er á í bænum, prýtt stóru fuglabúri í miðjunni. Allur húsbúnaður þar niðri sem uppi á herbergjum er í gömlum stíl. Þjónusta er hin bezta á öllum sviðum og þekkir engin vandamál. Til dæmis er útvegun leikhúsmiða fullkomin.

Herbergi nr. 537 er sérstaklega hlýlega og glæsilega búið húsgögnum, svo og fullkominni tækni í baðherbergi, sérstaklega sturtutækni, svo og mörgum stórum handklæðum. Herbergið er hljóðlátt, þótt það snúi gluggum til tveggja umferðargatna. New York Times kom sjálfkrafa undir hurðina um nóttina.

Tveggja manna herbergi kostaði USD 262 og er hið næstdýrasta í þessari bók.

(Intercontinental, 111 East 48th Street og Lexington Avenue, sími 755 5900, telex 710 581 6535, E3/4)

Pierre

Fínasta, en ekki bezta hótelið í New York, er Pierre, sem er austan við suðurenda Central Park. Þar gista kóngar og forsetar, enda eru á hverju strái þjónar, sem snúast mest hver í kringum annan. Niðri eru mikil salarkynni í samræmdum, fornum stíl, en ekki í sama mæli notalegum. Hverri lyftu stjórnar sérstakur lyftuvörður, sem reynir með erfiðismunum að hitta á rétta hæð og tekst oft.

Sérkenni Pierre er, að það er rólegt. Aldrei virðist neitt um að vera. Við og við sigla smoking-herrar og síðkjóladömur yfir þykk og græn teppin út í lengdar límúsínur með einkabílstjórum. Farangur sést aldrei í anddyrinu, enda væri hann ekki í samræmi við stíl staðarins. Sennilega þarf fólk að hafa erft auð sinn til að njóta sín til fulls á Pierre.

Herbergi nr. 829 er ekki stórt, en einkar notalegt og stílhreint. Baðherbergið er klætt marmara og búið baðsloppum, mörgum stórum handklæðum, hárþurrku, réttri baðvog og ýmsum vessum í flöskum.

Verðið var USD 277, hið hæsta í þessari bók. Herbergi, sem sneri út að Central Park, hefði kostað USD 398 eða 512!

(Pierre, 5th Avenue og 61st Street, sími 838 8000, telex 127 426, G3)

Dorset

Eitt fínu hótelanna á Manhattan hefur þann kost að vera lítið. Það er Dorset, sem er beint að baki Museum of Modern Art í miðjum miðbænum. Það er gamaldags og evrópskt, en fallega uppgert, rólegt og hljóðlátt hótel fyrir fasta viðskiptavini.

Þjónusta er örugg, snögg og vingjarnleg. New York Times liggur við herbergisdyr að morgni. Herbergin eru afar mismunandi að lögun og stærð, svo að myndin, sem fylgir með, kann að vera villandi.

Herbergi nr. 822 er afar hljóðlátt, þótt það snúi út að 44. götu, enda er hún fremur róleg. Það er mjög notalega búið gamaldags húsbúnaði, sem hafði nýlega verið endurnýjaður, þar á meðal tveimur breiðum rúmum. Því fylgdi eldunarkrókur og vandað baðherbergi, svo og feiknarlegt skápapláss frá þeim tíma, er fólk ferðaðist um með koffort, en ekki axlatöskur.

Verðið nam USD 206. Hvorki Visa né Eurocard eru tekin gild.

(Dorset, 30 West 54th Street, milli 5th og 6th Avenue, sími 247 7300, F3)

St. Moritz

Útsýnið, sem menn hafa ekki efni á að kaupa á Pierre, geta þeir fengið fyrir lægra verð á St. Moritz, sem er við suðurenda Central Park, afar vel í sveit sett. Þetta er gamalt hótel og sumpart dálítið þreytulegt, en eigi að síður óaðfinnanlega snyrtilegt og með góðum pípulögnum.

St. Moritz er raunar einna evrópskast þessara hótela, mikið sótt af kaupsýslumönnum austan um haf. Oft er þröng á þingi í virðulegu anddyrinu, ekki sízt vegna hinnar frægu og ofskreyttu veitingastofu hótelsins, Rumplemeyer´s, sem býður börnum ís og tertur, svo og súkkulaði með þeyttum rjóma í austurrískum stíl.

Eins manns herbergið nr. 2007 er lítið, en vandlega búið og nýlega endurnýjað. Það hefur útsýni yfir í Central Park.

Stærra, tveggja manna herbergi í svipuðum gæðaflokki og með svipuðu útsýni kostaði USD 155. Með enn betra útsýni kostuðu slík herbergi USD 170.

(St. Moritz, 50 Central Park South og 6th Avenue, sími 755 5800, telex 668 840, F3)

Warwick

Warwick státar af stórum og vel búnum herbergjum, sem sum hafa gott útsýni til skýjakljúfa 6th Avenue. Hótelið er við rólega götu á nokkurn veginn sama stað og Dorset og Gorham. Sjálft hótelið er rólegt og virðist lítið, þótt herbergin séu 500. Þau eru meðal hinna beztu í bænum. Þjónusta er einnig góð, svo sem raunar er algengt á Manhattan-hótelum.

Herbergi 2511 er stórt og notalegt eins og önnur herbergi hótelsins, með tveimur breiðum rúmum, vel við haldið og vel búið í baðherbergi.

Verðið var USD 166.

(Warwick, 65 West 54th Street og 6th Avenue, sími 247 2700, telex 147 179, F3)

Elysée

Elysée er vel sett milli Park og Madison Avenues í miðju verzlunarhverfi miðbæjarins. Það er þægilega lítið á Manhattan-mælikvarða, hefur aðeins 100 herbergi, sem eru mismunandi að stærð og lögun. Eitt sérkenna hótelsins er, að hvert herbergi hefur sitt sérstaka nafn. Í stíl við það er þjónustan persónuleg og þægileg.

Herbergi nr. 505, “The Buttery”, hefur sérkennilega langt anddyri með eldunarkrók, góðu baðherbergi og skápaplássi. Sjálft herbergið er rúmgott og vel búið, meðal annars tveimur breiðum rúmum. Það hafði nýlega verið endurnýjað eins og önnur herbergi hótelsins.

Verðið var USD 161.

(Elysée, 60 East 54th Street, milli Park og Madison Avenues, sími 753 1066, telex 220 373, F3)

Bedford

Bedford er einkar notalegt hótel, dálítið afskekktara í miðbænum en önnur hótel í þessari bók. Það er í hverfinu Murray Hill, sem er virðulegt og rólegt íbúðahverfi suðaustantil í miðbænum. Hótelið er rétt sunnan við Grand Central Station, mitt á milli Sameinuðu þjóðanna og Empire State Building. Það er í næsta nágrenni við íslenzka sendiráðið.

Um helmingur herbergjanna er tvískiptur, með svefnaðstöðu sér og setustofu sér. Þau hafa öll eldunaraðstöðu. Hótelið hentar sérstaklega vel barnafjölskyldum, enda býður það sérstök fjölskyldukjör.

Herbergi nr. 1202 er raunar heil íbúð með borðkrók í setustofu, eldhúsi og afar vel þegnu straubretti með góðu járni, allt of sjaldgæfum hlutum á hótelherbergjum. Ekki aðeins er aðstaðan góð, heldur er búnaður allur hinn smekklegasti.

Verðið nam USD 151, að sköttum meðtöldum eins og annars staðar í þessum kafla.

(Bedford, 118 East 40th Street, milli Park og Lexington Avenues, sími 697 4800, D3)

Middletowne

Afar notalegt og lítið hótel, sem hin óvenjulega sjálfsánægða Leona Helmsley hefur nýlega keypt, er Middletowne, nágranni Intercontinental við 48th Street. Áhrif frúarinnar koma vel fram í þykkum ábreiðum og gluggatjöldum með blómaflúri, svo og stórum handklæðum í baðherbergjum. Eini gallinn er að þurfa alls staðar að berja augum myndir af frúnni. En þetta er rólegt hótel á góðum stað fyrir þá, sem vilja líta í búðir.

Þjónustan var afar vingjarnleg og ræðin, en að sama skapi seinvirk. Töskuberum staðarins er hver dagur sem ár og svo framvegis. Það virðist einmitt vera einkenni Helmsley-hótela, að starfsfólki er kennt að halda gestum uppi á skemmtilegu snakki, fremur en að þjónusta þá.

Herbergið, sem við gistum, er afar stórt, með tveimur tvíbreiðum rúmum, eldunaraðstöðu og stórum fataskápum. Allt er áberandi nýlegt og hreinlegt.

Verðið var USD 150.

(Middletowne, 148 East 48th Street, nálægt Lexington Avenue, sími 755 3000, E4)

Windsor

Annað Helmsley-hótel, sem okkur líkaði við, er Windsor. Einkennin eru hin sömu og á Middletowne, blómflúr í þykkum ábreiðum og gluggatjöldum, stór handklæði á baði og að öðru leyti góður baðbúnaður, vingjarnlegur kjaftagangur og seinvirkni í starfsliði og myndir af frú Helmsley, sem telur sig nafla alheimsins og má að okkar mati alls ekki fara til sálfræðings.

Hótelið er afar rólegt, þótt það sé vel í sveit sett rétt við Central Park og lúxusverzlanir í 57th Street, svo og nálægt Broadway-leikhúsunum. Það er greinilega nýendurnýjað frá kjallara upp á þak, því að málningarlyktin var ekki alveg horfin.

Herbergi nr. 704 er hið þægilegasta herbergi með öllum jákvæðum hliðum Helmsley-hótela og þar að auki búið tveimur tvíbreiðum rúmum. Líklega er það í jákvæðum stíl frúarinnar, að baðvogin sýndi kerfisbundið, að allir væru 53 kíló.
Verðið nam USD 138.

(Windsor, 100 West 58th Street og 6th Avenue, sími 265 2100, F2)

Summit

Summit er það hótel, sem flestir Íslendingar þekkja. Það hefur lengst af verið Loftleiða- og Flugleiðahótelið í New York. Flugáhafnirnar gista þar.

Sjálft hótelið er ekki skemmtilegt. Það er nýtízkulegt, ópersónulegt, plastlegt og afar órólegt. Anddyrið er eins og á þægilegri járnbrautarstöð með farangri í haugum og flugáhöfnum að bíða. Starfsliðið er samt notalegt og reynir að gera sitt bezta í önnum sínum. Svo mikið er álagið, að stundum er biðröð í lyfturnar.

Aðalatriðið er að fá herbergi með stakri tölu. Þau snúa að húsabaki. Herbergin með jöfnu tölurnar snúa hins vegar að 51st Street, þar sem athafnasamt slökkvilið hefur aðsetur með tilheyrandi ofsahljómum að næturlagi. Hin herbergin geta að vísu verið ónæðissöm, þegar fylliraftarnir dragnast ofsakátir inn langa hótelgangana.

Summit skortir einn meginkost Manhattan-hótela, að þau eru í turnum með mörgum hæðum og fáum herbergjum á hverri hæð, svo að ónæði er lítið innan frá að næturlagi. Á Summit eru gangar langir og hæðir fáar, með þeim mun meiri umferð á hverri hæð.
Allt var í góðu lagi á herbergi nr. 1231.

Verðið var USD 166.

(Summit, 51st Street og Lexington Avenue, sími 752 7000, telex 147 181, F4)

Pickwick Arms

Eftir langa leit fundum við eitt hótel enn, sem var vel innan við 100 dollarana, þótt það væri frambærilegt. Það er Pickwick Arms, austarlega í miðbænum, nálægt Sameinuðu þjóðunum. Mestu máli skiptir þó, að það er einn af næstu nágrönnum matargerðarmusterins Lutéce og hefur hinn litla, en notalega Greenacre Park andspænis sér.

Anddyrið lítur sæmilega virðulega út, en herbergin eru í minnsta lagi. Þau eru þó hrein og hafa baðútbúnað í sæmilegu lagi, svo og loftræstingu, sem er nauðsyn í Manhattan.

Herbergi nr. 1110 er nákvæmlega mátulega stórt til að koma fyrir tveimur breiðum rúmum og gangvegi í kring, svo og sjónvarpi, skrifborði og stólum. Baðherbergið er afar lítið, en gerir sitt gagn, þótt ekki hafi sturtan verið öflug.

Verðið nam USD 72, að öllum sköttum inniföldum, svo og flugvallarakstri.

(Pickwick Arms, 230 East 51st Street, milli 2nd og 3rd Avenue, sími 355 0300, F4)

Systol

Eitt hótel þarf að nefna, þótt það falli ekki í Manhattan-ramma þessarar bókar. Það er Systol, í nágrenni Kennedy-flugvallar, rekið af Íslendingum fyrir Íslendinga, einkum notað af þeim, sem lenda á Kennedy að kvöldlagi til að halda eitthvað áfram morguninn eftir.

En Systol hefur líka gildi fyrir þá, sem ætla inn á Manhattan, en vilja taka stökkið í áföngum, komast fyrsta kvöldið í eldhúskrók á íslenzku heimili og hafa síðan góðan tíma til að skella sér í Manhattan-æðið daginn eftir. Auk þess gefa Systa og Óli góð ráð, til dæmis um alla þá hagkvæmu verzlun, sem Íslendingar hafa áhuga á.

Systol er í stóru einbýlishúsi í rólegu hverfi, þar sem Cuomo ríkisstjóri býr. Herbergin eru fá, svo að færri komast að en vilja, nema þeir panti með nægum fyrirvara. Innifalið í verði umfram flest önnur hótel, sem hér hafa verið nefnd, er akstur frá flugvelli og til hans, svo og morgunverður.

Húsið er loftkælt og herbergin eru rúmgóð, skreytt listaverkum kunnra Íslendinga. Þau eru ekki með sérbaði, en slík aðstaða er úti um allt hús. Allt er afar hreinlegt og notalegt hjá þeim.

Verðið var USD 75 fyrir tvo.

(Systol, 199-10 Romeo Court, Holliswood, NY 11423, sími (718) 468 6220, ekki telex)

1988

© Jónas Kristjánsson

Manhattan skiptist í aðgreind hverfi, sem hvert hefur sinn svip og sitt hlutverk í borgarlífinu. Sum bera einkenni landnema frá ákveðnum löndum og önnur bera einkenni ákveðinna þátta atvinnulífsins. Sum eru glæsileg og önnur hrörleg. Einkenni þeirra hverfa, sem hér verður fjallað um, er að þau eru ofan á í lífinu eða á hraðri uppleið.

Downtown

Bankahverfið, sem ýmist er kallað Financial District eða Downtown, er syðsti oddi Manhattan, þar sem borgin var stofnuð af hollenzkum landnemum, sem kölluðu hana Nýju Amsterdam. Nafnið Wall Street stafar af, að þar var í öndverðu veggurinn, sem Hollendingar reistu borginni til varnar gegn Indjánum.

Nú er Downtown samfelld hrúga turna úr stáli og gleri, stærsta bankamiðstöð í heimi. Til skamms tíma var hverfið steindautt um helgar. En nú hefur verið komið upp vinsælli ferðamannaþjónustu við gömlu fiskihöfnina í South Street Seaport, komið upp stóru hóteli og nothæfum veitingahúsum í World Trade Center og verið að reisa lúxusíbúðir norðan við Battery Park, svo að fólk er nú orðið á ferli í Downtown um helgar.

Mjög lítið er af gömlum mannvirkjum í hverfinu, en þau, sem enn standa, verða helzta augnayndi okkar á einni gönguferðinni, sem lýst er aftar í þessari bók. Þau eru skólabókardæmi um, að gömul og hrörleg hús eru vinalegri og fallegri en glæsibyggingar nútímans. Eyðileggjendur Kvosarinnar í Reykjavík ættu að reyna að skilja þetta.

Skýjakljúfahverfið á þessum stað er að því leyti skemmtilegra en miðbæjarhverfið, að gatnakerfið er ekki eins og rúðustrikað blað, heldur fylgir gömlu reiðvegunum. Samt er auðvelt að rata, ef fólk tekur mið af skýjakljúfunum.

Chinatown

Norðan við bankahverfið taka við tvö hverfi. Austan megin er Chinatown, sem áður var talið markast af götunum Bowery, Mulberry, Worth og Canal Streets, en hefur síðar flætt inn í nálægar götur. Hjarta þess er í Mott og Pell Streets.

Hverfið ber kínverskan svip. Auglýsingaskilti eru á kínversku og símaklefarnir eru með kínverskum pagóðu-turnum. Á götuhornum eru seld sjö blöð á kínversku.

Helzta aðdráttarafl hverfisins eru 150 kínversku veitingahúsin, sem eru meðal hinna ódýrustu í borginni og bjóða sum hver upp á mjög góðan mat. Frá veitingahúsunum og matvöruverzlununum leggur notalega austrænan ilm um göturnar. Mest er um að vera í hverfinu á sunnudögum, þegar Kínverjar úr öðrum hverfum koma til að verzla og borða.

Chinatown er fátækt hverfi. Í kjöllurunum spila Kínverjar fjárhættuspil og uppi á hæðunum þræla þeir í fataiðnaði. Glæpaflokkar kreista verndarfé af eigendum verzlana og veitingahúsa. En ferðamenn verða ekki varir við þessa skuggahlið.

TriBeCa

Vestan megin er hverfið TriBeCa. Nafnið er stytting á Triangle Below Canal Street, en hverfið myndar einmitt þríhyrning eða trapizu milli Canal Street, West Broadway, Barclay Street og Hudson-ár. Stundum er hverfið kallað SoSo, sem þýðir South of SoHo, enda er það eins konar framlenging af SoHo til suðurs.

Áður var þetta hverfi vandaðra og skrautlegra, nokkurra hæða vöruskemma og léttiðnaðarhúsa úr steypujárni, sem komið var í niðurníðslu. Þegar húsaleiga fór að rjúka upp úr öllu valdi í SoHo, uppgötvuðu listamennirnir stóru salina í TriBeCa og fluttu vinnustofur sínar suður fyrir Canal Street.

Nú hafa þeir endurlífgað hverfið svo gersamlega, að húsaleigan er farin að stíga ört og hrekja þá til annarra hverfa. Barir, veitingahús, diskó og tízkuverzlanir hafa sprottið eins og gorkúlur.

SoHo

Norðan við Canal Street taka við þrjú kunn hverfi. Þeirra vestast er SoHo, fullu nafni South of Houston Street. Það markast af Canal Street, 6th Avenue, Houston Street og Broadway.

Það er enn eindregnara dæmi en TriBeCa um hverfi vandaðra og skrautlegra steypujárnshúsa fyrir léttan iðnað, sem átti að rífa fyrir aldarfjórðungi, en var í þess stað blessunarlega breytt í hverfi listvinnustofa, sýningarsala, léttvínsbara og veitingahúsa. Þar búa þekktir listamenn, sem hafa efni á að borga háa húsaleigu.

Mest er um að vera í sýningarsölunum á laugardögum. Að öðru leyti er fjörugast í hverfinu á sunnudögum, en þá eru salirnir yfirleitt lokaðir.

Sýningarsalirnir eru einkennistákn SoHo. Þar gerist tízkan í myndlist. Öll París er hreinasta sveitaþorp í samanburði við SoHo á því sviði. Í myndlist er SoHo nafli alheimsins.

Little Italy

Við hliðina á SoHo og beint norðan við Chinatown er Little Italy, hverfi innflytjenda frá Sikiley og Napólí. Það nær frá Canal Street norður til Houston Street og frá Lafayette Street austur til Bowery. Þungamiðjan er Mulberry Street, sem liggur eftir hverfinu endilöngu. Á síðustu árum hafa Kínverjar gert innrás í hverfið og hrakið Ítalina á undanhald.

Á sunnudögum koma Ítalir úr úthverfunum til að kaupa pasta og salami og fá sér ítalskan mat í veitingahúsi. Þá flytja kaupmennirnir vörur sínar út á gangstétt og veitingamennirnir borð og stóla, svo að hverfið minnir á Ítalíu. Ilmurinn af expresso-kaffinu vefur sig um þröngar göturnar.

Mest er um að vera á tveimur vikulöngum hátíðum, hátíð St Antonio í júní og St Gennaro í september. Þá breytist Little Italy í hálfgert tívolí.

Loiasada

Loiasada heitir fullu nafni Lower East Side. Það er við hlið Little Italy, austan við Bowery og nær milli Canal og Houston Streets, allt til East River.

Um aldamótin var þetta stærsta nýlenda gyðinga í heiminum og eitt mesta fátæktarbæli borgarinnar, þéttbýlla en Kalkútta. Þar hafa vaxið úr grasi margir andans menn og kaupsýslumenn. Gyðingarnir eru flestir fluttir á brott og hafa skilið eftir niðurníddar synagógur. Í staðinn hafa komið svertingjar, Kínverjar og einkum þó Puertoricanar, svo að þetta er enn fátæktarhverfi.

Gyðingar stunda enn kaupsýslu í Orchard Street eða koma þangað á sunnudögum til að verzla ódýrt og fá sér að borða rétttrúnaðarfæði. Það eru ekki neinar hátízkuvörur, sem þar eru seldar, en verðið er oft ótrúlega lágt.

Orchard Street er eins og austurlenzkur bazar. Þar er prúttað fullum hálsi og með miklu handapati. Vasa- og veskjaþjófar leika þar lausum hala. Að öðru leyti er óhætt að fara um hverfið, ef fólk hættir sér ekki austur fyrir Essex Street.

Greenwich Village

Fyrir norðan SoHo, handan við Houston Street, tekur við Greenwich Village, gamalkunnugt háskóla- og menningarhverfi umhverfis Washington Square. Það nær frá Houston Street norður til 14th Street og frá Broadway vestur til Hudson River.

Greenwich Village er alveg sér á parti í borginni, hverfi gamalla og lágreistra íbúðarhúsa við undnar götur, sem erfitt er að rata um, rétt eins og í London. Hér er borgarháskólinn, miðstöð nýtízkulegrar leiklistar og jazzmiðja heimsins. Greenwich Village er notalegasta hverfi borgarinnar.

Bóhemar Bandaríkjanna byrjuðu að flytjast til hverfisins á fjórða áratug aldarinnar og í stríðum straumum eftir síðari heimsstyrjöldina, þegar Greenwich Village varð að eins konar Vinstri bakka Signu. Síðar komu hommarnir og bítlakynslóðin. Hommarnir halda sig vestast í hverfinu, vestan við 7th Avenue og niður að Hudson River.

Ræflarokkið fór til East Village og framúrstefnu-myndlistin til SoHo, svo að Greenwich Village hefur staðnað sem virðulegt hverfi miðaldra bítla eða skallapoppara og þykir raunar mjög fínt nú til dags. Þorpsbúarnir eru félagslega meðvitaðir og standa vel saman, þegar á reynir.

Washington Square er sunnudagsstofa þorpsbúa, eins konar St Germain des Prés. Þar kaupa þeir fíkniefni, tefla skák, renna sér á hjólabrettum, hlusta á farand-tónlistarmenn og ræða um, hvernig verjast megi geðbiluðum skipulagsyfirvöldum, sem vilja láta rífa allt gamalt og gott.

East Village

East Village er við hlið Greenwich Village, handan við Broadway, stundum kallað NoHo eða North of Houston Street. Það nær frá Houston Street norður til 14th Street og frá Broadway til East River, gamalt hverfi landnema frá Úkraínu og Póllandi, sem nú er orðin miðstöð ræflarokks í Bandaríkjunum.

Síðan húsaleiga fór að hækka í TriBeCa hafa margir myndlistarmenn flúið til East Village, þar sem verðlag er lægra. En nú eru menn farnir að átta sig á, að hafa má peninga upp úr þessu fátæktarhverfi, svo að húsaleiga er byrjuð að rísa og sýningarsalir að skjóta rótum.

Ræflarokkið er mest á Astor Place og St Mark´s Place. Þar ber fólk marglitt hár, leðurföt og stálkeðjur. Og þangað fara ferðamenn til að stara úr sér augun.

Theater District

Við hlaupum yfir hverfin Chelsea, Garment District og Murray Hill, sem ná frá 14th Street norður að 42nd Street, því að þau eru ekki áhugaverð fyrir ferðamenn.

En við 42nd Street byrjar miðbærinn Midtown. Vesturhluti hans er Theater District, stundum kallað Broadway. Það nær norður að 59th Street og Central Park. Suðurhluti þess nær austur að 6th Avenue, en norðurhlutinn að 7th Avenue. Vesturmörkin eru við 8th Avenue. Ás hverfisins er Broadway og þungamiðja ássins er Times Square.

Við fyrstu sýn er þetta fremur leiðinlegt hverfi neonljósa og klámstofnana, gleðikvenna og fíkniefnasala, sóðalegra kaffihúsa og lélegra veitingastofa. En dýrðin leynist rétt að baki, því að hér eru 42 leikhús á litlu svæði —mesta samþjöppun leikhúsa í heiminum — auk fjölmargra kvikmyndahúsa. Þetta hefur í heila öld verið miðstöð bandarískrar leiklistar.

Midtown

Austan við Theater District tekur við hið eiginlega Midtown, miðbær skýjakljúfa, glæsilegra verzlana, lúxushótela og frægra veitingahúsa. Það nær frá 42nd Street norður að 59th Street og austur að East River, þar sem eru aðalstöðvar Sameinuðu þjóðanna.

Hér er alltaf verið að rífa og byggja. Þar, sem í fyrra var fimm hæða borgarhús, er nú risinn áttatíu hæða skýjakjúfur, og keppir við hina í sérkennilegu útliti. Hér er saga skýjakljúfanna skráð, allt frá Chrysler, yfir Rockefeller, Seagram og Lever til Citicorp, Trump og AT&T.

Hér glitrar allt í auði og velsæld á dýrustu fermetrum jarðarinnar. Hér er hraðinn meiri á fólki en annars staðar í borginni. Og hér er allt dýrara og fínna en annars staðar. Þetta er sá staður, sem kemst næst því að vera nafli alheims.

Þetta er svæðið, sem flestir ferðamenn kynnast bezt, því að hér eru nærri öll hótel borgarinnar. Það er einstaklega auðvelt yfirferðar, bæði vegna þess að það er allt á háveginn og vegna hins skipulega gatnakerfis. Avenues liggja suður-norður, númeraðar frá suðri. Streets liggja austur-vestur, númeraðar í báðar áttir frá 5th Avenue og hlaupa á hundrað við hverja númeraða Avenue.

Flestar gönguleiðirnar, sem lýst er í næsta kafla þessara bókar, liggja um þetta hverfi.

Upper East Side

Norðan við 59th Street og austan við Central Park er hverfi, sem allt frá aldamótum hefur verið fína íbúðahverfið í New York, Upper East Side. Það er fremur stílhreint hverfi borgarhalla og íbúðahótela. Alls staðar eru borðalagðir húsverðir í anddyri og langar, svartar límúsínur við gangstéttarbrún. Alls staðar eru fínir barir, fín veitingahús og fínir næturklúbbar.

Um leið er þetta listasafnahverfi borgarinnar, státar af Metropolitan Museum, Guggenheim, Frick, Cooper-Hewitt og Whitney. Þetta er líka sendiráðshverfið og hverfi margs konar virðulegra stofnana og sjóða. Við árbakkann er borgarstjórabústaðurinn Gracie Mansion. Sá hluti hverfisins heitir Yorkville og var á sínum tíma hverfi þýzkra innflytjenda.

Upper West Side

Andspænis Upper West Side, handan við Central Park, er Upper West Side, sem er eins konar ódýrari og raunar fallegri útgáfa af fyrra hverfinu. Munurinn á hverfunum er sagður vera USD 500 í húsaleigu. Upper West Side nær skemur til norðurs. Við 90th Street tekur við skuggahverfi.

Upper West Side státar af menningarmiðstöðinni Lincoln Center og tízkugötunni Columbus Avenue. Út frá þeim hafa sprottið veitingahús og barir. Að meðaltali eru íbúarnir mun yngri en hinir handan Central Park. Hér sjást til dæmis börn að leik. Kvöldlífið er fjörugt, einkum á Columbus Avenue.

Lengra til norðurs verður ekki farið í þessari bók. Harlem er ekki eftirsóknarverður staður, nema þá fyrir meðvitaða félagsráðgjafa. Að vísu þýðir þetta, að sleppt er svæði Columbia háskóla og The Cloisters í Washington-hæðum, sem hvort tveggja er forvitnilegt, en hefði lengt bókina úr hófi. Borgarhverfi utan Manhattan komu að sjálfsögðu ekki til álita.

1988

© Jónas Kristjánsson

LEIÐSÖGURIT

FJÖLVA

JÓNAS KRISTJÁNSSON

ritstjóri

NEW YORK

nafli alheimsins

Leiðsögurit fyrir

íslenzka ferðamenn

Bókarstefna

Við höfum lesið mikinn fjölda leiðsögubóka fyrir ferðamenn og okkur fundizt þær að ýmsu leyti takmarkaðar.
Við höfum lesið bækurnar, sem ekki taka tillit til, að mikill hluti ferðamanna ver nokkrum hluta tímans á hóteli og í veitingahúsum og hefur þess á milli töluverðan áhuga á að skemmta sér og líta í búðarglugga, en er ekki allan sólarhringinn að skoða söfn og merka staði. Við viljum taka tillit til þessa og reyna að semja raunsæja bók.

Við höfum líka lesið bækurnar, sem leggja dóm á hótel, veitingahús, verzlanir og skemmtistaði, en eru þá fremur að þjónusta þessar stofnanir en lesendur. Við teljum svo eindregið, að upplýsingar af því tagi eigi að vera óháðar, að við prófuðum allar þessar stofnanir og komum hvarvetna fram sem venjulegir gestir, greiðandi almennt og afsláttarlaust verð og gáfum okkur ekki fram fyrr en að reikningum greiddum. Á þann hátt teljum við mestar líkur á, að reynsla lesenda muni koma heim og saman við þá reynslu, sem hér er lýst.

Þá höfum við skoðað bæklinga hótela, veitingahúsa og ferðamálaráða og fundizt myndirnar falsaðar. Innanhúss eru þær stúdíoteknar og sýna ekki raunveruleikann, hvað þá þegar þær eru teknar í hótelsvítu, en viðskiptavinurinn fær venjulegt herbergi. Utanhúss er beðið dögum saman eftir réttri birtu og réttu birtuhorni og myndirnar sýna ekki þungskýjaðan raunveruleika ferðamannsins.
Við höfnuðum öllum gjafamyndum af slíku tagi, tókum okkar eigin og teljum þær gefa raunhæfari mynd en glansmyndir áróðursbæklinga.

Jónas Kristjánsson og Kristín Halldórsdóttir

Fjörug og mannleg

New York er fjörug borg, allt að því vingjarnleg borg og líklega jafnvel mannleg borg. Hún er staðurinn, þar sem ókunnugir eru fyrirvaralaust teknir tali, ekki aðeins við barinn, heldur hvar sem er. Þeir eru viðurkenndir sem fólk, enda er þriðjungur borgaranna fæddur í útlöndum og því eins konar ókunnugir sjálfir.

New York er ekki Bandaríkin og ekki heldur Evrópa, heldur suðupottur beggja og þriðja heimsins að auki. Sumir borgarhlutar minna á bazar í Kairo eða Kalkútta. Alls staðar er mannhaf, alls staðar er verið að verzla og nú orðið ekki sízt á gangstéttum úti.

Sé einhver staður nafli alheimsins, þá er það miðborg New York, sem fjallað er um í þessari bók, — Manhattan. Sú eyja er miðstöð myndlistar, önnur af tveimur miðstöðvum leiklistar, fremsta miðstöð tónlistar og bókmennta. Hún er mesta safnaborg heims.

Manhattan er staðurinn, sem hefur allt. Ef eitthvað er til einhvers staðar í heiminum, er það líka til á Manhattan. Þar eru útibú frá öllum frægu verzlunum Evrópu. Þar eru 10.000 veitingahús frá nærri öllum löndum heims. Þar eru gefin út blöð og reknar útvarpsstöðvar á 50 tungumálum.

Daglega er eitthvað merkilegt að gerast í New York, Corazon Aquino að taka við verðlaunum á Pierre, Johnny Cash að árita bækur á 5th Avenue, Sarah Vaughan með afmælistónleika á Blue Note í Greenwich, Norðmenn að sigla víkingaskipi inn á South Street Seaport og Kristján Jóhannsson að syngja í La Boheme í ríkisleikhúsinu.

Manhattan hefur gengið í endurnýjun lífdaganna. Mörg hverfi, sem áður voru í niðurníðslu, hafa verið hresst við á síðustu árum, víðast að frumkvæði framúrstefnu-listamanna. Veitingahús, verzlanir og velmegun hafa fylgt eftir.

Fólk annað hvort elskar eða hatar New York. Hún er mjúk og hörð í senn, en fyrst og fremst er hún hröð og æst, jafnvel tryllt. Hún er kjörinn áningarstaður þeirra, sem líður vel, þar sem hlutirnir gerast, þar sem naflinn sjálfur er. Hún er andartakið sjálft.

Almennar upplýsingar

Bankar

Flestir bankar eru opnir 9-15 mánudaga-föstudaga. Aðeins sumir þeirra skipta erlendum gjaldeyri.

Barnagæzla

Hringdu í Baby Sitters Guild, 60 East 42nd Street, síma 682 0227.

Ferðir

Skrifstofa ferðamálaráðsins, Visitors Information Center, er að 2 Columbus Circle, opin 9-18 mánudaga-föstudaga og 10-18 laugardaga-sunnudaga, sími 397 8222.

Fíkniefni

Ólöglegt er að bera fíkniefni á sér og getur varðað sektum.

Flug

Flugvallarrútan til Kennedy flugvallar fer á 20-30 mínútna fresti frá East Side Airlines Terminal, 1st Avenue og 37th Street. Ferðin getur tekið rúman klukkutíma. Segðu vagnstjóranum, hvaða flugfélagi þú ferð með, svo að hann stanzi við réttan stað á vellinum.

Flugleiðir

Söluskrifstofa Flugleiða er í Channel Gardens, göngugötu milli 5th Avenue og Rockefeller Plaza, 610b 5th Avenue, sími 757 8585 og (800) 223 5500.

Framköllun

Víða í miðbænum er unnt að fá framkallað og kóperað á hálftíma.

Gisting

Engin stofnun útvegar vegalausum ferðamönnum gistingu, en ferðamálaráðið við 2 Columbus Circle hefur skrá yfir öll hótel borgarinnar.

Göngur

Gangandi fólk þarf að gæta vel að sér í umferðinni, því að bílstjórar aka margir afar hratt og frjálslega, sumir á rauðu ljósi. Auðvelt er að rata um mestan hluta borgarinnar.

Götunúmer

Streets eru númeruð vestur og austur frá 5th Avenue. Þau hlaupa á einu hundraði við hverja númeraða Avenue, sem þau mæta. Jafnar tölur eru að sunnanverðu, oddatölur að norðanverðu. Í heimilisföngum er gjarna gefið bæði upp Avenue og Street.

Hjálp

Ferðamenn geta fengið aðstoð, jafnvel vasapeninga í nauðum, hjá Traveller´s Aid Society, 204 East 39th Street, sími 679 0200

Hótel

Athugið, að “queen size bed” er minna hjónarúm en Íslendingar eru vanir. Pantaðu herbergi með annað hvort “king size bed” eða “twin beds”. Á efri hæðum hótela er minna ónæði af umferðarhávaða en á neðri hæðum.

Leigubíll

Leigubíla má panta í símum 741 2000 og 741 1800, en venjulega er kallað í þá af gangstéttinni. Ljós logar á þakmerki lausra leigubíla. Vertu alltaf viss um, hvert þú ætlar, því að margir bílstjórar vita miklu minna um borgina en þú. Notaðu aðeins gulu leigubílana með skjaldarmerkinu.

Lyfjabúð

Kaufman, Lexington Avenue við 50th Street, er opin allan sólarhringinn, alla daga vikunnar, sími 755 2266.

Læknir

Hringdu í 879 1000 eða í 328 1000.

Löggæzla

Hringdu í 911 eða í 374 5000.

Peningar

Bandarískir gjaldmiðillinn er dollar, $ eða USD, sem skiptist í 100 cent. 5 centa myntin er kölluð nickel, 10 centa dime og 25 centa quarter. Gott er að hafa á sér töluvert af eins dollars seðlum. Krítarkort eru mikið notuð.

Póstur

Frímerki fást í frímerkjavélum og yfirleitt í hótelmóttökum. Bláir póstkassar eru víða. Aðalpósthúsið á 8th Avenue og 33rd Street er opið allan sólarhringinn.

Rafmagn

Athugaðu að rafmagnið er 110-120 volta, svo að straumbreytir er nauðsynlegur, ef þú hefur meðferðis raftæki á borð við rakvél.

Salerni

Salerni eru í veitingahúsum, söfnum og stórverzlunum. Víða þarf að borga 10 cent eða þjórfé. Notaðu alls ekki salerni neðanjarðarlestastöðva.

Samgöngur

Strætisvagnarnir eru mun hreinlegri og þægilegri en neðanjarðarlestirnar, sem aftur á móti eru fljótari í förum og ganga allan sólarhringinn. Fargjaldið er hið sama. Leigubílar eru tiltölulega ódýrir. Annatíminn er 8-9 og 17-18.

Sendiráð

Sendiráð Íslands er við 370 Lexington Avenue og 41st Street, sími 686 4100.

Sími

Almenningssímar eru víða, til dæmis í anddyri hótela og veitingahúsa, svo og á götuhornum. Símtalaverð er breytilegt, til dæmis lægra um kvöld og helgar. Öll New York er á símasvæði 212. Til Íslands er númerið 0 11 354.

Sjúkrabíll

Hringdu í síma 911.

Sjúkrahús

Góð sjúkrahús í miðbænum eru NY University Medical Center, 1st Avenue og 30th Street, sími 340 1999, og Roosevelt Hospital, 9th Avenue og 58th Street, sími 554 7000.

Skemmtun

Upplýsingar um skemmtana- og menningarlífið fást í vikuritunum New York og The Village Voice, svo og í dagblöðunum.

Slökkvilið

Hringdu í síma 911.

Tannlæknir

Hringdu í síma 679 3966 fyrir kl. 20 og í 679 4172 eftir kl. 20.

Vatn

Kranavatn er drykkjarhæft, en margir nota vatn af flöskum til öryggis.

Verðlag

Verðlag hér í bókinni er frá 1987. Verðbólga er lítil í Bandaríkjunum. Reiknaðu þó með 5% á ári til öryggis.

Verzlun

Stórverzlanir og tízkuverzlanir eru yfirleitt opnar 9/10-18 og oft til 20/21 fimmtudaga. Sumar eru opnar laugardaga og jafnvel eftir hádegi á sunnudögum.

Þjórfé

Þjónusta er ekki innifalin í reikningum veitingahúsa. Venjulegt þjórfé er 15-20%. Sumir einfalda sér útreikninginn með því að tvöfalda upphæð 8% söluskattsins, sem reikningurinn sýnir. Burðarmenn fá 50 cent fyrir hverja tösku, minnst USD 1, herbergisþjónusta USD 1, salernisverðir 50 cent, herbergisþernur USD 3-5 á viku, leiðsögumenn, leigubílstjórar, rakarar og hárgreiðslufólk 15%.

Öryggi

Forðaztu Central Park eftir myrkur, neðanjarðarlestir að næturlagi og alla fáförula staði yfirleitt. Vertu þar sem fólkið er og nálægt brún gangstéttar. Haltu fast í handtösku. Hafðu peninga í fremri buxnavösum. Notaðu plastkort sem mest. Hafðu skilríki ekki á sama stað og peningana. Skildu ekki eftir verðmæti í hótelherbergjum. Vertu ekki áberandi fínt klæddur. Gakktu öruggum skrefum eins og þú vitir, hvert þú ert að fara. Segðu nauðgurum, að þú sért með eyðni eða sárasótt. Ekki lenda í slagsmálum.

1988

© Jónas Kristjánsson

Caffe Reggio

Markverð kaffihús á Manhattan eru eiginlega aðeins tvö. Annað þeirra er Caffe Reggio rétt hjá Washington Square, samkomustaður menningarvita í Greenwich Village. Það er einn ekki mjög margra staða, sem hafa borð úti á gangstétt eins og á meginlandi Evrópu, enda er hverfið með evrópsku yfirbragði.

Á Caffe Reggio er unnt að fá ekta expresso, cappuccino, Vínarrjómakaffi, súkkulaði og sjö tegundir tes. Margir fara þangað í kaffi eftir kvöldverð í nágrenninu eða til að sýna sig og sjá aðra. Kaffibollinn kostaði USD 1.

(Caffe Reggio, 119 Mac Dougal Street milli West 3rd og Minetta Lane, sími 475 9557, B2)

Gianni´s

Hitt gangstéttarkaffihúsið er nálægt suðurodda Manhattan. Það er Gianni´s milli South Street Seaport og Fulton Fish Market. Þar er gott að horfa á ferðamennina, sem streyma í South Street Seaport, og bankamennina, er streyma úr Wall Street. Á Gianni´s er líka hægt að borða, en það er ekki ráðlagt í þessari bók.

(Gianni´s, South Street Seaport, 15 Fulton Street, sími 608 7300, B4)

City Lights Bar

Barir, fremur en kaffihús, eru samkomustaðir New Yorkara. Tveir þeirra eru einkum kunnir og skemmtilegir vegna þess, að þeir eru uppi í turnum. Annar er City Lights Bar í nyrðri turni World Trade Center.

Þar er þægilegt og gott að gefa sér langan tíma til að sötra úr glasi og virða fyrir sér frábært útsýnið yfir bankaturnana í Financial District til Brooklyn handan East River. Af barnum er gengið í þrjú fræg veitingahús, sem getið er framar í þessari bók.

(City Lights Bar, 1 World Trade Center, 107. hæð, sími 938 1111, A2)

Top of the Sixes

Hinn turnbarinn er í verzlunarhverfi miðbæjarins með útsýni yfir 5th Avenue og turnana austan hennar. Það er Top of the Sixes, þar sem gott er að hvíla lúin bein í verzlunarferðum og njóta útsýnisins fyrir verð eins drykkjar. En minna er varið í matinn í veitingasalnum til hliðar.

(Top of the Sixes, 666 5th Avenue við 53rd Street, sími 757 6662, lokað sunnudaga, F3)

Soho Kitchen

Margir eru barirnir í listamannahverfinu SoHo og einkennast sumir af áherzlu á létt vín umfram sterka drykki, enda virðast listamenn vera meiri smekkmenn á borðvín en flestar aðrar stéttir.

Einna kunnastur er Soho Kitchen and Bar, þar sem boðin eru hvorki meira né minna en 110 borðvín í glasatali, bæði í 5 únzu glösum og 2,5 únzu vínsmakkglösum og er það mesta úrval borgarinnar. Þar má finna margt gullið, bæði bandarískt og evrópskt. Mikill afsláttur er veittur þeim, sem vilja smakka á mörgum tegundum innan sama vínflokks, til dæmis átta tegundir kalifornískra chardonnay-vína. Þá eru pizzurnar ágætar og kosta USD 7-8.

Gestir sitja á barstólum hringinn í kringum feiknarlangan bar og við borð á upphækkuðum pöllum beggja vegna barsins.

(Soho Kitchen & Bar, 103 Greene Street milli Prince og Spring Streets, sími 226 9103, opið fram á nótt, B2)

Wine Bar

Annar ljómandi góður vínbar í næsta nágrenni í Soho heitir einfaldlega Wine Bar, vel í sveit settur við hliðina á listaverkasal Leo Castelli og andspænis galleríi Mary Boone.

Veitingasalurinn er afar notalegur, innréttaður í gömlu pakkhúsi, þétt skipaður stólum umhverfis lítil borð. Plaköt skreyta nakta múrsteinsveggi. Þarna er kjörið að hvílast milli heimsókna í listaverkasali eða spjalla yfir kertaljósum að kvöldi. Vínlistinn er ógnarlangur og hefur meðal annars að geyma borðvín í glasatali. Einnig fæst ágætur ostur til að hafa með víninu.

(Wine Bar, 422 West Broadway nálægt Prince Street, sími 431 4790, opið fram á nótt, B2)

Fanelli´s

Þriðji Soho-barinn er ekki vínbar, heldur pöbb í öldnum, brezkum stíl, einn hinn allra skemmtilegasti í borginni. Það er Fanelli´s, nágranni hinna tveggja. Þetta er hundgamall bar, sumir segja frá því fyrir þrælastríð. Fyrrum var hann áningarstaður verkamanna, en nú hafa listamennirnir tekið þar völdin að mestu. Oft er þar þröng á þingi.

(Fanelli´s, 94 Prince Street við Mercer Street, sími 226 9412, lokað laugardaga og sunnudaga, B2)

Chumley´s

Í hinu góðkunna Greenwich Village er fátt um bari, sem eru eitthvað öðruvísi en aðrir og því í frásögur færandi. Við fundum aðeins einn, en á móti kemur, að hann er skemmtilegasti bar borgarinnar. Menn verða að vita nákvæmlega heimilisfang hans, því að hann er ómerktur að utan til þess að fæla frá viðskiptavini. Hann er hverfiskrá og hálfgerð einkakrá hinna menningarlegu og bókmenntasinnuðu íbúa Greenwich Village.

Fyrst er gengið upp hálfan stiga og síðan aftur niður hálfan stiga og þá blasir við dimm kráin, þar sem tölugir gestir sitja þröngt við lítil borð úr massífum við, djúpt rist fangamörkum og öðru krafsi. Kápur frægra bóka eftir fastagesti staðarins prýða veggina.

(Chumley´s, 86 Bedford Street nálægt Commerce Street, sími 243 9729, A2)

P. J. Clarke´s

Frægasti bar miðbæjarins er P. J. Clarke´s í gömlu, tveggja hæða húsi, sem kúrir á götuhorni undir einum skýjakljúfa borgarinnar. Eigandi barsins, Daniel Lavezzo, neitaði að selja húsið, þegar allar lóðir reitsins voru seldar undir skýjakljúfinn. Honum eru sífellt boðnar hærri fjárhæðir, en hann lítur ekki við þeim.

Innan dyra er langur bar og fáeinir kollar á stóru gólfi fyrir framan. Fyrir innan eru nokkur borð. Allar innréttingar eru úr við og orðnar þreytulegar af aldri, sem og speglarnir. Á annatímum er margföld röð gesta við barinn og drekka þeir flestir bjór. P. J. Clarke´s er mikið notaður til að hittast á þeim tíma, sem Bandaríkjamenn kalla hamingju-klukkutímann eftir vinnulok og fyrir heimferð. Þá er staðurinn troðfullur út að dyrum.

(P. J. Clarke´s, 915 3rd Avenue/55th Street, sími 355 8857, opið til 04, F4)

Maxwell´s Plum

Í miðbænum eru nokkrir barir, sem eru notaðir af fólki, er leitar að stundarfélaga af hinu kyninu, eins og konar tilhleypingarstofnanir, kallaðar “singles bars”. Kunnastur þeirra er Maxwell´s Plum í Upper East Side.

Í rauninni er Maxwell´s Plum veitingahús, ofhlaðið smekklitlu skrauti pjáturlofts, steindra glerlampa og glugga, koparhandriða og — veggdiska. En það er barinn í miðjunni, sem skiptir máli. Þar stendur fólk í margfaldri röð og gefur hvert öðru auga á feimnislausan hátt. Fáir eru svo innibyrgðir, að þeir séu ekki komnir í hrókasamræður við ókunnuga eftir nokkrar mínútur.
Þetta er miklu einfaldara, fljótvirkara og ódýrara en á íslenzkum skemmtistöðum og kostar minna fyllerí.

(Maxwell´s Plum, 1181 1st Avenue við 64th Street, sími 628 2100, G4)

Rúelles

Við nýju tízkugötuna Columbus Avenue í Upper West Side er bar, sem hefur orðið feiknarlega vinsæll meðal hverfisbúa. Það er Rúelles, sem raunar er veitingahús eins og Maxwell´s Plum, en mun fallegar innréttað, til dæmis með virðulegum stiga upp á svalir á annarri hæð.

Á neðra gólfi er í miðjunni bar, sem er svipuð tilhleypingastöð og á Maxwell´s Plum, en raunar enn fjörlegri, því að allir virðast tala í einu eða réttar sagt kallast á. Fólk hefur líka gaman af að koma á Rúelles, þótt það sé ekki í hugleiðingum. Forvitnir geta pantað borð uppi á svölunum til að hafa sér til skemmtunar útsýni yfir vígvöllinn.

(Rúelles, 321 Columbus Avenue við 75th Street, sími 799 5100, H1)

Michael´s Pub

Merkasti þáttur næturlífsins á Manhattan er jazzinn. Borgin tók fyrir löngu af New Orleans við hlutverki höfuðborgar jazzins í heiminum, enda er hvergi að finna fjölmennari áheyrendaskara en einmitt í þessari borg.

Erlendir ferðamenn, sem búa á miðbæjarhótelunum eiga í færri hús að venda en áður, því að búið er að rífa húsið, sem Eddie Condon´s og Jimmy Ryan´s voru í. Eftir stendur aðeins einn merkur jazzklúbbur í miðbænum, Michael´s Pub, nýlegur af nálinni og leggur áherzlu á hefðbundinn jazz.

Áheyrendur eru flestir á miðjum aldri eða ferðafólk, einkum á mánudagskvöldum, þegar Woody Allen leikur í ragtime hljómsveit.
Lágmarkskaup á veitingum voru USD 10.

(Michael´s Pub, 211 East 55th Street, milli 7th Avenue og Broadway, sími 758 2272, F2)

Blue Note

Blue Note í Greenwich Village hefur tekið völdin sem fremsta jazzbúla borgarinnar. Þar leika allir jazzistar, sem máli skipta í heiminum. Síðast þegar við vorum þar, var Herbie Mann að hætta, Sarah Vaughan að taka við, Oscar Peterson væntanlegur í næstu viku og síðan Modern Jazz Quartet.

Hin 62 ára Sarah Vaughan leyfði okkur og sir Geoffrey Howe frá Bretlandi að hlýða á feiknarlegt raddsvið sitt á fimm ára afmæliskvöldi staðarins. Stemningin var stórfengleg og gestirnir sátu því sem næst í fangi hvers annars. Mest var þó gaman, þegar blöðrurnar sprungu og lífverðirnir héldu, að verið væri að drepa brezka utanríkisráðherrann, sem lét sér hvergi bregða.
Aðgangseyrir er breytilegur, var USD 25 þetta kvöld.

(Blue Note, 131 West 3rd Street við 6th Avenue, sími 475 8592, B2)

Village Vanguard

Í meira en hálfa öld hefur litla, þrönga, hrörlega og reykjarmettaða kjallaraholan Village Vanguard norðarlega í Greenwich Village verið í fremstu röð jazzklúbba. Margir kunnir jazzistar hófu feril sinn í þessari dæmigert óræstilegu jazzholu, sem líkt hefur verið eftir um heim allan. Mest er leikinn hefðbundinn jazz. Á mánudögum gengur berserksgang sautján manna lúðrasveit Mel Lewis með söngkonunni René Manning. Okkur fannst mest til koma, að hljómsveitin og mikilfengleg söngkonan skyldu rúmast í kjallaraholunni.

Aðgangseyrir var USD 10, lágmarksveitingar USD 5. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Village Vanguard, 178 7th Avenue South við 11th Street, sími 255 4037, A1)

Sweet Basil

Nútímajazz er einna bezt leikinn á Sweet Basil í Greenwich Village. Þetta er óvenju snyrtilegur staður af slíkum að vera, með múrsteinsveggjum og viðarþiljum, skreyttum málverkum af höfðingjum jazzins. En staðurinn er lítill eins og vera ber, þétt setinn áheyrendum. Eddie Chamblee Quartet var fyrri daginn og trompetistinn Doc Cheatham hinn síðari, er við litum inn.

(Sweet Basil, 88 7th Avenue South við Bleecker og Grove Streets, sími 242 1785, A2)

Folk City

Þjóðlagasöngur hefur löngum átt sínar höfuðstöðvar í Folk City, nágranna jazzklúbbanna í Greenwich Village. Þar var Bob Dylan uppgötvaður og þar söng Joan Baez fyrst í New York. Innréttingarnar eru orðnar þreytulegar.

Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Folk City, 130 West 3rd Street við 6th Avenue, sími 254 8449, B2)

Lone Star Cafe

Kúrekatónlistarstaður Manhattan númer eitt er Lone Star Cafe norðarlega í Greenwich Village. Þar er stunduð sveitatónlist frá Texas við hávaðasamar kringumstæður, mikla bjórdrykkju og chili-át. Bezt er að koma sér fyrir á svölunum á efri hæðinni til að hafa útsýni yfir lætin. Tvær hljómsveitir eru á hverju kvöldi.

(Lone Star Cafe, 61 5th Avenue við 13th Street, sími 242 1664, B1)

City Limits

Annar texanskur sveitastaður með hoppi og híi gervikúreka með Stetson-hatta er City Limits á sömu slóðum í Greenwich Village. Þar er nóg danspláss til að stappa niður fótunum, svo að veggirnir skjálfi.

Krítarkort eru ekki tekin gild.

(City Limits, 125 7th Avenue South við 10th Street, sími 243 2242, A1)

S.O.B.

S.O.B. þýðir ekki Son of a bitch, heldur Sounds of Brazil. Það er helzti dansstaðurinn með tónlist frá Suður-Ameríku, Mið-Ameríkueyjum og Afríku, hávaðasamur og fjörlegur staður, einkum um helgar. Þar sem S.O.B. er við suðurhlið Houston Street, telst staðurinn fremur til Soho en Greenwich Village.

(S.O.B., 204 Varick Street við West Houston Street, sími 243 4940, A2)

Ritz

Rokkið í New York er á Ritz í East Village, rúmgóðum dansstað í art decco stíl, þar sem helztu rokkarar Bandaríkjanna og Bretlands leika fyrir dansi, auk þess sem aðrar hljómsveitir eru sýndar á stórum sjónvarpsskjám. Ritz byrjar að lifna um miðnættið. Gestir eru mestmegnis ungt fólk undir þrítugu.

Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Ritz, 119 East 11th Street við 4th Avenue, sími 228 8888, C1)

C. B. G. B. & OMFUG

Nokkru sunnar í East Village er höfuðstöð ræflarokksins á Manhattan, staðurinn með skrítna nafninu C. B. G. B. & OMFUG. Þetta er raunar fæðingarheimili ræflarokksins eða pönksins, gamalt bílaverkstæði, er hefur verið breytt í langan og dimman bar, sem er skreyttur neonljósum.

Venjulegt fólk getur haft gaman af að koma hingað eins og í dýragarð til að virða fyrir sér blá hárspjót, keðjur, hundahálsbönd og svart leður á ungu fólki, sem líður um í leiðslu undir grenjandi hávaðanum og sprautar sig í stigunum.
Krítarkort eru ekki tekin gild.

(C. B. G. G. & OMFUG, 315 Bowery við Bleecker Street, sími 982 4052, C2)

Adam´s Apple

Erfitt er að mæla með ákveðnum næturklúbbum á Manhattan, því að þeir koma og fara eins og fiðrildi. Studio 54 og Xenon héldu lengi út í miðbænum, en eru nú báðir búnir að vera. Eitt helzta diskóið, þegar við vorum síðast í New York, var Adam´s Apple í Upper East Side. Þar eru mikil þrengsli og feiknarlegur hávaði, bar niðri og dansgólf uppi. Strákar og stelpur eru á fullu við að reyna að húkka einhvern fyrir morguninn.

(Adam´s Apple, 1117 1st Avenue við 61st Street, sími 371 8650, G4)

Chippendale

Andspænis Adam´s Apple er annar næturklúbbur, sem er sérkennilegur að því leyti, að hann er einkum ætlaður konum. Saumaklúbbarnir fara þangað í hópferðir til að horfa á hálfnakta go-go stráka frá heilsuræktarstöðvum og troða með miklu flissi dollaraseðlum niður í pungbindin þeirra. Mest er þetta fyndið, en gífurlega vinsælt.

(Chippendale, 1110 1st Avenue milli 61st og 62nd Str. sími 935 6060, G4)

Palladium og Stringfellows

Veturinn 1986-1987 var franskættaði næturklúbburinn Regine´s farinn að dala og hinn mjög svo fíni og lokaði Club A búinn að vera. Tízkustaðirnir voru Palladium og hinn brezkættaði Stringfellows. En miðað við skamma meðalævi slíkra klúbba þorum við ekki að lofa, að þeir verði enn á fullu, þegar þessi bók verður notuð.

Lincoln Center

Alvörutónlistin á Manhattan er stunduð í Lincoln Center syðst í Upper West Side, þar sem nokkrar nýlegar og nýtízkulegar hallir umlykja gosbrunnatorg. Lincoln Center var reist árin 1962-1968 sem eins konar menningarlegt Akrópólis eða Kapítólum í New York til dýrðar tónlistarguðinum, hannað af ýmsum þekktustu arkitektum Bandaríkjanna í virðulegum hásúlnastíl.

Gengið er upp tröppur frá Columbus Avenue inn á torgið. Þar er á vinstri hönd New York State Theater, á hægri hönd Avery Fisher Hall og beint framundan Metropolitan Opera House. Vivian Beaumont Theater og Alice Tully Hall eru að baki Avery Fisher Hall.
Til að vita, hvað er um að vera í Lincoln Center og öðru tónlistarlífi borgarinnar, er bezt að skoða skrárnar í vikuritinu New York.

Metropolitan Opera

Óperuhús Metropolitan Opera Company er þungamiðja Lincoln Center og snýr tíu hæða súlum og fimm rómönskum glerbogum að torginu. Inn um gluggana má sjá tvær litskrúðugar lágmyndir eftir Marc Chagall, teppalagt anddyri og virðulegar tröppur.

Met eins og það er kallað tekur 3.788 manns í sæti. Talið er eitt helzta hástigið á ferli óperusöngvara að koma hér fram. Óperutíminn er frá miðjum september til apríl. Hinn hluta ársins hafa aðrir höllina til umráða, einkum balletflokkar á borð við American Ballet Theater og Royal Ballet.

Þegar við vorum síðast í New York bauð Met upp á Valkyrjurnar eftir Wagner, Aida eftir Verdi, Manon Lescaut eftir Puccini og Madama Butterfly eftir sama höfund.

(Metropolitan Opera, West Side, Lincoln Center, símar 362 6000 og 799 3100, G1)

New York State Theater

Hitt óperuhúsið við torgið, New York State Theater, er heimili New York City Ballet og New York City Opera. Ballettinn ræður ríkjum nóvember-febrúar og apríl-júlí, en óperan júlí-nóvember. Við framhlið hússins eru fjögur pör sjö hæða súlna og inni í anddyrinu eru fjórar hæðir til gyllta loftsins, allar með svölum. Höllin tekur 2.279 manns í sæti.

Þegar við vorum síðast í New York var Kristján Jóhannsson að koma þar fram í fyrsta sinn við mikinn orðstír gagnrýnenda. Það var í hlutverki Rodolfo í La Bohéme eftir Puccini. Önnur verk á skránni voru Madama Butterfly eftir sama höfund, Brúðkaup Figaros eftir Mozart, Perluveiðimennirnir og Carmen eftir Bizet, Norma eftir Bellini, Faust eftir Gounot og heimsfrumsýning á Líf og ævi Malmcolm X eftir Davis.

(New York State Theater, 150 West 65th Street við Columbus Avenue, sími 870 5570, G1)

Avery Fisher Hall

44 súlur umlykja sinfóníuhöllina Avery Fisher Hall, sem hefur verið margendurbyggð að innanverðu til að ná réttum hljómburði, er tókst loks árið 1976 eftir tíu ára strit. Höllin tekur 2.742 manns í sæti. Hún er heimili New York Philharmonic, sem hefur vertíð september-maí. Í júlí-ágúst eru haldnir ódýrir Mozart-konsertar og í september kvikmyndahátið borgarinnar.

Leonard Bernstein, Arturo Toscanini og Leopold Stokowski hafa verið hljómsveitarstjórar NY Philharmonic, en nú stjórnar þar Zubin Mehta. Þegar við vorum þar síðast, var á dagskrá frumflutningur á konsert eftir Husa og flutningur á annarri sinfóníu Schuberts og öðrum píanókonsert Liszts. Mehta stjórnaði og einleikari á píanó var Andre Vatts.

(Avery Fisher Hall, Broadway við 66th Street, sími 874 2424, G1)

Alice Tully Hall

Gengið er frá Broadway inn í Alice Tully Hall, aðalstöðvar kammertónlistar í New York, heimili Chamber Music Society of Lincoln Center, sem notar salinn, er tekur 1.096 í sæti, október-maí. Í september er hann notaður fyrir kvikmyndahátið borgarinnar. Á sumrin er Alice Tully Hall notað af gestkomandi listamönnum.

(Alice Tully Hall, 1941 Broadway við 66th Street, sími 362 1911, G1)

Carnegie Hall

Áður en Lincoln Center kom til sögunnar var Carnegie Hall helzta tónlistarhöll borgarinnar, vel í sveit sett í miðbænum, rétt sunnan við Central Park. Þar leika heimsfrægar sinfóníuhljómsveitir og jafnfrægir einleikarar, ekki aðeins sígilda tónlist, heldur einnig jazz. Tóngæðin eru nánast fullkomin í 2.784 manna salnum.

Þegar Lincoln Center komst í gagnið, stóð til að rífa Carnegie Hall. Ekki varð af því og nú hefur húsið verið endurnýjað að frumkvæði hóps borgarbúa undir forustu fiðluleikarans Isaac Stern. Því verki var einmitt að ljúka, þegar við vorum síðast í New York.

(Carnegie Hall, 154 West 57th Street við 7th Avenue, sími 247 7459, F2)

Broadway

Leikhúshverfið á Manhattan er kennt við Broadway, sem sker hverfið sundur að austanverðu. Á þessu svæði í kringum Times Square eru 42 leikhús. Þetta er mesta leikhússvæði heims, næst á undan Covent Garden svæðinu í London. Í heila öld hefur það verið þungamiðja bandarískrar leiklistar. Þar eru beztu leikararnir, leikstjórarnir og gagnrýnendurnir. Og þar eru flestir áhorfendurnir.

Á síðari árum hefur Broadway vikið fyrir Covent Garden með þeim hætti, að sífellt er meira um, að verk, sem fyrst slá í gegn í London, séu síðan flutt yfir hafið til New York. Einnig er áberandi, hvernig dýrir söngleikir hafa orðið sífellt fyrirferðarmeiri á Broadway. Miðaverð er orðið þar mjög hátt, oft um USD 45. En vinnubrögð eru alltaf jafnvönduð á leiksviðinu, jafnvel í gamanleik á borð við Blúndur og blásýru, sem við sáum þar síðast.

Til að komast að raun um, hvað er á dagskrá í leikhúsunum 42, er bezt að skoða skrána í vikuritinu New York. Á miðju Father Duffy Square, sem er norðurendi Times Square, er TKTS, þar sem hægt er að fá leikhúsmiða fyrir hálfvirði á sýningardegi. Þar eru oft langar biðraðir. Nánari upplýsingar fást í síma 354 5800. Auk þess eru púrtnerar hótela lagnir við að útvega miða að hverju sem er.

Off Broadway

Nútímaleiklist er meira stunduð í því, sem kallað er Off Broadway, um 200 leikhúsum úti um allan bæ, flestum þó í Greenwich Village. Þar eða í London eru frumflutt verk, sem síðar eru tekin upp á Broadway. Þessi þróun hefur nú staðið í tæpa fjóra áratugi. Við sáum síðast söngleikinn Angry Housewives í Minetta Lane leikhúsinu, frábæra sýningu aðeins átta leikara.
Í vikuritunum New York og Village Voice má sjá, hvað helzt er á boðstólum í Off Broadway. Annars er sú leiklist orðin svo sígild, að farið er að tala um Off Off Broadway sem staðinn, þar sem hlutirnir gerist.

Listsýningasalir

Í engri grein menningar eru yfirburðir Manhattan meiri en í myndlist. París hefur fyrir löngu orðið að víkja úr forustuhlutverkinu. Það er á Manhattan, sem allir myndlistamenn heimsins vilja sýna, enda eru þar peningarnir, sem borga listaverkin. Þar slá í gegn óþekktir listamenn og selja verk sín fyrir stjarnfræðilegar upphæðir. Hefðbundnu salirnir eru flestir við 57th Street, en nútímalistin blómstrar í sýningarsölunum í SoHo og nú orðið einnig í TriBeCa. West Broadway og Wooster Street eru aðalgötur þessarar greinar.

Leo Castelli

Frægasti sýningarsalur nútímalistar, einkum tjástefnu og popps, í heiminum er Leo Castelli við West Broadway í SoHo og hefur verið svo í aldarfjórðung. Castelli hefur á þessum tíma kynnt listamenn, sem hafa síðan orðið viðurkenndir meistarar nútímans, svo sem hinn nýlátna Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Frank Stella, Jasper Johns og Robert Rauschenberg. Flestir þeirra halda tryggð við Castelli.

Þegar við litum síðast við hjá Castelli var þar sýning, sem hét The Law and Order Show, en einnig voru þar verk eftir Rauschenberg.

(Leo Castelli Gallery, 420 West Broadway milli Prince og Spring Streets, sími 431 5160, lokað sunnudaga, B2)

Mary Boone/Michael Werner

Andspænis Castelli við West Broadway er annar salur, Mary Boone/ Michael Werner Gallery, sem hefur átt vaxandi gengi að fagna á þessum níunda áratug aldarinnar. Mary Boone er raunar lærisveinn Castellis. Hún er mikil samkvæmiskerling og hefur komið á framfæri umtöluðum og umdeildum listamönnum á borð við Rainer Fettig, David Salle og Julian Schnabel.

Þegar við heimsóttum Boone síðast, var þar sýning á punktaverkum eftir Niele Toroni.

(Mary Boone/Michael Werner Gallery, 417 West Broadway milli Prince og Spring Streets, sími 966 2114, lokað sunnudaga, B2)

Paula Cooper

Þriðji sýningarsalurinn, sem hefur ráðið miklu um þróun nútímalistar á síðustu árum, er salur Paula Cooper við gallería-götuna Wooster Street. Hún er kunn af því að taka mikla áhættu og hefur kynnt listamenn á borð við Robert Mangold og Jonathan Borofsky.

(Paula Cooper Gallery, 155 Wooster Street milli West Houston og Prince Streets, sími 674 0766, lokað sunnudaga, B2)

Dia Art

Dia Art er listastofnun, sem rekur fjóra sýningarsali í SoHo, í nágrenni við þá þrjá, sem að ofan er getið. Hinir tveir kunnustu þeirra eru New York Earth Room, 141 Wooster Street (B2) og The Broken Kilometer, 393 West Broadway (B3), hvorir tveggja með síma 473 8072, lokaðir sunnudaga. Þeir eru mjög óvenjulegir, vægast sagt.

PACE

Einn kunnasti hinna hefðbundnu sýningarsala við 57th Street í miðbænum og um leið einn hinn kunnasti í heimi er PACE, óvenjustórt fyrirtæki með sali á tveimur hæðum. Þar er meðal annars höndlað með Pablo Picasso, Jean Arp, Ad Reinhardt, Isamu Noguchi og Mark Rothko.

(PACE Gallery, 32 East 57th Street milli Madison og Park Avenues, 2. og 3. hæð, sími 421 3292, lokað sunnudaga, F3)

Sidney Janis

Um langan aldur hefur öldungurinn Sidney Janis verið einn áhrifamestu listkaupmanna borgarinnar. Hann hélt á sínum tíma sýningar, sem gerðu de Kooning, Pollock, Rothko, Duchamp og Leger fræga í Bandaríkjunum. Um hans hendur hafa farið mörg þau verk, sem eru í heiðursrými bandarískra listasafna. Hann kom dada-stefnunni á framfæri á sínum tíma.

(Sidney Janis Gallery, 110 West 57th Street milli 6th og 7th Avenues, 6. hæð, sími 586 0110, F2)

Blum/Helman

Blum/Helman er ekki gamalt fyrirtæki í hettunni, en það hefur náð árangri í að sýna verk þeirra núlifandi listamanna, sem hafa orðið frægir á síðustu árum í sýningarsölum suður í SoHo. Einnig er reynt að koma á framfæri óþekktum listamönnum.

(Blum/Helman, 20 West 57th Street milli 5th og 6th Avenues, 2. hæð, sími 245 2888, lokað sunnudaga, F3)

Robert Miller

Við bætum Robert Miller við, þótt hann sé ekki við 57th Street, heldur rétt við hornið á 5th Avenue, af því að hann hefur einn glæsilegasta sýningarsal borgarinnar, nýlegan af nálinni, þar sem bæði er sýnt gamalt og nýtt, alltaf jafn áhugavert.

(Robert Miller Gallery, 724 5th Avenue milli 57th og 56th Streets, sími 246 1625, lokað sunnudaga og mánudaga, F3)

Söfnin

New York er ásamt London önnur af tveimur mestu safnaborgum heimsins. Í myndlist er hún tvímælalaust mesta safnaborg heimsins, þótt til séu frægari nöfn í Evrópu: Louvre, Uffizi og Prado. En hvað jafnast á við Museum of Modern Art í list 20. aldar? Ekki neitt.

Museum of Modern Art

Að ganga í gegnum Museum of Modern Art er eins og að fletta kynningarbók um listaverk 20. aldar. Við könnumst við málverkin af myndum úr bókum. MoMA, eins og safnið er kallað, hefur einmitt á veggjum sínum frægustu einkennisverk heimsmeistarnna í myndlist.
Samt er MoMA ekki nema rúmlega hálfrar aldar gamalt safn. Það var nýlega stækkað um helming, svo að stoltarverk þess njóta sín betur en áður. Tímabilið, sem safnið spannar bezt, er 1880-1960, það er að segja blæstílinn og tjástílinn, auk hliðargreina á borð við kúbisma.

Í MoMA eru svo mörg heimsfræg verk, að þau verða ekki talin hér. Aðeins má minnast á Dansinn eftir Matisse, Ungfrúrnar frá Avignon eftir Picasso, Broadway Boogie Woogie eftir Mondrian, Christina´s World eftir Wyeth og One eftir Pollock.

Ekki má heldur gleyma, að loftkælt safnið er hin notalegasta vin fyrir þá, sem koma sveittir úr mannhafi verzlunarhverfisins í kring. Yndislegastur er höggmyndagarðurinn að baki, bezti staður borgarinnar til að hvíla lúin bein.

(Museum of Modern Art, 11 West 53rd Street milli 5th og 6th Avenues, sími 708 9500, lokað miðvikudaga, ókeypis þriðjudaga, F3)

Guggenheim Museum

Hitt fræga safn listaverka 20. aldar er líklega ekki síður kunnugt vegna hönnunar arkitektsins Frank Lloyd Wright. Hann teiknaði snigil eða spíral. Við förum upp í lyftu og göngum svo niður snigilinn. Á leiðinni lítum við inn í hliðarsali á 6., 4. og 2. hæð, sem fjalla hver um sig um ákveðið stef. Í sniglinum sjálfum eru tímabundnar sýningar. Þegar við vorum þar síðast, var verið að setja upp verk, aðallega ljósmyndir af gerningum eftir Richard Long. Mest er um Kandinsky, Mondrian, Klee, Braque og Picasso og aðra slíka, en Calder er ef til vill einna skemmtilegastur. Athugið, að safnið er ekki á bókarkortinu, því að það er norðarlega við austurhlið Central Park.

(Guggenheim Museum, 1071 5th Avenue, milli 88th og 89th Streets, sími 860 1300, lokað mánudaga, ókeypis eftir kl. 17 þriðjudaga, við H3)

Metropolitan Museum of Art

Eitt af allra stærstu söfnum heims er Metropolitan Museum of Art í austurhlið Central Park. Það á rúmlega þrjár milljónir sýningargripa. Nauðsynlegt er að skoða það eftir fyrirfram ákveðnu skipulagi. Þeir, sem ætla að skoða það allt, eiga á hættu að ruglast í ríminu á rölti um endalausa röð sýningarsala.

Venjulega er boðið upp á gagnmerkar sýningar tímabundnar. Þegar við vorum þar síðast, var verið að loka sýningu um upphaf nútímalistar í Sovétríkjunum og opna sýningu á fornum listmunum Landsins helga.

Metropolitan er listasafn, nytjalistasafn og fornminjasafn. Einna athyglisverðasti hlutinn er egypzka fornminjadeildin, þar sem meðal annars hefur verið endurreist musterið í Dendur. En líklega er vikuverk að skoða allt.

(The Metropolitan Museum of Art, 5th Avenue við 82nd Street, sími 879 5500, lokað mánudaga, aðgangseyrir að eigin vali, H3)

Frick Collection

Við 5th Avenue, þar sem hún liggur meðfram Central Park, eru fleiri kunn söfn en Guggenheim og Metropolitan. Frick Collection er mjög vinsælt safn, því að það er í heimilislegum stíl. Þar hanga listaverk eldri tíma fyrir ofan virðuleg húsgögn í gömlu höfðingjasetri.

(Frick Collection, 1 East 70th Street við 5th Avenue, sími 288 0700, lokað mánudaga og sunnudagsmorgna, H3)

Cooper-Hewitt Museum

Rétt hjá Guggenheim-safninu er nytjalistasafnið Cooper-Hewitt, meðal annars með teikningum eftir Rembrandt og Dürer

(Cooper-Hewitt Museum, 2 East 91st Street við 5th Avenue, sími 860 6898, lokað sunnudagsmorgna, ókeypis eftir kl.17 þriðjudaga, við H3)

Whitney Museum

Helzta safn bandarískrar listar er á svipuðum slóðum, þótt það sé ekki við 5th Avenue sjálfa. Það er Whitney Museum of American Art, mikið listaverk út fyrir sig, hannað af Marcel Breuer og Hamilton Smith og minnir dálítið á miðaldakastala, þótt það sé í rauninni nýtízkulegt.

Skemmtilegastur er höggmyndagarðurinn að húsabaki. Þar og í glersal kjallarans eru samtals um 50 verk eftir Alexander Calder. Safnið hefur löngum verið umdeilt, því að stjórnendur þess hafa oft tekið mikla áhættu í kaupum á listaverkum. Það er eitt hið athyglisverðasta í borginni.

(Whitney Museum of American Art, Madison Avenue við 75th Street, sími 249 7575, lokað sunnudagsmorgna, ókeypis þriðjudaga, H3)

American Mus. of Natural History

Náttúrugripasafn borgarinnar er hinum megin við Central Park, í austurhlið Upper West Side. Það er afar stórt um sig og er ein allsherjar ruslakista hinna fróðlegustu hluta, allt yfir í 30 metra langt líkan af hval. Safngripirnir eru rúmlega 34 milljónir talsins.

(American Museum of Natural History, Central Park West við 79th Street, sími 873 4225, ókeypis eftir kl. 17 föstudaga og laugardaga, H1/2)

1988

© Jónas Kristjánsson

Skoðunarferðir

1. ferð:

Circle Line

Fyrsta og skemmtilegasta skoðunarferðin í New York er jafnframt hin þægilegasta. Við förum út að 83. bryggju við vesturenda 43rd Street og tökum okkur far með bátnum, sem siglir umhverfis Manhattan. Þar komum við okkur fyrir í þægilegu útsýnissæti og sötrum uppáhaldsdrykkinn á meðan við sjáum borgina líða hjá. Þetta er allra bezta aðferðin til að átta sig á afstöðu einstakra skýjakljúfa og borgarhverfa án þess að þurfa að rekast um í mannþröng og borgarhita.

Bezt er að koma sér fyrir á bakborða, því að báturinn fer rangsælis umhverfis Manhattan. Ennfremur er skynsamlegt að velja sér gott skyggni til fararinnar, helzt að morgni dags, því að stórborgum fylgir oft mistur, sem spillir skyggninu. Ferðin tekur þrjár stundir.

(Circle Line, Pier 83 við 43th Street og Hudson River, sími 563 3200, við E1)

2. ferð:

Island Helicopter

Nýstárlegri og fljótvirkari aðferð til að átta sig á hlutföllum Manhattan er að fara í þyrluflug. Farið er frá mótum 34th Street og East River. Unnt er að velja mismunandi löng flug, allt frá sjö mínútum og USD 30. Hálftíma flug yfir eyjuna þvera og endilanga og suður að frelsisstyttunni kostaði USD 84. Um þessa ferð gildir eins og um hina fyrri, að gott skyggni skiptir mestu máli. Okkur er ekki kunnugt um, að slys hafi orðið í langri sögu þessa þyrluflugs.

(Island Helicopter, Heliport, 34th Street og East River, sími 895 5372, D5)

3. ferð:

World Trade Center

Við hefjum fyrstu gönguferðina við World Trade Center. Í suðurturninum, WTC nr. 2, tökum við örskjóta lyftuna upp á 107. hæð og virðum fyrir okkur nálægt útsýni yfir bankaturnana í Downtown og fjarlægara útsýni suður til frelsisstyttu og Verrazano-brúar og norður til skýjakljúfanna í Midtown. Frá 107. hæð er farið í rennistiga upp á sjálft turnþakið, 110 hæð. Svipað útsýni er að hafa úr veitingasölunum á 107. hæð í WTC nr. 1.

Byggingu turnanna var lokið árið 1974 og voru þeir þá um skeið hinir hæstu í heimi, átta hæðum hærri en Empire State. Þeir eru frekar einfaldir að útliti og skekkja raunar heildarmyndina af skýjakljúfaþyrpingu bankahverfisins. En þeir sjást alls staðar að og eru auðþekkjanlegir.

Byggingarnar í World Trade Center mynda hring umhverfis stórt torg. Undir torginu er stórt verzlunarsvæði, sem tengir húsin saman. Þar eru um 60 verzlanir, auk veitingahúsa, banka og annarrar þjónustu. Þar á meðal er útibú frá TKTS, stofnuninni, sem selur leikhúsmiða á hálfvirði á sýningardegi. Á torginu sjálfu eru frægar styttur eftir Koenig, Rosati og Nagare.

Battery Park City

Vestan við World Trade Center, þar sem áður voru bryggjur, hefur verið búið til nokkurra ferkílómetra land út í Hudson River. Þar er verið að reisa Battery Park City, stórborg íbúða með görðum í kring. Þessu hverfi er ætlað að veita mannlífi í syðsta hluta Manhattan, bankahverfið, sem hingað til hefur verið dautt um kvöld og helgar.

St. Paul´s Chapel

Úr WTC nr. 2 göngum við út á Liberty Street, skoðum bronzstyttuna af bankamanninum og rauða teninginn á rönd eftir Isamu Noguchi fyrir framan Marine Midland bankann. Síðan beygjum við til vinstri og göngum norður Broadway.

Þar verður fljótlega fyrir okkur á vinstri hönd elzta kirkja borgarinnar, St Paul´s Chapel, reist 1764-1766 í georgíanskum stíl, sennilega fegursta kirkja borgarinnar að innan jafnt sem utan.

Woolworth

Nágranni heilags Páls er Woolworth-turninn í gotneskum stíl að utanverðu og innanverðu. Hann var reistur 1913 og var hæsta hús í heimi, þar til Chrysler-turninn var reistur 1930. Gaman er að líta inn í anddyrið og skoða listaverkin í veggjum og lofti.

City Hall

Í garðinum andspænis Woolworth er ráðhús borgarinnar, City Hall, raunar minnsta ráðhús í Bandaríkjunum, í eins konar frönskum endurreisnar- eða hallarstíl. Þegar það var reist, þótti það svo langt út úr bænum, að norðurhliðin var ekki klædd marmara, þar sem ekki var búizt við, að neinn sæi það úr þeirri átt.

Garðurinn fyrir framan er ekki stór en einkar friðsæll. Þar er brunnur eftir Delacorte. Við hann fara fram ýmsar opinberar athafnir borgarinnar, hér áður fyrr hengingar.

Trinity Church

Við höldum til baka suður Broadway. Þar sem gatan mætir Wall Street, er Trinity Church á hægri hönd í friðsælum, grasi grónum kirkjugarði og snýr stefni að mynni Wall Street. Þessi gotneska kirkja var reist 1846 úr rauðum sandsteini, en er nú orðin kolsvört og ætti skilið að fá þvott.

Trinity Church er eins og dvergur innan um skýjakljúfana, en dregur þó að sér athygli, ekki aðeins sem verndarengill Wall Street, heldur einnig vegna áberandi langrar spíru á kröftugum turni. Við göngum inn í mjótt Wall Street og horfum til baka í átt til kirkjunnar.

Wall Street

Við erum í miðju bankagljúfri heimsins. Ef við erum hér í hádeginu, er varla hægt að komast leiðar sinnar í mannmergðinni. Hér var áður veggurinn, sem Hollendingar reistu til varnar gegn Indjánum. Gatan er enn dálítið undin eins og veggurinn var. Hér eru bankar á alla vegu, svo og kauphöllin á hægri hönd.

New York Stock Exchange

Kauphöllin í New York var reist 1903 í rómverskum musterisstíl. En það er ekki útlitið, sem skiptir okkur máli, heldur innihaldið. Úr hliðargötunni Broad Street er inngangur á nr. 20. Þar getum við fengið að fara inn og upp á svalir til að virða fyrir okkur atganginn á kauphallargólfinu.

Sérfræðingur í kauphallarviðskiptum reynir að skýra fyrir okkur, hvernig kauphöllin starfar. Við erum litlu nær, en horfum í leiðslu á vitfirringsleg köll og handapat 3000 braskara á 900 fermetra pappírs-ruslahaug kauphallargólfsins. Þeir horfa á risastóra talnaskjái á veggjunum og lemja lyklaborðin á tölvunum. Þær eru á 16 viðskiptaeyjum á gólfinu, 60 á hverri eyju, samtals 960.

Öll viðskipti eru samstundis sýnd á veggjunum, ekki bara hér, heldur um gervihnött í London og Tokyo, þar sem svipaður atgangur á sér stað. Raunar eru svona kauphallir, í smærri stíl, í öllum stórborgum hins vestræna heims, — nema Reykjavík.

Chase Manhattan

Þegar við komum aftur út undir bert loft, göngum við til baka Broad Street, yfir Wall Street og áfram inn Nassau Street. Eftir 50 metra göngu komum við að torginu fyrir framan Chase Manhattan bankann. Þar er frægt listaverk eftir Dubuffet, fjögur tré í svörtu og hvítu. Ennfremur kjallaragarður úr steini og vatni eftir Isamu Noguchi.

Bowling Green

Við snúum til baka Nassau Street og Wall Street að Trinity Church. Þar beygjum við til vinstri suður Broadway að Bowling Green. Það er lítill garður, umlukinn járngirðingu frá 1771, elzti opinberi garður borgarinnar.

Að baki garðinum er United States Custom House, tollbúðin í borginni, reist 1907 í Beaux Arts stíl.

Battery Park

Hér komum við á hægri hönd að Battery Park, syðsta oddi borgarinnar. Garðurinn heitir eins og batteríið í Reykjavík eftir gömlu fallbyssustæði, sem var borginni til varnar á dögum frelsisstríðsins. Garðurinn er hið notalegasta gönguferðasvæði. Í hádeginu er hann fullur af bankafólki að snæða upp úr pappírspokum.

Ellis Island

Frá Battery Park ganga ferjur yfir árnar Hudson River og East River. Meðal annars gengur ferja til Ellis Island, sem er vestarlega í Hudson River. Þar var áður innflytjendamiðstöð Bandaríkjanna. Allir þeir, sem flúðu sult og styrjaldir í Evrópu fóru þar í gegn til að fá heimild til að setjast að í sæluríki Bandaríkjanna.

Stöðin var lögð niður 1954 og er í niðurníðslu. Mikil hreyfing er í gangi við að safna USD 50 milljónum til að endurreisa hana sem safn og er viðgerðin raunar þegar hafin. Boðið er upp á leiðsögn fyrir ferðamenn.

Statue of Liberty

Meiri umferð er á ferjuleiðinni til Liberty Island, þar sem trónir frelsisstyttan, nýviðgerð og ljómandi. Hana hannaði franski listamaðurinn Bartholdi. Frakkar borguðu hana með samskotafé og gáfu Bandaríkjunum til minningar um sigurinn í frelsisstríðinu, sem Frakkar háðu með Bandaríkjamönnum gegn Bretum. Æ síðan hefur styttan verið tákn Bandaríkjanna og frelsis, kærkomið augnayndi öllum þeim, sem voru á leiðinni í innflytjendastöðina á Ellis Island.

Styttan er um 120 metra há og vegur 225 tonn. Erfitt er að ganga upp stigana, svo að bezt er að treysta á lyftuna fyrri helming leiðarinnar. Alls eru 22 hæðir upp í kórónu frelsisgyðjunnar. Þetta er pílagrímsför, sem allir sannir Bandaríkjamenn fara einu sinni á ævinni eins og Múhameðstrúarmenn til Mekka.

Frá Battery Park sigla ferjur líka til Staten Island. Þær sigla framhjá frelsisstyttunni. Þar sem farið kostar aðeins fáa tugi centa, bjóða þær ferjur upp á ódýrustu skoðunarferðina í borginni, með frábæru útsýni til bankahalla niðurbæjarins.

Fraunces Tavern

Úr garðinum göngum við rétt inn í Water Street og beygjum strax til vinstri í Broad Street. Á næsta horni, þar sem mætast Broad Street og Pearl Street, er lágreist húsalengja í gömlum stíl, kennd við veitingahúsið Fraunces Tavern, sem þar er á horninu.

Þetta tígulsteinshús frá 1719 er frægast fyrir, að þar kvaddi George Washington liðsforingja sína í lok frelsisstríðsins. Útlitið er upprunalegt, en innihald hússins er frá 1927. Maturinn á kránni er ekki góður, líklega frá 1927. Í húsinu er einnig safn.

Water Street

Við höldum til baka og snúum til vinstri inn Water Street, sem áður var hafnargata borgarinnar. Þar verður strax á vegi okkar á hægri hönd steingarðurinn Jeannette Park, sem verið er að umskíra í Garð hermanna úr Vietnam-stríðinu. Þetta er fremur ljótur garður, en þar er þétt setið í hádeginu.

Skýjakljúfarnir eru í röðum við Water Street, hver með sínu yfirbragði, sumir hverjir með viðleitni til mannlegs umhverfis á jarðhæð.

Schermerhorn Row

Við komum brátt að Schermerhorn Row, þar sem byrjar ferðamannasvæðið í South Street Seaport. Þessi húsalengja er hluti hinna upprunalegu vöruhúsa við höfnina, reist í georgískum stíl með síðari framhliðum jarðhæða úr steypujárni. Þar eru nú þekktar verzlanir og veitingahús. Skemmtilegust er járnvöruverzlunin Brookstone, sem er andspænis gangstéttarkaffihúsinu Gianni´s.

Fulton Market

Næst komum við að miklu húsi hins fræga fiskmarkaðar Fulton Market. Sjálfur heildsölu-fiskmarkaðurinn er í fullu fjöri eldsnemma — fyrir klukkan sex — á morgnana, þegar fáir ferðamenn eru á fótum, en við sólarupprás eru opnaðar í markaðsbyggingunni smábúðir, þar sem hægt er að kaupa margvíslegt góðgæti.

Smábúðirnar og veitingasalirnir eru á þremur hæðum. Þar eru sérverzlanir osta, fiskjar, kaffis, brauða, sultu, svo að dæmi séu nefnd, og matstaðir af ótal tagi, þar sem hægt er að fá smárétti margra þjóða.

South Street Seaport

Úti á bryggjunni við Fulton markaðinn hefur verið komið fyrir sjóminjasafni undir beru lofti. Það er eitt bezta dæmið um, hvernig hægt er að taka gömul hús og mannvirki, fríska þau upp og búa til aðdráttarafl fyrir ferðamenn. South Street Seaport er orðin einn helzti áfangastaður ferðamanna í New York.

Í höfninni eru sögufræg skip frá upphafi aldarinnar, svo sem teflutninga-seglskipið Peking og riggarinn Ambrose, svo og fljótandi viti. Í sjálfu nítjándu aldar bryggjuhúsinu á bryggju nr. 17 hefur verið komið fyrir fjölmörgum smáverzlunum, sem freista ferðamanna. Þar fæst allt frá tízkufötum yfir í hvalveiðibúnað. Þar eru líka veitingasalir og þaðan er ágætt útsýni yfir East River til Brooklyn-brúar og Brooklyn.

Allt er þetta úthald eins konar Disneyland, miðað við að létta pyngju ferðamanna og ekki verður betur séð en, að fórnardýrin séu hæstánægð.

Brooklyn Bridge

Eftir skoðunina er gaman að rölta 50 metra eftir Front Street í átt að Brooklyn-brúnni. Við þvergötuna Peck Slip er blekkimálverk á vegg, eftirlíking af Brooklyn-brúnni.

Að baki rís sjálf hengibrúin við himin. Hún er ein fegursta brú borgarinnar, reist 1883 og var þá talin verkfræðilegt afrek, fyrsta stálvírahengibrú heimsins og þá lengsta brú veraldar, spannar 486 metra haf. Af gangbraut brúarinnar er frábært útsýni.
Héðan er stuttur spölur að upphafspunkti fjórðu ferðar, sem liggur um gömul þjóðahverfi.

4. ferð:

Mott Street

Gönguferðina um Chinatown hefjum við á Chatam Square á Bowery. Það er suðurendinn á Skid Row, rónabæli borgarinnar. Skid Row er heiti neðsta hluta Bowery, frá Chatam Square norður til 4th Street. Rónarnir eru meinlausir, en sums staðar þarf að sæta lagi við að klofa yfir þá.

Við ætlum ekki að skoða Bowery, heldur förum til vesturs frá Chatam Square inn í Mott Street, ás kínverska hverfisins. Þar mætir okkur krydduð matarlykt úr verzlunum og veitingahúsum, hafsjór óskiljanlegra auglýsingaskilta á kínversku og símaklefar með kínversku pagóðu-þaki.

Við förum rólega, lítum inn í tvær þvergötur til hægri, Pell og Bayard Streets, og njótum þess að vera um stundarsakir í allt annarri heimsálfu, þar sem meira að segja blöðin sjö í söluturnunum eru á kínversku. Við höfum valið sunnudag til gönguferðarinnar, því að þá koma Kínverjar úr öðrum hverfum og þá er mest um að vera í Mott Street.

Við fáum okkur að lokum hádegismat á einhverju hinna betri veitingahúsa, Hee Sung Feung, Say Eng Look, Hwa Yuan Szechuan, Canton eða Phoenix Garden. Hinna þriggja fyrstu er getið framar í þessari bók.

Mulberry Street

Við Canal Street beygjum við eina húsablokk til vinstri og höldum svo áfram til norðurs eftir Mulberry Street, ás ítalska hverfisins. Eins og í Chinatown er mest um að vera í Little Italy á sunnudögum, þegar Ítalir koma úr úthverfunum til að verzla og borða.

Mulberry Street er löng og mjó gata, sem gæti hafa verið flutt í heilu lagi frá Palermo eða Napoli. Þar eru smábúðir, sem selja spaghetti, makkaroni og ótal aðrar tegundir af pasta. Þar situr fólk úti á gangstétt og sötrar rauðvín meðan það bíður rólegt eftir því að klukkan verði nógu margt til að hægt sé að fara að borða. Við sláumst í þann hópinn.

Þegar við komum norður að Houston Street, beygjum við til hægri eftir þeirri götu. Ef við vorum ekki búin að snæða í Chinatown og ef ekki er sunnudagur, fáum við okkur hádegisverð í Ballato, bezta ítalska matstaðnum.

Houston Street er borið fram “háston” á newyorsku. Það er mikil skransölugata gangstéttarkaupmanna, full af lífi og fjöri. Eftir að hafa litið á varninginn, yfirgefum við hávaðann og göngum austur götuna, allt að Orchard Street.

Orchard Street

Orchard Street er markaðsgata gyðingahverfisins Loiasada eða Lower East Side, eins konar austrænn bazar eða souk. Einnig þar er mest um að vera á sunnudögum. Þar er hægt að prútta um verð og rétt og skylt að halda fast um veskið. Þar má sjá rétttrúaða kaupmenn með langa lokka framan við eyrun, kollhúfu og alskegg. Þangað fara borgarbúar til ódýrrra innkaupa.

Við göngum Orchard Street frá Houston Street til Delancey Street, þar sem þessari skoðunarferð má ljúka. Ef klukkan er orðin fjögur, getum við skotizt inn á Sammy´s Rumanian Jewish Restaurant og fengið okkur saðsaman mat að gyðinglegum hætti.

5. ferð:

Washington Square

Við getum líka fengið okkur leigubíl eða rölt í stundarfjórðung inn í hjarta Greenwich Village, að Washington Square, þar sem næsta ferð hefst. Það gerum við, af því að Washington Square er skemmtilegast á sunnudegi, en að öðru leyti kann að vera betra að fara þessa 5. ferð á laugardegi eða öðrum virkum degi, þegar listsýningarsalirnir eru opnir.

Washington Square er stærsti garðurinn á sunnanverðu Manhattan. Hann er sunnudagsstofa þorpsbúa í Greenwich Village. Þar getum við sezt niður til að tefla skák, hlýtt á farandhljómsveitir, horft á hjólabrettis-akróbata og neitað okkur um að kaupa duft. Lífið í garðinum er skemmtilegast að áliðnum degi og að kvöldi.

Fyrir nokkrum árum var Washington Square óþolandi vegna háværra útvarpstækja. Eftir innreið vasatækja með heyrnartólum hefur lífið færzt aftur í skaplegt horf í garðinum. Nú má aftur fá frið til að tapa nokkrum dollurum í fimm mínútna skák.

Að baki garðinum norðanverðum eru tvö skemmtileg húsasund, þar sem áður voru hesthús hefðarfólksins, sem bjó við garðinn, en núna íbúðir menntamanna, er hafa þar fullkomið næði rétt við skarkala torgsins. Þetta eru Washington Mews og MacDougal Alley og þar ríkir andrúmsloft afskekktra þorpsgatna.

Jazzland

Úr MacDougal Alley förum við til hægri MacDougal Street, síðan til vinstri West 8th Street og aftur til vinstri Christopher Street. Þar lítum við inn í West 4th Street, áður en við beygjum enn til vinstri í Bleecker Street.

Á þessu svæði er fullt af leikhúsum og jazzklúbbum, matvöruverzlunum og handverkstæðum, forngripabúðum og sérvizkuverzlunum, kaffistofum og veitingahúsum, þótt hverfið sé fyrst og fremst íbúðarhverfi. Göturnar eru krókóttar og villugjarnar. Þær minna frekar á London en New York, enda eru húsin ekki háreist. Þetta er Jazzland eða Off-Broadway, bezt þekkt undir nafninu Greenwich Village.

Hér ríkir ekki hraðinn og streitan, sem við sjáum í bankahverfinu og miðbænum. Þetta er notalegasti hluti borgarinnar, sums staðar rólegur, annars staðar fjörlegur. Hérna megin eða austan við Christopher Street er hinn hefðbundni hluti Greenwich Village, en hommahverfið handan eða vestan við götuna.

Þegar við komum í Bleecker Street, færist fjör í leikinn. Í þeirri götu og í þvergötunum MacDougal og Sullivan Street er verzlunarmiðstöð hverfisins með fögrum ávaxta- og blómabreiðum úti á gangstétt.

Á svæðinu, sem við höfum rölt um, eru jazzholurnar Blue Note, Village Vanguard og Sweet Basil, þjóðlagakrárnar Folk City og City Limits, matgæðingabúðin Balducci´s, veitingahúsin Sabor og Texarkana, gangstéttarkaffihúsið Reggio og barinn Chumleys. Allra þessara staða er getið framar í þessari bók.

West Broadway

Úr Bleecker Street beygjum við til hægri suður La Guardia Place, yfir West Houston Street og áfram suður West Broadway. Á West Houston Street, sem við könnumst við frá fjórðu ferð, gefum við okkur tíma til að fylgjast með gangstéttarverzluninni.

West Broadway er myndlistargata New York. Þar eru margir af þekktustu listsýningarsölum borgarinnar, svo sem Leo Castelli, Mary Boone og Dia Art. Við göngum suður að Broome Street, beygjum þar til vinstri og svo aftur til vinstri norður Wooster Street, alla leið aftur til West Houston Street. Þar beygjum við til vinstri og svo aftur til vinstri suður Greene Street, alla leið suður að Canal Street.

Á leiðinni lítum við inn í listsýningasali, sem eru þéttastir við West Broadway og Wooster Street. Við lítum líka inn í vínbarina Wine Bar og Soho Kitchen og bjórkrána Fanelli´s, frábæra áningarstaði á rólegu rölti okkar um listahverfið SoHo.

Greene Street

Í Greene Street, einkum syðst, sjáum við falleg dæmi um byggingarlist vöruhúsanna, sem einkenna þetta hverfi. Framhlið húsanna prýða gjarna tveggja hæða hásúlur. Þessar framhliðar eru yfirleitt úr steypujárni, sem hefur verið látið renna í mót eftir margvíslegu hugmyndaflugi, er fékk að leika lausbeizlað á síðari hluta nítjándu aldar. Þá var frelsi járnsteypunnar notað til að verksmiðjuframleiða stælingar alls kyns stíla fyrri tíma, einkum endurreisnar og nýgnæfu. Síðar hafa bætzt við brunastigar. 50 slík hús hafa verið varðveitt við Greene Street.

Í þessum húsum var áður fataiðnaður, annar léttaiðnaður og vörugeymslur, en nú búa þar vel stæðir listamenn og þeir, sem vilja búa í listamannahverfi.

Syðst í götunni Mercer Street, sem liggur samsíða Greene Street, er Museum of Holography, þar sem leikið er með leysigeislum á þrívídd á afar sannfærandi hátt. Þetta er sérstætt safn, en farið að gerast þreytulegt.

White Street

Úr suðurenda Greene Street beygjum við til hægri eftir Canal Street og síðan til vinstri suður West Broadway. Við yfirgefum listamannahverfið SoHo og förum gegnum listamannahverfið TriBeCa. Við tökum eftir, hvaða vöruhús eru orðin að vinnustofum, því þar hanga plöntur í gluggum.

Í þvergötunni White Street, sem liggur til vinstri frá West Broadway, sjáum við einna beztu dæmin um steypujárnshús hverfisins, sem eru hliðstæð slíkum húsum í SoHo.

Við endum þessa göngu í kvöldverði í veitingahúsinu Odeon við West Broadway. Þar má sjá margan furðufuglinn úr hópi þorpsbúa TriBeCa.

6. ferð:

Times Square

Við hefjum sjöttu ferð á Times Square, miðpunkti leikhús-, bíó- og klámhverfis borgarinnar. Við lítum yfir auglýsingaskiltin og hina löngu biðröð við leikhúsmiðasöluna TKTS við Father Duffy Square.

Síðan göngum við norður eftir Broadway, sem er ás þessa hverfis. Á vinstri hönd er Marriott-hótelið, sem reynir að mynda virðuleika í annars glannalegu hverfinu. Á daginn er þetta svæði fremur hráslagalegt, en eftir sólarlag verður það að neonljósa-draumaheimi.

Í hliðargötunum eru leikhúsin hlið við hlið, samtals 42 að tölu, flest milli 7th og 8th Avenues. Hins vegar er lítið um sómasamleg veitingahús. Ágætar pylsur fást hjá Nathan´s Famous og grísk mússaka á Pantheon. Aðeins norðar er betra fæði í nokkrum veitingahúsum, sem getið er framar í þessari bók, Café des Sports, Siam Inn, Tastings I og ekki sízt í Russian Tea Room.

Columbus Circle

Við göngum framhjá hinu fræga Carnegie Hall og förum út á Columbus Circle, þar sem ferðamálaráð borgarinnar býr í marokkönskum turni andspænis suðvesturhorni Central Park.

Við höldum áfram eftir Broadway, framhjá Lincoln Center, þar sem við stöldrum við áður en við tökum stefnuna eftir Columbus Avenue. Frá Carnegie Hall og Lincoln Center er sagt framar í þessari bók, í menningarkaflanum.

Columbus Avenue

Ein nýjasta tízkugata borgarinnar er Columbus Avenue, sem hefur blómstrað, síðan Lincoln Center var opnað. Þar hafa skotið rótum tízkuverzlanir, barir og veitingahús. Gangstéttarverzlun stendur og þar með blóma og útimarkaður er vestan götunnar, milli 76th og 77th Streets. Þar blasir við American Museum of Natural History. Við göngum meðfram því út í Central Park.

Central Park

Central Park er lunga borgarinnar, orðið til fyrir baráttu skáldsins W. C. Bryant, hannað af Olmsted og Vaux árið 1856 og var 15 ár í uppbyggingu. Garðurinn er risastór, 840 ekrur milli 5th og 8th Avenues, 59th og 110th Streets. Vötn og hæðir voru gerðar með handafli og plantað 100.000 trjám.

Helzta einkenni hans er, að umferð akandi og gangandi fólks er skilin í sundur. Hægt er ganga um garðinn þveran og endilangan án þess að fara yfir bílagötu, enda er bílaumferðin að mestu leyti neðanjarðar. Gönguleiðirnar liggja í sveigjum um allan garðinn, yfir brýr og boga, 46 talsins, með síbreytilegu útsýni.

Central Park skiptist í stórum dráttum í tvennt um vatnsþróna í miðjum garði. Norðurhlutinn er minna skipulagður og skiptist í tiltölulega stór svæði. Suðurhlutinn er skipulagðari, smágerðari og raunar fjölbreyttari, með smávötnum, skógarlundum og klettahæðum.

Skemmtilegast er að fara um garðinn á sunnudögum, þegar Manhattan-búar nota hann fyrir stofu. Sumir eru þar með garðveizlu í farangrinum, aðrir skokka eða hjóla. Hópar eru í blaki eða hornabolta. Nokkrir keppa á hjólabrettum og aðrir róa um á bátum. Og svo eru þeir, sem lesa bækur eða sofa hreinlega með dagblaðið yfir andlitinu.

Ekki er ráðlegt að fara um Central Park í myrkri og ekki heldur fáförular slóðir hans að degi til. Haldið ykkur í kallfæri við mannþröngina.

Belvedere Castle

Við göngum beint frá 77th Street inn í garðinn og komum að The Lake, þar sem við beygjum til vinstri. Þar verður fyrir okkur Balcony Bridge, sem liggur yfir norðurenda vatnsins. Þaðan er ágætt útsýni yfir vatnið, skógarhæðirnar, Ramble, að baki þess og skýjakljúfana aftast.

Við höldum áfram til norðurs að Belvedere Castle, sem stendur einna hæst í garðinum. Það er lítil kastalabygging í Disneyland-stíl með ágætu útsýni til norðurs yfir hornaboltavöllinn stóra, þar sem fjöldi leikja er háður samtímis, og til suðurs yfir skógarhæðirnar.

Við austurhlið garðsins sjáum við Metropolitan Museum of Art og hérna megin við það einsteinung frá Egyptalandi, kallaðan Nál Kleópötru. Við getum tekið krók að nálinni, framhjá bókalesendum og sofandi fólki, eða bara farið umhverfis litla vatnið hér fyrir neðan, Belvedere Lake. Í nágrenni nálarirnar eru oft útitónleikar sinfóníuhljómsveita.

The Ramble

Fyrir sunnan vatnið tekur við villtasti hluti garðsins, The Ramble. Það eru skógi vaxnar hæðir og klettaásar með mjögsveigðum gangstígum til allra átta, svo og nokkrum síkisbrúm. Þetta er vinsælt svæði ástarlífs. Úr Ramble förum við suður yfir The Lake á Bow Bridge, steypujárnsbrú, sem býður gott útsýni til beggja handa.

Handan brúarinnar förum við til vinstri og komumst að stalli, sem formlega séð er miðja garðsins. Á stallinum er Bethesda-brunnurinn með styttu af englum vatnsins. Þar í kring eru oft sveitir hjólaskautara. Og þar er líka hljómsveitarpallur, sem oft er notaður um helgar.

The Mall

Hér getum við tekið krók til austurs að tjörninni Conservatory Pond. Þar er stytta af H. C. Andersen, ásamt með ljóta andarunganum, og önnur af Lísu í Undralandi, ásamt með brjálaða hattaranum, báðar vinsæl klifurtæki barna.

Við snúum til baka að Bethesda-brunni og förum þaðan til suðurs eftir beinu götunni, sem heitir The Mall. Hún liggur framhjá hljómsveitarpalli, þar sem oft er eitthvað um að vera. Síðan förum við framhjá The Dairy, sem er upplýsingamiðstöð svæðisins.

Frá upplýsingamiðstöðinni förum við til vinstri að dýragarðinum, Zoo, sem er í austurhlið garðsins. Það er gamall dýragarður, mikið sóttur og nokkuð þreytulegur, enda handhægur ferðamönnum. Hann stenzt engan samanburð við aðaldýragarð borgarinnar í Bronx. Norðan við hann er sérstakur dýragarður fyrir börn, Children´s Zoo.

Avenue of the Americas

Úr dýragarðinum förum til suðvesturs að skautavellinum og vestan megin hans út úr garðinum og inn í 6th Avenue, sem formlega heitir Avenue of the Americas, en er sjaldnast kölluð því nafni. Hér í þessari bók hefur orðið 6th Avenue jafnan verið notað.

Við 6th Avenue eru nokkrir frægir skýjakjúfar hægra megin götunnar, þegar komið er framhjá Hilton-hótelinu. Þeir ná ekki alveg út að götu og hafa fyrir framan lítil torg með gosbrunnum og listaverkum. Þetta eru byggingar Equitable Life, Time & Life, Exxon og McGraw Hill.

Mikið hefur verið lagt í þessa turna og í að reyna að fegra umhverfi þeirra. Samt eru þeir taldir dæmi um gerilsneydda byggingarlist. Gosbrunnatorgin draga ekki að sér fólk til að gæða þau lífi. Betur hefur tekizt til við síðari tíma skýjakjúfa, sem reistir hafa verið austan við 5th Avenue, svo og fyrri skýjakjúfa, einkum í Rockefeller Center.

Við endum einmitt þessa göngu aftan við Rockefeller Center.

7. ferð:

Empire State

Auðvelt er að rata í sjöundu ferð, því að hún leiðir okkur eftir 5th Avenue endilangri. Við hefjum ferðina syðst, í Empire State Building, að morgni dags, þegar skyggni er líklegt til að vera hagstæðast.

Einu sinni var þetta hæsta hús í heimi og síðast, þegar við vissum, enn hið þriðja hæsta. Turninn hefur oft verið notaður sem tákn borgarinnar, enda er hann stórfenglegt og virðulegt dæmi um byggingarlist skýjakljúfanna.

Tvær lyftur flytja okkur upp á 86. hæð, þar sem er opið útsýnissvæði, og hin þriðja upp á 102. hæð, með lokuðu útsýnissvæði, sérstaklega skemmtilegu að kvöldlagi. Áður en aðgangseyrir er greiddur er skynsamlegt að líta á töfluna, þar sem sagt er frá skyggni líðandi stundar. Við beztu aðstæður að degi til má sjá yfir 70 kílómetra í allar áttir.

Í anddyrinu er sýning á vegum Guinnes Book of World Records.

New York Public Library

Þegar við komum út úr Empire State, getum við tekið leigubíl eða rölt norður frá 34th Street til 40th Street, en þar er borgarbókasafnið í nýgnæfustíl með kórintusúlum, tveimur frægum ljónum og miklu tröppuverki, þar sem fólk situr í hópum, horfir á ysinn og þysinn í kring og reykir vöru, sem það hefur keypt í Bryant Park að safnbaki. Hér og þar við tröppurnar eru fluttar ræður eins og á Speakers´ Corner í London.

Inni eru geymd 5,5 milljónir eintaka af bókum. Þetta er næststærsta bókasafn Bandaríkjanna á eftir Library of Congress í Washington. Lestrarsalir eru margir, en áhrifamestur er aðalsalurinn á þriðju hæð. Á jarðhæðinni eru oft merkar sýningar.

Bryant Park

Að baki NY Public Library er Bryant Park, löngum ein helzta miðstöð fíkniefnasölu í borginni. Á síðustu árum hefur verið reynt að endurreisa hann með hádegis-konsertum, fornbókavögnum og skyndibitastöðum. Árangurinn er sá, að nú orðið notar margt skrifstofufólk í nágrenninu garðinn sem hádegisverðarstað og virðir ekki höndlarana viðlits. Við hliðina, sem snýr að 42nd Street, er hægt að taka fimm mínútna skák eða spila backgammon (kotru).

Diamond Row

Við höldum áfram norður 5th Street. Við beygjum til vinstri inn í 47th Street. Kaflinn milli 5th Avenue og 6th er kallaður Diamond Row, af því að þar eru gimsteinsalar í röðum. 80% allrar heildsölu skartgripa í Bandaríkjunum fara fram á þessum hundrað metrum.

Heildsalan fer fram í bakhúsum og á efri hæðum, en smásalan við götuna. Sumir kaupmennirnir eru með gimsteinana í vösunum og gera út um viðskiptin úti á gangstétt. Þau eru handsöluð án þess að peningar sjáist fara á milli.

Channel Gardens

Við förum áfram 5th Avenue framhjá mörgum söluskrifstofum flugfélaga og vaxandi fjölda frægra tízkubúða.
Milli 49th og 50th Streets, andspænis tízkuverzluninni Saks, förum við til vinstri inn í Channel Gardens, þar sem söluskrifstofa Flugleiða er á vinstri hönd. Channel Gardens er notaleg gróðrar- og lækjarbunuvin í stál- og glerfrumskógi miðborgarinnar, kjörinn staður til að mæla sér mót. Þetta er eins konar Austurvöllur borgarinnar, því að þar er sett upp jólatré borgarinnar.

Rockefeller Center

Framundan er Rockefeller Plaza á lægra gólfi, þar sem skautað er að vetrarlagi og drukkið kaffi á sumrin. Yfir torginu vakir gullhúðuð bronzstytta af Prómeþeifi.

Þetta er miðja Rockefeller Center, sem aftur á móti er af mörgum talin vera miðja New York. Turnarnir við torgið voru reistir í Art Decco stíl árin fyrir síðari heimsstyrjöldina. Þeir eru tengdir saman neðanjarðar um Rockefeller Plaza. Þar niðri eru verzlanir og veitingahús á fjörlegu neðanjarðarsvæði.

Tignarlegastur turnanna í Rockefeller Center er RCA-höllin, sem gnæfir í 70 hæðir yfir torginu. Þar uppi er ágætt útsýni frá þaksvölunum. Að baki RCA-hallarinnar er Radio City Music Hall, stærsta tónlistarhöll heims, með sætum fyrir 6.000 manns.

St. Patrick´s Cathedral

Við göngum til baka Channel Gardens og snúum til norðurs eftir 5th Avenue. Andspænis er tízkuverzlunin Saks. Hérna megin götunnar er International Building með hinni frægu styttu af Atlasi eftir Lawrie fyrir framan.

Handan götunnar er höfuðkirkja kaþólikka í borginni, St Patrick´s Cathedral, reist 1879. Hún var langt uppi í sveit, þegar hún var reist, en er nú eins og dvergur á milli skýjakljúfanna. Samt er hún ellefta stærsta kirkja í heimi. Í höfuðdráttum er hún í gotneskum stíl, þótt svifsteigurnar vanti.

Endalausum skrúðgöngum írskra landnema lýkur við kirkjuna á degi heilags Patreks. Þá er allt á hvolfi í bænum og allar krár fullar af þyrstu fólki.

Paley Park

Við göngum til hægri inn í 53rd Street. Þar er á vinstri hönd auð lóð, sem hefur verið gerð að yndislegum, litlum garði, Paley Park. Þar drekkja fossaföllin umferðarhávaðanum og þar er hægt að fá sér eina með öllu og kók. Paley Park er skólabókardæmi um, hversu vel er hægt að nýta lítið svæði. En við förum til baka út á 5th Avenue.

Við 53rd Street, handan 5th Avenue, er Museum of Modern Art, höfuðsafn borgarinnar, sem frá er sagt framar í þessari bók.

5th Avenue

Við erum komin í þungamiðju hins fína verzlunarhverfis Manhattan. Hér við 5th Avenue rekur hver tízkubúðin aðra, Cartier, Botticelli, Lapidus og Gucci.

Einmana bókabúð er þó vinstra megin, milli 52nd of 53rd Streets. Það er Dalton. Síðast, þegar við vorum þar, var Johnny Cash að árita nýju bókina sína um Pál postula. Uppi yfir búðinni gnæfir turn, sem hefur heimilisfangið 5th Avenue 666. Þar uppi er ágætur útsýnisbar, sem heitir Top of the Sixes.

Síðan halda tízkubúðirnar áfram. Við sjáum nöfnin Elizabeth Arden, Godiva og náum hámarki í Tiffany og Bergdorf Goodman á horninu, þar sem 5th Avenue mætir 57th Street.

Trump Tower

Við hliðina á Tiffany hefur nýlega verið reistur sérkennilegur turn með skemmtilega gróðursælu stallaflúri á neðstu hæðum. Það er skýjakljúfurinn Trump Tower með sex hæða meginsal dýrra tízkuverzlana neðst og gífurlega dýrum lúxusíbúðum þar fyrir ofan, sjá mynd á bls. 5.

57th Street

57th Street er álíka fín verzlunargata og 5th Avenue. Þar eru kunnar tízkuverzlanir í röðum, þar á meðal áðurnefndar Bergdorf Goodman og Henri Bendel, svo og gjafavörubúðin Tiffany. En gatan er jafnfræg sem gata listmunasala. Tízkuverzlanirnar eru á jarðhæð húsanna, en listaverkasalirnir á efri hæðum.

Í næsta nágrenni horns 57th Street og 5th Avenue eru ýmis þekkt hótel og veitingahús, sem sumra hverra er getið framar í þessari bók.

Grand Army Plaza

Milli 58th og 59th Street er Grand Army Plaza, virðulegt torg með dýrum verzlunum og hótelum á alla vegu, svo og boðflennu General Motors hússins. Á miðju torginu er Pulitzer minningarbrunnurinn. Hér bíða hestvagnarnir eftir viðskiptavinum, sem vilja — eins og í Hollywood-bíómyndunum — fá sér ökutúr um Central Park.

Museum Mile

Norðan við Grand Army Plaza tekur við Museum Mile. Það er sá hluti 5th Avenue, sem liggur meðfram Central Park. Þar eru söfnin í röðum, fyrst Frick Collection, síðan Metropolitan Museum, Guggenheim og Cooper-Hewitt. Aðeins innar er svo Whitney við Madison Avenue. Frá öllum þessum söfnum er sagt framar í bókinni.

8. ferð:

United Nations

Við hefjum þessa síðustu gönguferð bókarinnar á horni 1st Avenue og 43rd Street, við aðalstöðvar Sameinuðu þjóðanna á bakka East River. Aðalstöðvarnar eru einna glæsilegastar séðar frá þessu sjónarhorni.

Þær voru reistar 1947-1953, hannaðar af nefnd heimskunnra arkitekta á borð við Le Corbusier, Oscar Niemeyer og Sven Markelius. Ytra útlit er talið að mestu leyti verk Corbusiers. Skýjaklúfurinn er hinn fyrsti í borginni, sem er alglerjaður að utanverðu. Í honum eru skrifstofur Sameinuðu þjóðanna.

Sérkennilega, lága húsið fyrir framan, þar sem fánaborgin er, hefur að geyma fundarsal Allsherjarþingsins. Að baki þess eru lágreist hús með ýmsum öðrum fundarsölum. Flesta merkustu salina má sjá, þegar fundir standa ekki yfir. Gengið er inn að norðanverðu, frá 45th Street.

Andspænis aðalstöðvunum, milli 43rd og 44th Streets, er einn af fegurstu skýjakljúfum borgarinnar, UN Plaza hótelið, með veitingasalnum Ambassador Grill í kjallaranum.

Chrysler Building

Við göngum 42nd Street frá aðalstöðvum Sameinuðu þjóðanna. Senn verður fyrir okkur á hægri hönd hinn gamli skýjaklúfur frá 1930, Chrysler Building. Hann var hannaður í art decco stíl og undir áhrifum frá bílahönnun þess tíma, þar á meðal turninn, sem minnir á vatnskassa úr módel 1929.

Um skeið, þótti þetta ljótur skýjakljúfur, en á síðustu árum hefur fólk á ný farið að meta hann sem einn hinn fegursta í borginni. Þetta var um skamman tíma hæsta hús í heimi. Ljósaskreytingin í turninum var endurnýjuð fyrir nokkrum árum.

Grand Central Terminal

Örlitlu lengra eftir götunni, einnig vinstra megin hennar, komum við að framhlið Grand Central Terminal, aðaljárnbrautarstöðvar borgarinnar. Þetta feiknarflykki frá árunum 1903-1913 rúmar brautarteina, vegi og göngupalla á mörgum hæðum. Hálf milljón manna fer um stöðina á hverjum virkum degi.

Framhliðin er í Beaux Art stíl og ber um fjögurra metra breiða klukku. Inni er mikið, 10 hæða anddyri, þar sem 38 metrar eru upp í hvelfingu, lengra en í Notre Dame í París. Hvelfingin er skreytt stjörnumerkjum.
Niðri í kjallara er Oyster Bar, eitt allra skemmtilegasta veitingahús borgarinnar.

Pan Am Building

Við förum úr járnbrautarstöðinni til norðurs gegnum Pan Am Building, sem ekki er lengur eign samnefnds flugfélags. Efst í skýjakljúfnum er bar, og þaðan gott útsýni suður til niðurbæjarins og austur til aðalstöðva Sameinuðu þjóðanna.
Þegar við förum úr Pan Am Building að norðanverðu og göngum út á Park Avenue, lítum við til baka. Við sjáum hvernig sveigður skýjakljúfurinn situr klofvega á brautinni. Hann var hannaður 1963 af hinum frægu arkitektum Walter Gropius, Pietro Belluschi og Emery Roth, þótti lengi fremur ljótur, en hefur nú öðlazt virðulegri sess í sögu byggingarlistar.

Park Avenue

Við göngum norður eftir Park Avenue, einu langbraut Manhattans, sem hefur gróðureyju í miðjunni endilangri, og tökum eftir, hvernig komið hefur verið fyrir risastórum glerhýsum og innigörðum á neðstu hæðum skýjaklúfanna austan megin götunnar.

St. Bartholomew´s Church

Síðan förum við framhjá hótelunum Intercontinental og Waldorf Astoria og komum að kirkju sömu megin götunnar. Kirkjan er afar skrautleg, í býzönskum stíl, rauðleit á litinn, frá 1919. Við hana er lítill garður, sem stingur í stúf við kuldalega skýjakljúfana í kring. Það gerir raunar einnig kirkjan sjálf.

Dagar kirkjunnar kunna að vera taldir, því að söfnuðurinn er fremur blankur og fær í sífellu girnilegri tilboð í lóðina frá æstum athafnamönnum, sem vilja reisa þar enn einn skýjakljúfinn.

Villard Houses

Ef við förum til vinstri inn 51st Street, komum við á næsta horni, við Madison Avenue, að Villard Houses. Það eru þrjú hús frá 1884, hönnuð á þann hátt, að þau líta sameiginlega út eins og ítölsk endurreisnarhöll að utanverðu. Að innan eru þau með skreytingum í svifstíl eða rókokkó.

Þessum byggingarsögulega merku húsum í miðri skýjakljúfaþyrpingunni var bjargað með þeim hætti, að hóteleigandinn Helmsley gerði þau að anddyri, börum og veitingasölum hótelhallar, sem hann reisti að baki.

Lever House

Eftir að hafa virt fyrir okkur Madison Avenue, förum við til baka út á Park Avenue og höldum hana áfram til norðurs. Brátt komum við á vinstri hönd að Lever House, sem er auðþekkjanlegt vegna dimmbláa litarins á glerveggjunum.
Lever House var reist 1952 eftir hönnun Skidmore, Owings og Merrill í hreinræktuðum módernisma að hætti Bauhaus. Skýjaklúfurinn er sérstakur að því leyti, að hann nýtir loftrýmið ekki út í yztu æsar og leyfir sólarljósinu að streyma niður í kringum sig.

Lever House nýtur svo mikils álits í sögu byggingarlistar, að það fellur undir húsfriðunarreglur borgarinnar. Húsinu má ekki breyta að neinu leyti.

Citycorp Center

Við förum 54th Street til austurs frá Park Avenue til Lexington Avenue. Þar á horninu blasir við okkur einn hinna yngri skýjakljúfa borgarinnar, Citycorp Center, frá 1977, teiknaður af Hugh Stubbins, afar sérkennilegur útlits bæði neðst og efst.

Skýjakljúfurinn þekkist langt að vegna bratta skúrhallans, sem er á toppi hans. Upphaflega áttu þar að vera lúxusíbúðir, sem ekki voru leyfðar, og síðan sólarorkustöð, sem ekki reyndist framkvæmanleg. En hallinn þykir vera turninum til fegurðarauka.

Niðri hvílir turninn á voldugum, níu hæða súlum, sem standa ekki undir hornunum, heldur miðjum hliðunum. Fyrir bragðið næst rými á horninu við gatnamótin fyrir kirkjuna St Peter´s, sem kúrir hér undir, í skemmtilegri þversögn við himinháan turn hins veraldlega valds.

Undir Citycorp Center er kjallaragarður. Þaðan er gengt inn í óvenju skemmtilega og líflega verzlunar- og veitingamiðstöð, sem er allt í kringum garðinn. Garðurinn heitir The Market og er þægilegur hvíldarstaður.

AT&T

Við snúum á hæli sömu leið út á Park Avenue og höldum enn áfram göngu okkar til norðurs. Á vinstri hönd verður fyrir okkur einn allra nýjustu skýjakljúfa borgarinnar, AT&T, frá 1984. Hann er teiknaður af Philip Johnson og John Burgee, auðþekkjanlegur af Chippendale-stólbaksstíl toppsins. Um leið er hann einn umdeildasti turn borgarinnar.

AT&T er eitt helzta dæmið um fráhvarf nútímans frá modernisma. Hliðar skýjaklúfsins eru virðulega klæddar rauðleitum marmara, en ekki áli, gleri eða stáli. Í heild minnir turninn á ímyndaða ævintýrahöll, sem andinn í lampa Aladíns hefur flutt hingað fyrir misskilning.

Skýjakljúfur þessi stendur á risaháum súlum yfir eins konar almenningsgarði, þar sem franskir garðstólar og kaffiborð eru á víð og dreif. Að því leyti minnir AT&T á Citicorp Center.

Madison Avenue

Þegar við komum á hornið, þar sem Park Avenue mætir verzlanagötunni 57th Street, eigum við kost á þremur leiðum. Hin fyrsta liggur til vinstri eina húsaröð eftir 57th Street og síðan til hægri inn í Madison Avenue.

Sú gata gengur næst 5th Avenue og 57th Street sem hin þriðja af fínustu verzlanagötum borgarinnar. Allt frá 57th Street norður að 72nd Street er óslitin röð verzlana og listsýningarsala.

Madison Avenue er að öðru leyti þekktust sem miðstöð auglýsinga- og áróðursfyrirtækja í borginni.

Greenacre Park

Við eigum þess líka kost að ljúka ferðinni á annan hátt. Þá beygjum við til hægri eftir 57th Street og göngum suður 3rd Avenue. Þegar við komum að 51st Street, beygjum við til vinstri.

Þar vinstra megin götunnar er garðurinn Greenacre Park, örlítill að flatarmáli eins og áðurnefndur Paley Park. Þar getum við hvílst á stólum við lítil borð innan um tré og með notalegan foss að bakgrunni. Rennandi vatnið drekkir umferðarhávaðanum í kring.

Roosevelt Island

Loks eigum við þess kost að ganga 57th Street alla leið vestur að 2nd Avenue og beygja þar til vinstri. Við 60th Street komum við að endastöð Roosevelt Island Tramway, opnaður 1976.

Gaman er að skreppa með skartlitum loftvíravögnum yfir vesturkvísl East River og njóta útsýnisins. Athugið að hafa með ykkur farseðil neðanjarðarlestakerfisins, því að miðar eru ekki seldir á þessari stöð.

Ferðin út í Roosevelt Island, sem er eyja í miðri East River, tekur aðeins fjórar mínútur. Þar í eyjunni hefur verið skipulagt nýtízku íbúðahverfi án bílaumferðar. Af bökkum eyjarinnar er gott útsýni til miðbæjarins.

Þar með lýkur göngu okkar um Manhattan, nafla alheimsins.

Góða ferð!

1988

© Jónas Kristjánsson

Veitingahúsin eru eitt bezta dæmið um, að í New York mætast allar þjóðir heims. Af 10.000 matstöðum á Manhattan er aragrúi af erlendum uppruna. Þar er hægt að fara hringferð um hnöttinn án þess að gera annað en sækja veitingastofur. Og það ætlum við einmitt meðal annars að gera í þessum kafla um eina 40 úrvals-matsali.

Þar sem sérgrein New York er hin ýmsa svæðamatreiðsla Bandaríkjanna og matargerð rómönsku Ameríku, látum við hana að sjálfsögðu ganga fyrir asískri og evrópskri matreiðslu, sem einnig er unnt að kynnast í öðrum borgum, svo sem London.

Að öðru leyti er leiðsögnin svipuð og í fyrri bókum þessa flokks. Fyrst er getið uppáhaldsstaða okkar og matargerðarmusteranna, síðan nokkurra fagurra og dýrra veitingasala, þá steikhúsa og annarra bandarískra matstofa, svo rómansk-amerískra og annarra frá enn fjarlægari stöðum, og klykkjum síðast út með delis og diners, pizzum, hamborgurum og pylsum.

Kannanir sýna, að New York búar fara út að borða þriðja hvern dag að meðaltali, enda þarf mikil viðskipti til að halda uppi 10.000 matstofum. Margir þeirra kunna vel að meta góðan mat, svo að mikið er af prýðilegum veitingastöðum í borginni, þótt líka sé töluvert af lélegum og ómögulegum.

Verðið, sem hér er skráð, er miðað við þriggja rétta veizlumáltíð með tiltölulega ódýru víni og kaffi á eftir að kvöldlagi. Þannig eru allir salir metnir á sambærilegu verðlagi. Auðvitað geta menn fengið sér einn rétt og bjór fyrir miklu minna verð, til dæmis í hádeginu.

Í grófum dráttum eru stofurnar í fjórum verðflokkum. Hinar ódýrustu hafa verðlag pizzu-, hamborgara-, deli-, diner- og kínverskra staða. Þar kostaði veizlan fyrir tvo USD 30-50. Næst er meðalflokkurinn, skipaður flestum þjóðlegu húsunum, þar sem veizlan kostaði USD 60-80 fyrir tvo.

Í þriðja lagi koma svo dýru salirnir með USD 100-120 veizlu fyrir tvo og loks hinir ofsadýru, þar sem tveggja manna veizlan fór í USD 140-180, sem er jafnvel dýrara en á Íslandi.

Oyster Bar

Vildarstaður okkar og gamall kunningi frá hverri einustu heimsókn er Oyster Bar niðri í kjallara aðaljárnbrautarstöðvarinnar, Grand Central. Hann er tvímælalaust bezti sjávarréttasalur borgarinnar, enda er hráefnið hvergi ferskara né varfærnislegar eldað.

Yfir gluggalausum salnum eru víðar hvelfingar, skreyttar ljósaperum eins og síkisbrýr í Amsterdam. Þó minnir salurinn fremur á neðanjarðarbrautarstöð í París. Gólfið og hvelfingarnar eru lagðar flísum, sem gera salinn hljóðbæran og hávaðasaman, einkum þegar hann er sneisafullur í hádeginu. En hávaðinn rennur saman í samfelldan klið, sem minnir helzt á baktjaldatónlist.

Þeir, sem ekki þola þennan frábæra merkisbera bandarískrar byggingarlistar veitingahúsa, geta fengið góðu sjávarréttina á rólegri stað í Saloon Room. Milli þessara tveggja sala er bar, þar sem fólk sötrar Manhattan, meðan það bíður eftir borði.

Þjónustan er hraðvirk og örugg, alúðleg og blátt áfram að ítölskum hætti. Þar á ofan vita þjónarnir vel um matinn og matreiðsluna, sem þeir eru að bjóða. Þeir vita til dæmis nákvæmlega, hverjar eru hvaða ostrur og skeljar af tíu-sextán tegundum, sem á boðstólum eru.

Við höfum að sjálfsögðu prófað bandarísku ostrurnar, sem eru öðruvísi en hinar evrópsku. Þær eru Apalachicola, Maine Belon, Bluepoint, Box, Bristol, Chatham, Chincoteague, Cotuit, Golden Mantle, Kent, Malpeque, Maine Marenne, Wellfleet og Westcott Bay.

Þær eru seldar í stykkjatali og kosta USD 1,05-1,85 stykkið. Skeljarnar eru Little Neck og Cherrystone á USD 1 stykkið.
Ostrurnar hafa alltaf reynzt ferskar, svo og humarinn, sem er lifandi til sýnis í stóru glerbúri og seldur eftir vog, á USD 18 pundið. Þriggja punda humar er meðalstór og hæfir tveimur í aðalrétt. Er hann þá ristur eftir endilöngu og beztur snögggrillaður. Munið, að klærnar eru ljúffengastar.

Beztir eru þó fiskréttirnir. Sjálfar fisktegundirnar hafa aldrei verið færri en tuttugu á boðstólum, þegar við höfum verið hér, allar ferskar og raunar nýveiddar, engin fryst. Oyster Bar notar blessunarlega hvorki frystikistu né örbylgjuofn, sem út af fyrir sig eru nytsamlegir hlutir, en mega ekki koma nálægt fiski.

Gestirnir velja sjálfir matreiðsluaðferðina. Skynsamlegast er að biðja um einfalda meðhöndlun, sem hentar góðfiski, fremur en flókna, sem hentar afgangsfiski. Grillun og gufusuða er okkar uppáhald á Oyster Bar. Við höfum prófað bláfisk (bluefish), glefsara (red snapper) og steinbít (catfish), karfa (perch) og bassa (grouper) og getum ekki gert upp á milli þeirra. Flestir fiskréttirnir kosta USD 17-20.

Hin sérgreinin felst í bandarískum hvítvínum. Af þeim hefur Oyster Bar um 120 tegundir á boðstólum, allar á mjög hóflegu verði miðað við almennan markað. Þar á meðal eru mörg fágæt og eftirsóknarverð vín, en engin, sem ekki geta talizt mjög góð.

Miðjuverð þriggja rétta málsverðar með víni var USD 94 fyrir tvo.

(Oyster Bar, Grand Central Station, sími 490 6650, lokað laugardaga og sunnudaga, E3)

Russian Tea Room

Hinn óskastaðurinn er Russian Tea Room, næsti nágranni Carnegie Hall við vestanvert 57. stræti. Hann er sérkennilega búinn eins og Oyster Bar, en býr ekki yfir eins fínlegri matreiðslu. Hins vegar er stemningin svo sérstök og evrópsk, að slíka höfum við ekki séð vestan hafs.

Russian Tea Room var stofnað 1926 af félögum keisaralega rússneska balletflokksins, sem varð innlyksa í New York í sovézku byltingunni. Veitingahúsið hefur æ síðan verið áningarstaður listamanna, einkum þeirra, sem koma fram hverju sinni í Carnegie Hall. Á síðari tímum einnig hins svokallaða fræga fólks, svo sem Nureyevs, Bernsteins, Belafontes, Albees og svo framvegis. Slíkir staðir bjóða yfirleitt vondan mat, en þessi er ein af fáum undantekningum reglunnar.

Matsalurinn er rauður, grænn og gylltur, þungt hlaðinn margs konar skarti, þar á meðal jólaskrauti, sem aldrei virðist tekið niður. Málverkin eru óteljandi og hvert úr sinni áttinni. Þá eru ótal speglar, ljósakrónur, gljáandi tehitunarvélar að rússneskum hætti, svo og klukkur, sem sýna allar misjafnan tíma. Kraðakið er svo smekklaust, að það er fallegt!

Ef fólk vill sitja hér, verður það að taka fram við pöntun, að það vilji ekki fara til Síberíu. Það er óopinbert nafn salarins á efri hæðinni. Þar er rólegra að vera og þar er ekkert af fræga fólkinu. Á báðum stöðum veita rússneskt klæddir þjónar góðan beina.

Fyrst fær fólk sér vodkaglas. Síðan pantar það sér blini-pönnukökur með kavíar af tegundunum beluga, oscietre eða sevruga, og skolar þessu niður með frönsku kampavíni. Kavíarinn er borinn fram í glerskálum á ís, ein únsa eða tæp 30 grömm í glasinu og verðið USD 34-42. Hann gefur munaðinn og rússnesku pönnukökurnar fyllinguna. Þær eru bornar fram með smjöri og léttsýrðum rjóma og eru sérstaklega góðar hér.

Annar ágætis rússaréttur og ekki aðalsættar, heldur bændaættar er borsjt, matarmikil súpa með rauðrófum, gulrótum, kartöflum og öðru grænmeti, einnig eitt af því, sem Russian Tea Room getur verið stolt af. Ýmsir fleiri rússnesskir réttir eru fáanlegir og er þeim lýst á matseðlinum.

Ólíkt öðrum góðum veitingahúsum borgarinnar er staðurinn opinn alla daga vikunnar.

Miðjuverð málsverðar var USD 116 fyrir tvo.

(Russian Tea Room, 150 West 57th Street, milli 6th og 7th Avenues, sími 265 0947, opið alla daga, F2)

Lutece

Nú er röðin komin að matarmusterunum tveimur. Hið fremra þeirra og hið eina í Bandaríkjunum, sem getur att kappi við allra beztu veitingahús Frakklands, er Lutece. Það leynir á sér niðri í illa merktum kjallara nálægt Sameinuðu þjóðunum, milli 2. og 3. strætis.

Flest borðin eru í björtum glerskála að húsabaki, önnur í tveimur litlum herbergjum uppi á hæðinni. Allt er innréttað að frönskum hætti. Í skálanum eru pálmatré, flísagólf, múrsteins-hálfsúlur og smágert tígla-grindverk undir glerþaki.

Hinn heimskunni meistarakokkur, André Soltner frá Alsace í Frakklandi, á þetta musteri, kunnur af því að vera aldrei á fyrirlestraferðum, heldur alltaf á staðnum, gestum sínum til geðs. Kona hans tók afar alúðlega á móti okkur og sjálfur kvaddi hann okkur eins og gamla vini. Auk þess heimsótti hann alla matargesti og ræddi stuttlega við þá, jafnt þá, er hann þekkti, og okkur hina, sem voru þarna í fyrsta sinn.

Geðþekkni þeirra hjóna endurspeglast í þjónustu staðarins. Hinir frönsku þjónar eru jafn alúðlegir við alla, tala frönsku sín á milli, en ágæta ensku við gestina. Okkar þjónn las upp matseðilinn á rólegri ensku, svo að skilja mátti. Hann sinnti okkur mjög vel og var hvorki hofmóðugur upp á frönsku né kumpánlegur upp á amerísku. Þægilegri þjónustu er tæpast hægt að fá í neinu hliðstæðu musteri í Frakklandi.

Mun dýrara er að borða kvöldverð en hádegisverð. Fastur átta smárétta kvöldverður kostaði USD 60, svipað og þrír réttir af matseðli, en þriggja rétta hádegisverðurinn USD 35. Í bæði skiptin stjórnar Soltner matreiðslunni. Hádegisverðurinn hefur auk þess þann kost, að hann þarf ekki að panta með margra vikna fyrirvara eins og kvöldverðinn.

Í okkar hádegi mátti velja milli 23 forrétta, þriggja aðalrétta og ellefu eftirrétta á föstu USD 35 verði. Við prófuðum frábæra artistokka og mjög góða villibráðarkæfu, fengum fína kræklingasúpu að auki, síðan sérstaklega gott, fyllt lambalæri og loks annars vegar mjög góða stikilsberjatertu og hins vegar nákvæmlega rétt þroskaða osta frá Frakklandi. Allir réttirnir voru fallega upp settir og bragðmildir á nýfranska vísu.

Með þessu fékkst hið kunna Chateau Brane-Cantenac 1979 rauðvín á viðráðanlegu verði. Það var á stuttum lista hagkvæmnisvína, en auk þess mátti fá fokdýr vín af löngum lista.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 132 í hádegi, 160 að kvöldi. Eurocard og Visa eru ekki tekin gild.

(Lutece, 249 East 50th Street, austan 2nd Avenue, sími 752 2225, lokað sunnudaga og í hádegi á laugardögum, E/F4)

Cote Basque

Hinn meistarakokkurinn á Manhattan, Jean-Jacques Rachou, á afar fallegan veitingastað, Cote Basque, í hjarta miðborgarinnar.
Bezt er að biðja um borð í aðalsalnum að baki eldhúsganginum. Þar er hlýlegt og bjart, nóg rými milli borða með fögrum búnaði. Litir eru skarpir, ljósir veggir milli dökkra bita. Salurinn einkennist af stórum lágmyndum eftir Bernard Lamotte af höfninni í Saint-Jean-de-Luz.

Þjónustan er afar góð og veitti okkur nytsamleg ráð í matarvali. Glaðværum gestum leið greinilega vel, enda var yfirþjónninn á stöðugum þönum við að fylgjast með, að allt væri í lagi á hverjum stað.

Eins og Lutece er Cote Basque miklu dýrari á kvöldin en í hádeginu, þegar boðið er upp á þriggja rétta málsverð á USD 27. Þá er valið milli um 20 forrétta, um 20 aðalrétta og fjögurra eftirrétta.

Með aðstoð þjónsins völdum við annars vegar frábæra sjávarrétta-kastarholu með saffran og góða kæfu hússins. Síðan mjög góðan mjólkurlambageira og turnbauta með Bordelaise-sósu. Og loks frábæra marens-tertu með skógartíndum jarðarberjum og rjóma.

Raunar gildir um Cote Basque eins og Lutece, að marklaust er að benda lesendum á sérstaka rétti, því að yfirleitt er allt gott. Fólk á því bara að velja það, sem því lízt bezt á. Fara verður varlega í vali víns, því að flest eru dýr.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 110 í hádegi og USD 140 að kvöldi.

(La Cote Basque, 5 East 55th Street, milli 5th og Madison Avenues, sími 688 6525, lokað sunnudaga og í hádeginu á laugardögum, F3)

Four Seasons

Þá víkur sögunni að glæsistöðunum tveimur. Four Seasons er af mörgum talið fegursta veitingahús borgarinnar, teiknað af hinum heimskunna arkitekt, Philip Johnson skýjakljúfa-sérfræðingi, með stuðningi hins enn þekktari Mies van der Rohe, er teiknaði sjálfan skýjakljúfinn, sem veitingastaðurinn er í, Seagram-turninn.

Gengið er upp á aðra hæð, farið um gang með risastóru Picasso-málverki, framhjá Grill Room, sem er kunnasti staður viðskipta-hádegisverða í borginni, inn í Pool Room, þar sem er hátt til lofts og vítt til veggja. Fyrir gluggum bærast þúsundir málmþráða í léttum andvara. Borðum er lýðræðislega og rúmt skipað á alla vegu umhverfis tjörn í miðjum sal.

Four Seasons er einn af þessum stöðum, þar sem á hverju strái eru þjónar af ýmsum gráðum, sem hver hefur sínu hlutverki að gegna. Enda er þetta einn af allra dýrustu veitingasölum borgarinnar.

Í samræmi við nafn staðarins er skipt um búnað, matseðla, plöntur og þjónsbúninga fjórum sinnum á ári, að hausti, vetri, vori og sumri.

Matseðillinn er snyrtilega saminn í Macintosh-tölvu. Af honum völdum við í forrétt annars vegar kræklinga í karrí með papaya og mangó og hins vegar afar gott, hrásteikt og meyrt dúfubrjóst.

Með aðalréttunum fengum við annars vegar góða sveppi í sítrónusafa og piparsósu og hins vegar mjög gott spínat, saxað og hitað við borðið, borið fram með rjómasósu. Aðalréttirnir sjálfir voru meyr, en bragðdauf filet mignon nautasteik og afar góð kálfasneið, bleiksteikt, borin fram með góðu krabbamauki í artistokkabotni.

Hápunkturinn var svo stoltarterta hússins, sem trónaði efst á eftirréttavagni, afar fallega gerð og enn betri á bragðið.

Matreiðslumeistarinn Seppi Renggli er mikils metinn, en reyndist okkur þó standa að baki hinum tveimur, sem áður er getið í þessum kafla. Réttir hans voru misjafnari að gæðum, sumir mjög góðir, aðrir bara góðir.

Miðjuverð var USD 174 fyrir tvo.

(Four Seasons, 99 East 52nd Street, milli Park og Lexington Avenues, sími 754 9494, lokað laugardagskvöld og sunnudaga, F3)

Ambassador Grill

Hinn glæsisalur borgarinnar er speglasalurinn í kjallara UN Plaza hótels andspænis höll Sameinuðu þjóðanna. Staðurinn er eitt allsherjar speglaverk. Varla er til óspeglaður flötur, nema gólfin. Í veggjum eru stórir speglar og litlir í loftum. Þannig teygist salurinn til allra hliða og endalaust upp til himna. Þetta er engu líkt, ekki einu sinni speglaverkinu á Grand Véfour í París, sem að vísu er fegurra.

Þjónusta og matur er hvort tveggja mjög gott, betra en í Four Seasons, og er Ambassador Grill þó mun ódýrari. Þar er fast verð á mat, USD 24 á mann. Þegar við sóttum staðinn, var boðinn fastur seðill fransks gestakokks og var þar val milli nokkurra rétta í hverjum lið. Auk þess var kostur á seðli hússins, þar sem valið var hliðstætt.

Við völdum í forrétti gott laxa- og lifrarsalat á grænum beði og ágætt lagskipt humarfrauð. Í aðalrétti góða humarköku, vafna í soðið hvítkál, og lítið steikt andabrjóst, afar skrautlega fram borið. Góður spergill fylgdi hvoru tveggja. Í eftirrétti jarðarber með rjóma og eins konar Napóleons-köku með hindberjum í lögum.

Miðjuverð var USD 100 fyrir tvo.

(Ambassador Grill, UN Plaza Hotel, 44th Street og 1st Avenue, sími 702 5014, opið alla daga, E4)

Windows on the World

Útsýnisveitingasalir í skýjakljúfum eru yfirleitt lélegir matsalir, því að útsýnið er látið koma í stað matargerðarlistar. Á slíkum stöðum er skynsamlegast að borða ekki, heldur skreppa aðeins á barinn og njóta útsýnisins fyrir verð eins drykkjar, — brot af verði máltíðar. Þannig er til dæmis kjörið að kíkja inn á barinn á Top of the Sixes.

Skemmtileg undantekning frá þessari reglu er Windows on the World í nyrðri turni World Trade Center. Þar ræður ríkjum ágætis matargerðarlist, þrátt fyrir útsýnið. Veitingasalirnir eru þrír, The Restaurant, Cellar in the Sky og Hors d´Oeuvrerie.

Aðalveitingasalurinn snýr til austurs yfir Brooklyn og norðurs yfir miðbæ Manhattan. Bezt er að biðja um borð með útsýni norður til Midtown, koma nógu snemma til að sjá borgina í björtu og taka kvöldmáltíðina síðan rólega fram í myrkur og ljósadýrð skýjakljúfanna. Sumir telja þetta eitt merkasta útsýni veraldar.

Við prófuðum í forrétti sæmilega sjávarréttasúpu og góðan, grænan spergil, í aðalrétti góða, hrásteikta piparsteik og mjög gott, hrásteikt dádýrakjöt, og í eftirrétti appelsínufroðu og heslihnetuköku. Og komumst að raun um, að fleira væri við staðinn en útsýnið eitt.

Miðjuverð var USD 110 fyrir tvo.

(Windows on the World, 1 World Trade Center, 107. hæð, sími 938 1111, opið alla daga, A4)

Cellar in the Sky

Ódýrast er að borða á sömu hæð í World Trade Center á Hors d´Oeuvrerie, sem snýr til suðurs yfir sundin og er því kjörið til að fylgjast með undirleik jazzhljómsveitar með sólarlagi á fögrum aftani.

Dýrast er að borða í hinum litla, 36 sæta Cellar in the Sky, þar sem útsýnið er raunar lítið annað en rekkar af flöskum. Samt er hann hinn fegursti og notalegasti af sölunum þremur. Útsýnið fá matargestir af barnum City Lights.

Cellar er eins konar matargerðarmusteri, þar sem gestir setjast allir á nokkurn veginn sama tíma kl. 19:30 að kvöldi að langvinnum, fjögurra stunda og sjö rétta málsverði, þar sem sérstakt vín fylgir hverjum rétti. Allt er innifalið í matarverðinu.

Þrír kunnir kokkar skiptast á um að matreiða tvær vikur í senn. Þetta er einn beztu matstaða borgarinnar. Panta þarf borð með löngum fyrirvara.

Verð fyrir tvo var USD 170.

(Cellar in the Sky, 1 World Trade Center, 107. hæð, sími 938 1111, lokað laugardaga, A4)

Palm

Þykkar nautasteikur af grilli eru svo bandarískt fyrirbæri, að engin umsögn um veitingahús Manhattan er fullnægjandi án þess að fjallað sé um steikhús borgarinnar. Annað tveggja hinna beztu er Palm í nágrenni hallar Sameinuðu þjóðanna.

Palm er síður en svo fínlegur staður. Gólfið er þakið sagi og veggirnir skrípamyndum af kunnum blaðamönnum. Sérstaklega hávaðasamir karlmenn fylla salina tvo á neðri og efri hæð. Vinsælla er að fá borð á neðri hæðinni. Það er hægt að panta í hádeginu, en ekki er tekið við kvöldverðarpöntunum.

Til skamms tíma komu konur alls ekki í þennan helgidóm karlmanna, en nú hafa manhattanskar blaðakonur gert hann að stammbúlu sinni. Að öðru leyti er Palm sem fyrr einkum matstaður kaupsýslumanna og blaðamanna, jafnan yfirfullur af gestum.

Enginn matseðill er á boðstólum. Í þess stað romsa kærulausir þjónarnir upp úr sér hinu litla, sem þeir muna af framboði staðarins. Það skiptir að vísu engu, því að menn panta sér grillaðan humar eða humarsalat í forrétt, örugglega grillaða sirloin eða filet mignon í aðalrétt og hugsanlega ostaköku á eftir. Annað er út úr kortinu.

Við prófuðum einmitt ágætt humarsalat í forrétt og góða, rosalega stóra sirloin-steik í aðalrétt og sannfærðumst enn einu sinn um, að það, sem Bandaríkjamenn kalla hrátt, er í rauninni meðalsteikt á franska vísu. Fyrirtaks Cabernet Sauvignon frá Mondavi var vín hússins.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 120.

(Palm, 837 2nd Avenue við 44th Street, sími 687 2953, lokað sunnudaga og í hádegi á laugardögum, E4)

Christ Cella

Hitt góða steikhúsið er Christ Cella, borið fram “Krissella” á manhattönsku, á svipuðum slóðum og Palm, en þó nær Grand Central. Það er mun fínlegra en Palm og hefur fleiri konur að gestum, en býður í stórum dráttum sama mat, sömu matreiðslu og sama verð.

Christ Cella er á tveimur hæðum í nokkrum litlum herbergjum, einfalt í sniðum, en ekki með sagi á gólfi eða kroti á veggjum. Neðri hæðin er betri. Þjónarnir eru miklu kurteisari en í Palm og muna meira af framboði staðarins. Það skiptir að vísu ekki máli hér, því allir kalla “Lobster salad, grilled sirloin medium rare, cheesecake, please”.

Í stað humarsalats prófuðum við mjög gott krabbasalat og gott rækjusalat. Með steikunum fengum við annars vegar gott Caesarsalat og hins vegar fyrirtaks tómatsalat. Við prófuðum að gamni bæði filet mignon og sirloin steikur og fannst filet mignon betra. Það var meyrara, nánast eins og smjör og alveg jafn bragðmikið og sirloin-steikin. Alveg eins og í Palm voru steikurnar hnausþykkar og víðáttumiklar, nægilegar til viku viðurværis. Samt bað enginn gestanna um “doggy bag”.

Með steikum af þessu tagi er tilvalið að drekka kalifornísk rauðvín. Við vorum heppin, er við völdum Simi Cabernet Sauvignon frá Alexander Valley.
Miðjuverð var USD 120 fyrir tvo.

(160 East 46th Street, milli Lexington og 3rd Avenues, sími 697 2479, lokað sunnudaga, E4)

American Place

Bandarískur matur í nýfrönskum stíl hefur verið í tízku á Manhattan í nokkur ár. Tízkan felst í, að teknar eru gamlar ömmu-uppskriftir frá ýmsum héruðum landsins og lagaðar að hinni léttu nútímamatreiðslu, sem átti uppruna sinn í Frakklandi um og upp úr 1970. Þannig hefur mörgu gömlu og góðu verið bjargað frá gleymsku, alveg eins og þegar gömlum og góðum húsum er bjargað frá rifi með því að innrétta þau til nútímanota.

Helzta matargerðarmusteri þessarar stefnu er hið rándýra veitingahús An American Place í hinu auðuga Upper East Side hverfi. Það á matreiðslumeistarinn Larry Forgione, sem áður gerði garðinn frægan á River Cafe, meðan það var og hét.

Bleikur salurinn er einfaldur og menningarlegur, svo og notalegur eins og þjónarnir, sem útskýra í smáatriðum, hvernig hver réttur er hugsaður og framinn, svo og hvaðan hann er upprunninn. Þeir kunna líka að útskýra, hvers vegna þeir telji þetta rauðvínið henta betur en hitt með hinum útvalda aðalrétti.

Fast verð er á málsverði í American Place. Fyrir það er hægt að velja milli um átta forrétta, átta aðalrétta, átta eftirrétta og amerískra osta af bakka.

Í forrétt prófuðum við ágætan Maine humar með blaðlauk, hvort tveggja grillað, borið fram með ristaðri papriku í vínigrettu. Í aðalrétti fengum við annars vegar góðan innanlærisvöðva af vorlambi með lambakjötssoði og kartöflustöppu. Hins vegar frábæra, kryddlegna og grillaða kornhænu með kartöflustöppu og smurðum sykurbaunum. Í eftirrétt prófuðum við Banana Betty, sem reyndist vera sérstaklega ljúf og létt vanillusósa með banönum og skorpu úr púðursykri og brauðmylsnu. Amerísku ostarnir voru flestir góðir geitaostar.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 180, hið hæsta í þessari bók.

(An American Place, 969 Lexington Avenue milli 70th og 71st Streets, sími 517 7660, lokað sunnudaga, H4)

Odeon

Annar, mun ódýrari matsalur af þessu nýbandaríska tagi, en samt dýr, er Odeon í gamalli kaffistofuinnréttingu suður í hinu nýlega listamannahverfi TriBeCa. Það er líka hressilegri staður, einkum seint á kvöldin og eftir miðnætti, þegar hátízku-listafólkið mætir í ræflarokkstuði, gult og rautt og blátt. Þá er hér setinn bekkurinn, mannhaf á barnum og mikið um að vera.

Í hádeginu er yfirbragðið annað, rólegra og hversdagslegra, þegar matvísir bankamenn koma frá hinu nálæga Wall Street, þar sem hvergi er hægt að fá mat, sem jafnast á við þennan.

Ritað hefur verið, að tízkumatstofum sé skylt að bjóða skítafæðu. Sé maturinn góður, muni verða talið, að fólk troðist inn vegna matarins, en ekki til að glápa á frægðarliðið. Slíkt muni skerða sjálfsálit og sjálfstraust frægðarliðsins.

Kunnasti staður af því tagi á Manhattan er Elaine, þar sem Woody Allen situr nánast daglega og nýtur þess að láta ferðamenn horfa á sig borða óþverramat, sjálfur í sælli vissu þess, að ferðamennirnir séu að horfa á hann og ekki að hugsa um matinn eða ónotalegheitin í kerlingunni, sem á staðinn.

Samkvæmt þessu felast mistök Odeon í að hafa ráðið ágætan matreiðslumann, Patrick Clark, til að framreiða meistaramat að ný-bandarískum hætti. Sömuleiðis hlýtur frægðarliðið að eiga eftir að átta sig á, að maturinn er góður. Þegar það gerist, hlýtur Clark að verða rekinn.

Erfitt er að benda á sérstaka rétti í Odeon, því að ört er skipt um matseðil. Gáið að sniglum, kræklingi og ostrum, ferskum fiski, kálfa- og kjúklingalifur, jafnvel nautasteikum.

Miðjuverð var USD 100 fyrir tvo.

(The Odeon, 145 West Broadway við Thomas Street, sími 233 0507, opið fyrir matarpantanir til 02:30, lokað í hádegi á laugardögum, A3)

Tastings I

Nú finnst flestum sjálfsagt tímabært að bókarhöfundar flytji sig af dýru veitingahúsunum til þeirra, sem bjóða mat á því meðalverði, sem gildir á Manhattan. Og svo vel vill til, að einmitt eitt beztu veitingahúsanna, sem bjóða áðunefndan ný-bandarískan mat, er einmitt í þeim flokki. Það er Tastings I, vel í sveit sett í miðbænum.

Staðurinn er lítill og langur og grænleitur, einkar notalegur, að nokkru leyti slitinn sundur af löngum borðvínsbar og rekkum með flöskum frægra borðvína. Einn vegghlutinn er klæddur trégöflum kassa utan af heimskunnum vínum.

Hvítvín og rauðvín eru einmitt sérgrein hússins. Vínlistinn spannar 290 tegundir, flestar sérstaklega vel valdar. Af þeim er hægt að fá hverju sinni um 24 tegundir í glasavís, bæði í 5 únzu glösum og 3 únzu glösum fyrir smakkara. Glasið af hinum síðarnefndu kostaði yfirleitt um USD 2,25. Þetta er kjörinn staður til að reyna sum af hinum frægu góðvínum Kaliforníu, sem sjást svo sjaldan í Evrópu.

Matseðillinn er stuttur. Af honum prófuðum við í forrétti ágæta tómat- og sveppasúpu, svo og jafngóða smjördeigsbollu með hörpufiskjafningi. Í aðalrétti mjög gott salat kokksins með tómat-, krabba- og kartöflubitum í sósu, svo og sæmilegar gular hveitilengjur með papriku-, rækju- og hörpufiskbitum. Á eftir fengum við frábæra osta með kexi og ávöxtum.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 76.

(Tastings I, 144 West 55th Street milli 6th og 7th Avenues, sími 757 1160, lokað sunnudaga, F2)

Texarkana

Röðin er komin að svæðisbundnu veitingastöðunum, er bjóða mat frá þeim héruðum, sem hafa búið við sérkenni í matargerðarlist. Eitt svæðanna er Texas, þar sem orðið hefur til sérstök matreiðsla, er byggist á mexikönskum grunni og er með bandarísku ívafi.

Texarkana er bezti fulltrúi þessarar matreiðslu á Manhattan. Það er stórt veitingahús í Greenwich Village, skammt norðan við Washington Square. Að innan eru kúrekakrár lítillega stældar, svo sem með innanhússvölum. Þar uppi eru borð, en aðallega er þó snætt niðri.

Ekkert kúrekalegt er við bleika veggi né borðbúnað, hvíta dúka og munnþurrkur, né heldur við elskulega þjónustu. Að flestu leyti er þetta hinn notalegasti staður, ef til vill of virðulegur rammi utan um hina bragðsterku og ákveðnu matreiðslu.

Við prófuðum í forrétt gumbo, hina frægu súpu Mexikóflóasvæðisins. Þetta var bragðsterk, krassandi og seðjandi okrafræbelgja- , hrísgrjóna- og kjúklingasúpa, krydduð með lárviðarberki. Ennfremur kryddlegnar og léttsoðnar rækjur, sérkennilega skemmtilegar á bragðið.

Annar aðalrétturinn var hinn kunni “stolni svartfiskur”. Að þessu sinni var það sjóbleikja, sem var þakin þykkri kryddblöndu og brennd á pönnu, svo að úr varð stökk og bragðsterk skorpa utan um mjúkan fiskinn. Þetta var skemmtilegur réttur og óvenjulegur.

Hinn aðalrétturinn fólst í “krabbakökum”, einhverjum beztu pönnusteiktu fiskibollum, sem við höfum fengið, bornum fram með tveimur sósum, tartarasósu og sterkri cayenne-eggjasósu. Með aðalréttunum fengum við svartaugnabaunir og “skítug hrísgrjón”, það er að segja blönduð smáum lifrar- og kjötbitum.

Texarkana er nokkuð dýr staður. Miðjuverð var USD 104 fyrir tvo. Visa og Eurocard eru ekki tekin gild.

(Texarkana, 64 West 10th Street milli 5th og 6th Avenues, sími 254 5800, lokað í hádegi sunnudaga og mánudaga, B1)

Cajun

Cajun er slangur yfir franskættaða landnema, sem fyrst settust að á austurströnd Kanada, en fluttust síðan til New Orleans og Louisiana. Um leið er orðið stundum notað um New Orleans matreiðslu, þótt orðið creole sé raunar oftar notað. Og á Manhattan er hinn ódýri veitingastaður Cajun bezti fulltrúi slíkrar matargerðar.

Cajun er nokkuð stór matsalur sunnarlega í hverfinu Chelsea, nálægt mörkum Greenvich Village. Innréttingar eru einfaldar og á veggjum hanga plaköt, sem minna á Mardi Gras, sprengidag þeirra í New Orleans. Í fyrsta skipti á Manhattan sáum við pappírsþurrkur á borðum alvörustaðar.

Aðalvopn staðarins, þegar við sóttum staðinn, var sjö manna dixie-band, Stanley´s Washboard Kings, sem lék af þrótti fyrir fjörugum og góðglöðum hópum gesta. Dixie-sveitir eru jafnan í Cajun á kvöldin.

Þarna var að sjálfsögðu hægt að fá gumbo og jambalaya, svo og “svartfisk” eins og í Texarkana. Við prófuðum hins vegar í forrétt afar gott creóla-salat, eins konar Caesar-salat á Louisiana-vísu.

Í aðalrétti fengum við okkur fjórar stórar, sprengdar úthafsrækjur með plokkfiskfyllingu og hrísgrjónum, grillaðar og góðar. Einnig góðar, soðnar rækjur, bornar fram með hrísgrjónum og grænmetisjafningi.

Tvær sérgreinar urðu fyrir valinu í eftirrétti. Pecan-hnetutertan var mjög góð og heiti brauðbúðingurinn með viskísósu var skemmtilegur, en líklega sérstaklega fitandi.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 62. Erum við þá loks komin niður í hófsamleg verð í þessum kafla.

(Cajun, 129 8th Avenue við 16th Street, sími 691 6174, lokað í hádeginu á laugardögum, A1)

Carolina

Enn einn markverði suðurríkjastaðurinn er Carolina í leikhúshverfi miðbæjarins. Þótt hann heiti eftir Carolina-ríkjunum, leitar hann fanga víðar í matreiðslu Bandaríkjanna, þar á meðal í heitreykingu suðvesturríkjanna, þar sem maturinn er eldaður afar hægt við mjög vægan hita frá viðarreyk.

Flestir vilja borða í speglasal garðhússins að baki fremri salarins og eldhússins. Þar eru aðeins um tuttugu sæti, en virðast þúsund, því að veggirnir eru alspegla. Þjónustan fellur hinum atvinnulausu leikurum vel úr hendi. Bezt er að fá sæti kl. 20:30, þegar fyrri hópur gestanna er farinn í leikhús og hinn síðari ekki kominn úr því.

Við prófuðum í forrétti eins konar paprikugraut með nautakjötbitum og viðarkolaeldað kjöt á grænmetisbeði, hvort tveggja ágætt. Í aðalrétti fengum við ágætar, rauðpipraðar rækjur og sérstaklega góða sérgrein hússins, heitreykt nautarif að hætti suðvesturríkjanna. Viskívætt rúgkaka með kremi var frábær eftirréttur.

Sérkennilegt var að sitja í glitrandi nýtízkulegum matsal og snæða stóra skammta af sérkennilega groddalegum og þrælkrydduðum mat.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 82.

(Carolina, 355 West 46th Stret, milli 8th og 9th Avenues, sími 245 0058, lokað í hádeginu á laugardögum og sunnudögum, E2)

Sabor

Við yfirgefum nú Bandaríkin og höldum suður álfuna. Fyrst verður fyrir okkur Kúba. Bezti fulltrúi kúbanskar matreiðslu á Manhattan er Sabor, valinkunn og óformleg matarhola, annasöm, hávær og glaðvær, á jazzklúbbasvæðinu í Greenwich Village.

Við fengum í forrétti ágætis gufusoðna kræklinga í saffranblandaðri tómatsósu (zarzuela de mejillones) og enn betri kældan, soðinn graffisk (escabeche). Í aðalrétti prófuðum við afar góðan heilbakaðan bláfisk í grænni, kryddaðri vínsósu (pargo en salsa verde) og sæmilegan kolkrabba með ýmsu kryddi (pulpo a la Sabor). Að lokum snæddum við ferskan ananas og skemmtilega óvenjulegan sérrívættan kókoshnetugraut með kanil og þeyttum rjóma (coco quemado).

Miðjuverð nam USD 72 fyrir tvo.

(Sabor, 20 Cornelia Street, milli Bleecher og West 4th Street, sími 243 9579, opið alla daga, A2)

Rosa Mexicano

Bezta mexikanska matstofan á Manhattan er Rosa Mexicano austast í miðbænum, á mótum hans og Upper East Side, snyrtilega og vandlega innréttaður staður, brúnn og bleikur á litinn, í nútímalegum stíl með veggjaflísum og renndum húsbúnaði. Líta má á hann sem lúxusútgáfu slíks veitingahúss, en verðið er í meðallagi á Manhattan-mælikvarða, þótt þjónustan sé í bezta lagi.

Í annan forréttinn fengum við mexikanska réttinn guacamole, búinn til úr avocados-ávöxtum, lagaðan við borðið, frábæran á bragðið. Hinn var ágætur sítrónuleginn og kryddaður hrár fiskur, ceviche.

Annar aðalrétturinn var ekki síður mexikanskur, enchiladas. Það voru tvær tortilla-maískökur, fylltar kjúklingakjöti og hlaðnar lauk og osti, góður matur. Hinn var ágætis rauð nautasteik í samloku, pepitos, með pönnusteiktum baunum.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 76.

(Rosa Mexicano, 1063 1st Avenue, við 58th Street, sími 753 7407, opinn alla daga, F4)

Brazilian Pavilion

Brazilía á einnig sinn höfuðstað á Manhattan, Brazilian Pavilion á svipuðum slóðum og Rosa austast í miðbænum. Þetta er notalegur salur í grænum og hvítum litum, teppalagður og mildilega lýstur. Þjónusta er afar góð, eins og raunar víðast hvar í veitingahúsunum, sem getið er í þessum kafla.

Við prófuðum ágætt Brazilíu-salatið, sem var með olífum og verulega hvítlaukskryddað, svo og umfangsmikla súpu dagsins. Annar aðalrétturinn var að sjálfsögðu saltfiskur (bacalhau) dagsins, þeyttur í frauð og með vægu saltfiskbragði, borinn fram með góðri baunasósu, fínn matur. Hinn var gott kálfakjöt með snitzel-sniði. Eftirréttirnir voru guava-ávöxtur með osti, svo og kókoshnetumauk með rjóma, hvorir tveggja góðir. Fyrirmyndar Brazilíu-kaffi fylgdi á eftir.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 60, sem er einkar hagstætt.

(Brazilian Pavilion, 316 East 53rd Street, milli 1st og 2nd Avenues, sími 758 8129, lokað sunnudaga, F4)

Sammy´s Rumanian

Nú víkur sögunni að veitingastöðum annarra álfa en Ameríku. Við byrjum á flóttamannastöðum Evrópu og þá verður fyrst fyrir frægasta veitingahús gyðinga á Manhattan. Það er Sammy´s Rumanian Jewish Restaurant niðri í kjallara í fátæklegu gyðingahverfinu Lower East Side, rétt hjá skranmarkaði Orchard Street.

Lágt er til lofts og veggir hlaðnir þreytulegum minjagripum og póstkortum. Að miðevrópskum hætti er oft leikið á píanó og fiðlu, meðan gestir hesthúsa ókjörin öll af fylltum kálbögglum, grillsteikum, kálfabjúgum og kartöflu-pönnukökum.

Miðjuverð er USD 80 fyrir tvo.

(Sammy´s Rumaninan, 157 Chrystie Street við Delancey Street, sími 673 0330, lokað í hádeginu, C3)

Ballato

Ítalskir veitingastaðir eru einkennisstaðir New York, en því miður ekki margir í samkeppni um gæði. Hinn bezti þeirra er hinn litli og notalegi Ballato, sem lætur lítið yfir sér við Houston Street, hina kunnu götu gangstéttaverzlunar milli Greenwich Village og Little Italy.

Úr matsalnum sést beint inn í eldhúsið, þangað sem margir gesta eiga erindi og kunningsskap. Borðvín verða menn að koma með sjálfir, en það fæst í næstu búðum.

Hin aldna frú Ballato eldar hér ítalskan heimilismat, spaghetti, maccaroni, manicotti, tagliatelli og svo framvegis, fyrir utan ágætis kolkrabba og rækjur, svo ekki sé talað um frábært kálfakjötið. Hér má fá í eftirrétt óvenjugott zabaglione
Miðjuverð fyrir tvo nam USD 76. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Ballato, 55 East Houston Street milli Mott og Mulberry Streets, sími 226 9683, lokað sunnudaga, B2)

Café des Sports

Til eru fleiri frönsk matsöluhús en dýru matarmusterin. Bezti fulltrúi venjulegrar matreiðslu frá Gallíu á hóflegu verði er Café des Sports í leikhúshverfinu vestan Broadway, dæmigerð sveita-bistró. Þar borða vinir eigandans og kokksins Lucien Lozach, þar á meðal matreiðslumenn nágrannastaðanna, og hlæja hátt á frönsku.

Eins og víða á Manhattan er komið inn á langan bar, sem einstæðingar geta borðað og drukkið við, með einni borðaröð við hliðina og lítilli veitingastofu innan við. Innréttingar eru broddborgaralega og heimilislega gamaldags. Í tveimur heimsóknum okkar reyndust flestir gestirnir vera frönskumælandi og margir þeirra hálfgerðir heimilisvinir.

Við prófuðum frambærilega snigla og mikið magn af mjög góðum lárperum (avocados) í forrétti, í aðalrétti ofeldaðar froskalappir í hvítlauk og ágæta piparsteik. Vegna yfirvofandi leikhúss misstum við af eftirréttum. Annars er rólegast hér og bezt, einmitt meðan leiksýningar standa.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 64.

(Café des Sports, 329 Eest 51st Street milli 8th og 9th Avenues, sími 581 1283, lokað í hádeginu á laugardögum og sunnudögum, F2)

Rincón de Espana

Rétt sunnan við Washington Square í Greenwich Village er aðalstaður spánskrar matreiðslu á Manhattan, dimmur og hávaðasamur salur með gítarspili og gestasöng. Þrengra hafa sáttir sjaldan setið, en þjónusta er góð og flestir gestir virtust hinir kátustu.

Við prófuðum sæmilegt kóngskrabbasalat í forrétt og ágætis lambakótilettur í aðalrétt. Einnig fengum við hinn kunna spánska rétt, paella, matarmikla, með humri, rækjum, kræklingi, hörpudiski og kjúklingi.

Miðjuverð var USD 64 fyrir tvo.

(El Rincón de Espana, 226 Thompson Street milli Bleecker og West 3rd Streets, sími 260 4950, opið alla daga, B2)

Pantheon

Tiltölulega ódýr og góður grískur staður, vel í sveit settur í leikhúshverfinu, er Pantheon, bjartur og yfirlætislítill staður góðrar þjónustu. Þar má fá ágætis taramosalata, kefteðes, músaka, baklavas og aðra rétti ættaða frá Miðjarðarhafslöndunum austanverðum.

Miðjuverð fyrir tvo var USD 60. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Pantheon, 689 8th Avenue milli 43th og 44th Streets, sími 664 8294, lokað laugardaga, E2)

Siam Inn

Bezti fulltrúi thailenzkrar matreiðslu er hinn ódýri Siam Inn í norðurenda leikhúshverfisins, nálægt Central Park. Það er lítil og hreinleg hola með thailenzkum heimilisiðnaði á veggjum, sérstaklega kurteisri þjónustu og skemmtilegum Thailandsmat, svo sem karríréttum, kryddhúðuðu kjöti og austrænum ávöxtum.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 47. Visa og Eurocard eru ekki tekin gild.

(Siam Inn, 916 8th Avenue milli 54th og 55th Streets, sími 489 5237, lokað í hádeginu á laugardögum og sunnudögum, F2)

Kuruma Zushi

Japanskir matsölustaðir eru fleiri og fjölbreyttari á Manhattan en í samanlögðum höfuðborgum Evrópu. Beztir þeirra eru sushi-barirnir og þar er fremstur í flokki Kuruma Zushi í miðju verzlanahverfi miðbæjarins.

Sushi eru smáréttir, eins konar hanastélspinnar úr þangsoðnum hrísgrjónum, sem eru látin loða saman með blöndu ediks, salts, sykurs og krydds -og þakin ýmsu smakki, aðallega hráu og kryddlegnu úr sjónum. Á sushi-börum kemst austræn matargerðarlist næst hinni beztu matreiðslu Frakklands.

Kuruma Zushi er sérstaklega hreinlegur og stílhreinn staður, svo sem títt er um japanska veitingasali. Skemmtilegast er að sitja á barnum og horfa á matreiðslumennina búa til smáréttina. Þar er líka auðveldast að velja sjávarréttina, sem eru undir gleri á barnum, og snæða þá hvern á fætur öðrum, unz úr er orðin heil máltíð.

Handbragð kokksins og þjónusta var hvort tveggja frábært, sem og maturinn, er hann útbjó fyrir okkur. Það var allt saman hrár, kryddleginn fiskur, svo sem túnfiskur, kolkrabbi, rækjur, hrogn og ótalmargt fleira. Sumt fengum við vafið inn í þangblöð. Með þessu drukkum við japanskt saki. Í eftirrétt prófuðum við gott mangó og melónur.

Miðjuverð var USD 80 fyrir tvo. Visa og Eurocard eru ekki tekin gild.

(Kuruma Zushi, 18 West 56th Street milli 5th og 6th Avenues, sími 541 9030, lokað laugardaga og sunnudaga, F3)

Hatsuhana

Mjög svipaður sushi-bar sunnarlega í verzlunarhverfi miðbæjarins er Hatsuhana, mun ódýrari og ekki eins frábær að gæðum. Öll húsaskipan og aðferðafræði er svipuð og í Kuruma Zushi. Eins og þar er hér bezt og skemmtilegast að sitja við barinn, velja úr glerskápunum og horfa á matreiðsluna.

Við prófuðum túnfisk, bleikju, reyktan lax, rækjur, smokkfisk, kolkrabba, sæfífil, laxahrogn, skelfisk, makríl og þorskhrogn, allt gott.

Miðjuverð nam USD 60 fyrir tvo.

(Hatsuhana, 17 East 48th Street milli Madison og Park Avenues, sími 355 3345, lokað sunnudaga og í hádeginu á laugardögum, E3)

Dárbar

Engin stórborg er án hressilegrar matargerðar Indlands. Bezti indverski veitingastaðurinn á Manhattan er Dárbar í miðju verzlanahverfi miðbæjarins. Hann er afar indverskt skreyttur ótal listaverkum og óvenju virðulegur af slíkum stað að vera, með sveigðum stiga upp á innisvalir á annarri hæð. Þetta er notalegur staður kurteisrar þjónustu með indverskan sítar að tjaldabaki.

Við prófuðum verðtilboð staðarins, sunnudagshlaðborð í hádeginu. Þar mátti fá sýnishorn af ýmsum þekktustu réttum Indlands, svo sem kryddhúðaðan kjúkling, stökkt brauð, spjótrekið kjöt, kryddað lambakjöt, baunarétti og blandað grænmeti. Þetta var gott, en hefði auðvitað verið bæði betra og dýrara, ef það hefði verið sérpantað og ekki af hlaðborði. Með þessu þurfti mikið af bjór til að slökkva í kryddinu.

Við borguðum USD 40, en af matseðli hefði miðjuverð fyrir tvo orðið USD 84.

(Dárbar, 44 West 56th Street milli 5th og 6th Avenues, sími 432 7227, opið alla daga, F3)

Bombay Palace

Hinn góði Indlandsstaðurinn á Manhattan er Bombay Palace, einnig í miðju verzlanahverfi miðbæjarins, glæsilegur salur, einkum niðri, þar sem borðað er eftir matseðli. Uppi er svipað hádegishlaðborð og í Dárbar.

Við fengum okkur einn af föstum málsverðum staðarins. Hann fólst í kryddlegnum kjúklingi og rækjum úr leirofni, krydduðum kjúklingi og lambakjöti á spjóti, ýmsu grænmeti og stökku brauði, flest mjög gott. Einkum var gott höfuðatriði máltíðarinnar, kryddlegni kjúklingurinn.

Allt í kringum okkur sátu Sikhar að snæðingi og voru hinir friðsamlegustu að sjá.
Miðjuverð var USD 70 fyrir tvo.

(Bombay Palace, 30 West 52nd Street milli 5th og 6th Avenues, sími 541 7777, opið alla daga, F3)

Say Eng Look

Fyrir hamborgaraverð er skynsamlegast að borða í hinum ódýru kínversku matsöluhúsum og er þó kínversk matreiðsla með hinni virðulegustu í heimi, það er að segja á þeim stöðum, sem ekki einkennast af ferðamönnum. Bezt er auðvitað að borða, þar sem Kínverjarnir borða sjálfir. Say Eng Look er einn af slíkum veitingasölum, í austurjaðri Kínahverfisins, við austurhlið Bowery.

Kínversk matreiðsla er margvísleg og skiptist í ýmsa flokka, svo sem Kanton, Sjanghai, Hunan, Sikkuan og Peking. Say Eng Look er Sjanghai-staður, hinn bezti slíkra í borginni. Hann er líka óvenjulega snyrtilegur, jafnvel á salerni. Í matsalnum eru veggir rauðir, súlur og bitar svartir og á veggjum eru mildar drekaskreytingar kínverskar.

Meðan við skoðuðum gífurlega langan matseðilinn fengum við kjötsultu og keyptum góðan, kínverskan bjór. Síðan völdum við fisk, rækjur og kjúkling, allt góðan og bragðsterkan mat, valinn úr matseðils-kaflanum yfir sérrétti hússins.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 47, frábær kaup.

(Say Eng Look, 5 East Broadway við Chatham Square, sími 732 0796, opið alla daga, C4)

Hee Sung Feung

Bezti smáréttastaður kantonskar Kína-matreiðslu er Hee Sung Feung í austurkanti Kínahverfisins, við hina frægu rónagötu Bowery. Smáréttir þessir eru bragðmildir, nefnast dim sum og fást aðeins í hádeginu. Staðurinn er einfaldur í sniðum, með kínverskum drekum á veggjum og jafnan fullur af Kínverjum. Ekki er ráðlegt að heimsækja salernin.

Dim sum er afgreitt þannig, að um salinn er ekið vögnum, hlöðnum smáréttum, flestum gufusoðnum. Gestirnir benda á það, sem þeir vilja. Samtals eru smáréttirnir um eða yfir 50. Við völdum kjúklingafætur, svínarif, sesam-kjúklinga, rækjunúðlur, smárækjurúllur og krabbaklær, flest gott og sumt mjög gott.

Miðjuverð var USD 30 fyrir tvo, hlægilega lágt verð fyrir veizlumat á Manhattan. Við notuðum USD 20. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Hee Sung Feung, 46 Bowery sunnan við Canal Street, sími 374 1319, opið alla daga, C3)

Hwa Yuan Szechuan

Bezti kínverski staður sikkuan-matreiðslu er Hwa Yuan Szechuan, nágranni Say Eng Look í Kínahverfinu. Ekki er mikið lagt í innréttingar, en maturinn er þeim mun betri. Kokkarnir heimsækja gesti að frönskum sið. Maturinn er mun kryddaðri og bragðsterkari í sikkuan-matstofum en til dæmis á kantonskum stöðum og svo er einnig hér.

Miðjuverð var USD 40 fyrir tvo, afar góð kaup.

(Hwa Yuan Szechwan, 40 East Broadway milli Catherine og Market Streets, sími 966 5534, lokað föstudaga og laugardaga, C4)

Brasserie

Dæmigerðir fyrir Manhattan eru matsölustaðir, sem eru opnir allan sólarhringinn, fæstir kunnir að góðri matargerð. Undantekning er Brasserie austarlega í verzlunarhverfi miðbæjarins, afar snyrtilegur og nýtízkulegur staður glaðværra gesta, einkum þeirra, sem koma í morgunmat klukkan þrjú að morgni. Morgunmaturinn er raunar tromp staðarins. Brasserie er kjörinn áningarstaður þeirra, sem hafa annað tímaskyn en hefðbundið fólk.

Við prófuðum í kvöldverð sæmilega lauksúpu og Búrgundarsnigla sem forrétti og sem aðalrétti jafn sæmilega nautasteik og afleitt tartarabuff.

Miðjuverð fyrir tvo nam USD 70.

(Brasserie, 100 East 53rd Street milli Park og Lexington Avenues, sími 751 4840, opið alla daga allan sólarhringinn)

Carnegie Deli

Deli er stytting úr Delikatessen, sérstöku fyrirbæri veitingahúsa, sem bandarískir gyðingar hafa gert frægt. Þetta eru ódýrir staðir, eins konar hamborgarasjoppur, en með allt öðrum og betri mat, einkum samlokum. Frægasta, ein elzta og sennilega bezta matstofa af þessu tagi á Manhattan er Carnegie Deli norðarlega í leikhúshverfinu, vinsæll áningarstaður leikara og sýningargesta að lokinni leiksýningu.

Í Carnegie Deli höfum við fengið í morgunverð þá beztu ostaköku, sem við munum eftir. Annars er staðurinn frægur fyrir samlokur og eggjarétti. Hamborgarar kosta tæpa USD 5.

Miðjuverð máltíðar fyrir tvo var USD 62. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Carnegie Deli, 854 7th Avenue milli 54th og 55th Streets, sími 757 2245, opið alla daga, F2)

Empire Diner

Diners eru al-bandarískt fyrirbæri, málmkenndir staðir, sem minna á járnbrautarvagna, oft í Art Decco stíl upphafsára þessarar aldar. Svo er um Empire Diner, hinn frægasta þeirra, svartan og krómaðan, nokkuð afskekktan í Chelsea og raunverulega utan við kortasvið þessarar bókar.

Empire Diner er opinn næstum allan sólarhringinn, vinsælastur sem morgunverðarstaður nátthrafna klukkan þrjú-fjögur að morgni.
Miðjuverð matar fyrir tvo var USD 40.

(Empire Diner, 210 10th Avenue við 22nd Street, sími 243 2736, opið alla daga nema 05-08 á mánudagsmorgnum)

John´s Pizzeria

Pizzur eru dæmigert bandarískt fyrirbæri, þótt þær kunni að vera upprunnar á Ítalíu. Þær hafa flætt frá Bandaríkjunum um heiminn. Á Manhattan er auðvitað fullt af pizzeríum. Bezt þeirra er John´s Pizzeria í Greenwich Village.

Matsalurinn er orðinn nokkuð laslegur og þjónustan er ekki upp á marga fiska, en pizzurnar eru alltaf jafngóðar. Þær eru bakaðar í tígulsteinsofnum, afgreiddar með léttbrenndri skorpu og ferskum hráefnum í fyllingu. Fólk fer langar leiðir til að standa í biðröð eftir pizzu á John´s.

Miðjuverð máltíðar fyrir tvo var USD 30, góð kaup. Krítarkort eru ekki tekin.

(John´s Pizzeria, 278 Bleecker Street sunnan við 7th Avenue, sími 243 1680, opið alla daga, A1)

Nathan´s Famous

Elzti og frægasti pylsusali New York er Nathan, upprunnin á Coney Island. Nú er þekktast risastórt útibúið á Broadway, þar sem menn sitja við barinn og fá sér bjór og eina, ekki með öllu, heldur því, sem hugurinn girnist í það skiptið. Betri pylsur eru ekki fáanlegar á Manhattan, en ýmislegt fleira fæst þar, ekki í frásögur færandi.

Miðjuverð máltíðar fyrir tvo nam USD 30. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Nathan´s Famous, 1482 Broadway við Times Square og 43rd Street, sími 382 0620, opið alla daga, E2)

Jackson Hole

Til viðbótar við delis, diners, pizzuhús og pylsukrár eru auðvitað hamborgarastaðirnir eitt hið bandarískasta af öllu bandarísku. Hinn bezti þeirra er Jackson Hole í Upper East Side. Þar fást sérstaklega þykkir og safaríkir og hæfilega mildilega steiktir hamborgarar fyrir matgæðinga.

Miðjuverð máltíðar fyrir tvo nam USD 30. Krítarkort eru ekki tekin gild.

(Jackson Hole Burgers, 232 East 64th Street milli 2nd og 3rd Avenues, sími 371 7187, lokað sunnudaga, G4).

1988

© Jónas Kristjánsson

Heimsins fínu verzlanir, franskar, ítalskar, brezkar og bandarískar, eru við 5th Avenue og 57th Street í miðbænum. Þar kaupa frúrnar á USD 500 leiðurtösku, sem á stendur risastórum stöfum: Gucci. Það er maðurinn, sem fær USD 50 af hverri tösku og hlær að því að geta selt auglýsingar um nafn sitt. En frúin er sæl að geta sýnt heiminum, að hún hafi efni á að kaupa tösku frá Gucci á USD 500.

Á síðustu árum hafa tízkuverzlanir sprottið upp annars staðar í bænum. Listamannahverfið SoHo er að breytast í tízkuhverfi. Í Upper West Side er Columbus Avenue orðin tízkugata, frá 69th Street til 86th Street. Ræflarokkararnir hafa sínar búðir í svokölluðu NoHoí East Village, það er á sunnanverðum Broadway, frá 10th Street niður á Houston Street, mest við Astor Place. South Street Seaport er orðið öflugt verzlanahverfi fyrir ferðamenn.

Verzlunin hefur einnig færzt út á gangstéttarnar á síðustu árum. Alls staðar eru sölumenn með vörur sínar og gera blómleg viðskipti. Ekki má heldur gleyma hinum hefðbundnu markaðsgötum, Orchard Street í Gyðingahverfinu, Mott Street í Kínahverfinu, Mulberry Street í Ítalahverfinu og svo Houston Street á suðurmörkum Greenwich Village.

Í kaflanum um gönguferðir í borginni verður fjallað um alls konar verzlun eins og hún verður á vegi okkar. Hér er aðeins getið nokkurra heimsfrægra verzlana af bandarískum uppruna.

Macy´s

Stærsta verzlun í heimi er Macy´s suðvestast í miðbænum, meira en 200.000 fermetrar að samanlögðu gólfflatarmáli. Henni hefur ekki hnignað eins og svo mörgum bandarískum kaupgörðum. Þvert á móti blómstrar hún og er sífellt að verða fremri í tízkuvarningi á meðalverði. Á jarðhæðinni og svölunum er fullt af hálfsjálfstæðum smábúðum, svonefndum boutiques. Macy´s er opin alla daga, einnig sunnudaga frá kl.12.

(Macy´s, 34th Street og Broadway, sími 695 4400, D2)

Bloomingdale´s

Fíni kaupgarðurinn á Manhattan er hinn sjö hæða Bloomingdale´s á mörkum miðbæjarins og Upper East Side. Þar hafa leiktjaldahönnuðirnir fengið að fríka út, því að verzlunin er eins konar millistig austurlandabazars og diskóteks. Þúsundir New Yorkara fylgja tízkuboðskap Bloomingdale´s eins og í leiðslu.

Fyrir utan tízkuvarninginn eru á boðstólum hinar undarlegustu vörur frá Kína, Indlandi og öðrum heimshornum. Matar- og víndeildin í kjallaranum er víðfræg. Alltaf er eitthvað að gerast í Bloomingdale´s. Staðurinn er eitt allsherjar uppþot, athyglisverðasta leikhús borgarinnar, nauðsynlegur viðkomustaður ferðamanna. Bloomingdale´s er opinn á sunnudögum frá kl. 12.

(Bloomingdale´s, 1000 3rd Avenue við 59th Street, sími 355 5900, F/G4)

Henri Bendel

Aðaltízkuverzlun Manhattan er hin fjögurra hæða Henri Bendel við verzlanagötuna 57th Street. Hún er byggð upp eins og safn tindrandi smábúða, þar sem hver fatahönnuður hefur sitt rými. Sumir þeirra hafa einmitt öðlast frægð á vegum Henri Bendel, til dæmis Mary McFadden. Geraldine Stutz verzlunarstjóri hefur gert Henri Bendel að framúrstefnubúð í tízkuvarningi. Segja má, að þar byrji tízkan í Bandaríkjunum. Samt líta fötin yfirleitt út eins og hægt sé að nota þau.

(Henri Bendel, 10 West 57th Street milli 5th og 6th Avenues, sími 247 1100, F3)

Saks

Fjórða tízkuverzlunin og hin íhaldssama í hópi þeirra er Saks við 5th Avenue andspænis Rockefeller Center. Hún er þægilega skipulögð og minnir dálítið á Harrods í London, að öðru leyti en því, að í Saks eru aðeins seld föt og matur. Þótt Saks sé íhaldssöm búð og jafnan í hæfilegri fjarlægð frá nýjustu framúrstefnu, þá er hún aldrei gamaldags. Hún er opin á sunnud. frá kl.12.

(Saks, 5th Avenue við 49th Street, sími 753 4000, E3)

Bergdorf-Goodman

Mesta lúxusverzlun tízkuheimsins á Manhattan er Bergdorf-Goodman á aðalhorninu, þar sem 5th Avenue og 57th Street mætast. Hún er innréttuð eins og höll og tekið er á móti viðskiptavinum eins og aðalsfólki. Hún er líka dýr eftir því. Bergdorf-Goodman á heiðurinn af að hafa kynnt ítalska tízkuhönnuði á Bandaríkjamarkaði.

(Bergdorf-Goodman, 754 5th Avenue við 57th Street, sími 753 7300, F3)

Tiffany

Bandarískasta búð í heimi er Tiffany, af því að hún gæti hvergi annars staðar verið til. Þar eru seldir skartgripir og allt til heimilisins, bæði smekklegt og smekklaust. Tiffany hefur sinn sérstaka stíl, sem fylgir ekki öðrum straumum. Hér kaupir fólk brúðkaupsgjafir og boðskort með áletruðu búðarmerkinu T, svo að öllum sé ljóst, hversu fín varan er. Barnahringlur úr silfri eru vinsælar fæðingargjafir, pakkaðar inn í hina frægu, bláu Tiffany-kassa. Sumar vörur eru ekki tiltakanlega dýrar, en eru samt afhentar í bláa kassanum. Tiffany er á aðalhorni verzlanahverfisins, þar sem 5th Avenue og 57th Street mætast.

(Tiffany, 727 5th Avenue við 57th Street, sími 765 8000, F3)

Brooks Brothers

Flestir bankastjórar í Bandaríkjunum ganga í fötum frá Brooks Brothers, sem hefur aðsetur í nágrenni Grand Central Station. Verzlunin er frá 1818 og hefur forustu í klæðaburði íhaldsmanna. Einnig fást þar föt á íhaldskonur og íhaldsbörn. Ekkert mark er tekið á tízkustraumum, því að það, sem var gott árið 1818, er gott enn þann dag í dag. Á tímum afkáralegra axlapúða er gott að vita af verzlun, þar sem axlapúðar hafa verið, eru og verða alltaf bannorð. Einnig er gott að vita, að frakkinn, sem keyptur var árið 1960, er enn í fullu gildi aldarfjórðungi síðar. Og verðið er lægra en ætla mætti.

(Brooks Brothers, 346 Madison Avenue við 44th Street, sími 682 8800, E3)

Hammacher & Schlemmer

Himnaríki hinna tæknisjúku er Hammacher & Schlemmer við 57th Street. Sú verzlun kynnti strokjárn, rafmagnsrakvélar og þrýstisuðupotta fyrir heiminum. Þar má sjá ótal furðuhluti af hugmyndaríkasta tagi, svo sem sjálfvirka pottasleif, spádómstölvu, fjarvirkan bílræsi og golf-flatir. Sagt er, að Hammacher & Schlemmer hafi einmitt nákvæmlega þá sérvizkulegu vöru, sem þig vantar, og að hún sé vönduð og fáist aðeins þar. Að sjálfsögðu blómstrar verzlunin á tölvuöld nútímans.

(Hammacher & Schlemmer, 145 East 57th Street milli Lexington og 3rd Avenues, sími 421 9000, F4)

Balducci´s

Matgæðingaverzlun Manhattan er Balducci´s í Greenwich Village. Þar er ferskasta grænmetið og ferskasti fiskurinn, þroskaðasti osturinn — af 550 tegundum — og bezti baksturinn. Hillurnar svigna undir alls konar krukkum með sérvizkulegri fæðu frá öllum heimshornum, mest frá Frakklandi og Ítalíu.

(Balducci´s, 424 6th Avenue við 9th Street, sími 673 2600, B1)

Casswell Massey

Elzta lyfjabúð borgarinnar er Casswell Massey á Intercontinental hótelinu. Hún er frá 1725 og minnir á gamla Lundúnabúð úr St James-hverfi. Þar er enn hægt að fá ilmvatn, sem var sérstaklega blandað handa konu Washingtons forseta, og næturkrem, sem var sérstaklega blandað handa Söru Bernhardt. Þarna er líka mesta sápuúrval í heiminum. Og svo er auðvitað gaman að virða fyrir sér átjándu aldar apótekarakrukkur.

(Casswell Massey, 518 Lexington Avenue við 48th Street, s. 755 2254, E4)

1988

© Jónas Kristjánsson