Hef enga trú á, að eignarhaldsfélag Reykjahlíðar geti lokað Dettifossi fyrir almenningi. Umgengni fólks um Ísland er tryggð í lögum frá 1999. Ríkið hefur beinlínis lagt veg að Dettifossi í samráði við eignarhaldsfélagið. Félagið getur reynt að girða fossinn af fyrir tugi milljóna, en þá girðingu verður fólk að klippa. Girðing mundi lækka ferðamannatekjur í Suður-Þingeyjarsýslu og leiða til ófriðar í héraði. Gjaldtöku þarf sums staðar, en hún á ekki að renna um vasa eignarhaldsfélaga. Ekki við Dettifoss fremur en Kerið. Kannski reynir yfirvofandi ríkisstjórn að einkavæða náttúruna um leið og spítalana.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson hefur loksins fattað, að honum mistekst að efna stóra kosningaloforðið. Fátækt ríkissjóðs er samt gömul frétt. Og horfur eru litlu verri núna en þær voru í síðasta mánuði. Fjöldi manns vissi um fátækt ríkisins, þótt kjósendur Framsóknar hafi ekki fattað og Sigmundur Davíð komi af fjöllum. Svona er að vera silfurskeiðungur og vita lítið um veruleikann. Tíu milljarðar til eða frá spila litla rullu, þegar heimtaðar eru efndir á þrjúhundruð milljarða loforði. Skamman tíma tók að koma í ljós, að innistæða loforðsins vinsæla var engin. Skuldarar húsnæðislána fá ekki tékka í pósti.

Forgangsmálin að eru farin birtast. Auðvitað eru þau önnur eða í annarri röð en í kosningaloforðum. Fólk veit, að það er regla, nema íslenzkir kjósendur. Þeir taka próf í kosningaloforðum til að sjá, hvaða loforð passa bezt við sinn vilja. Fremsta mál á dagskránni er að gefa fleiri silkihúfum færi á að vera ráðherrar. Eyðir peningum, það vissu allir, er það ekki? Annað mál á dagskrá er að hætta við veiðigjald á kvótagreifa. Glatar peningum, það vissu allir, er það ekki? Silfurskeiðungar slá skjaldborg um sína auðstétt, kemur það einhverjum á óvart? Kjósendur geta sjálfum sér kennt um þá skjaldborg.

Evrópusambandið er helzta brjóstvörn mannkyns gegn ofbeldi ofurforstjóra, sem telja fyrirtæki sín ofar þjóðríkjum. Heldur uppi skæruhernaði gegn ósæmilegum viðskiptaháttum risafyrirtækja á borð við Google, Microsoft og Apple. Eltir líka fjármagn fyrirtækja, sem telja sig geta borgað skatta að eigin mati á stöðum að eigin vali. Risafyrirtækin stefna siðblint að einokun og einkaleyfum. Reyna að þrengja kosti neytenda, en Evrópusambandið teflir mótleiki. Hefur ítrekað aukið réttindi flugfarþega gagnvart yfirbókunum og seinkunum. Kemur Íslendingum að gagni, þótt óbeint sé. Og ver Evrópufriðinn.

Vissulega er forritið Excel hættulegt og hefur leit margan fræðinginn á villigötur. Reikningur hefur tilhneigingu til að skilja brýna þætti eftir utan dæmis. Athyglisverð eru þó atriði í niðurstöðum samráðavettvangs um aukna hagsæld. Þar kemur fram, að íslenzka grunnskólakerfið er óvenju dýrt. En skilar þó litlum árangri samkvæmt fjölþjóðlegum Pisa prófunum. Nefndin útskýrir misræmið þannig: Vinnutími kennara fer of mikið í skipulag og stjórn, en of lítið í kennslu, 34%. Á Norðurlöndum fer 40-50% vinnutímans í kennslu. Þessar tölur tala sínu máli og þeim verður ekki sópað af borðinu.

Þegar ég var yngri, flaggaði yfirstéttin ekki auði sínum. Lífsstíll hennar var í grundvallaratriðum svipaður og annarra. Bjó jafnvel á hæð í tvíbýlis- og þríbýlishúsi. Geir Hallgrímsson barst ekki á, þótt ríkur væri. Síðan kom kenning Hannesar Hólmsteins: “Græðgi er góð”. Þá hófst geggjun, sem endaði með hruni á ofanverðu 2008. Eitthvað brast í höfðinu, nýríkir fóru að berast á, flagga auði. Þjóðin samþykkti. Svo langt gekk ruglið, að 40% þjóðarinnar lögðu á sig aktygin. Veittu tveim silfurskeiðungum brautargengi til að mynda stjórn í glæsilegum sumarhöllum ættanna. “Auðstétt með auðstétt” er málið.

Hallgrímur Óskarsson samskiptafræðingur telur, að meira en áður sé um, að fólk hugsi mest um sjálft sig. Það er “ég um mig frá mér til mín” kynslóðin. Um hana er fjallað á nýjustu forsíðu Time, “Me-Me-Me” kynslóðin. Þetta fólk hugsar minna um heildina og meira um, hvað það hafi sjálft út úr hlutunum. Sjálfhverft fólk er mjög veikt fyrir innantómum loforðum, sem fela í sér eftirgjöf skulda. Þannig vann Framsókn þingkosningarnar. Vegna sjálfhverfu eru kjósendur ófærir um að gegna hlutverki sínu. Þeir hlaupa bara eftir þeim, sem leiða þjóðina “veginn til vítis”, sem “varðaður er góðum áformum.”

Búinn að týna enskri bók um vísindi á alþýðumáli. Þar var meðal annars sagt, að vinstri handar vettlingur, sem færi kringum heiminn, kæmi til baka sem hægri handar vettlingur. Innhverfa yrði úthverfa, og svo framvegis. Þetta var einhver Einsteinsk skýring, sem ég skildi ekki. Hins vegar tel ég, að þetta geti átt við pólitíkina. Hægri maður, sem fer svo langt til hægri, að hann missir jarðsamband og þýtur umhverfis heiminn, kemur til baka sem vinstri maður. Og öfugt. Höfum við ekki dæmi um, að fólk færi sig af einum jaðri til þess eins að birtast aftur á hinum jaðrinum. Er það Einsteinskt?

Tilboð í hlutabréf benda til, að margir hafi lítið lært af hruninu. Einkum standa eftirlitsaðilar sig illa. Leyfa mönnum leggja fram kauptilboð upp á milljarð króna, þótt ljóst sé, að þeir séu engir borgunarmenn. Er að verða eins og í aðdraganda hrunsins, þegar græðgin hljóp með braskarana í gönur.  Markaðsverð hlutabréfa endurspeglar veruleikafirringu þeirra. Hún mun fyrr eða síðar koma í kennitöluflakki niður á þjóðinni. Hér á landi eru menn svo áhættufíknir, að eftirlit þarf að vera óvenjulega strangt. Það er hlutverk eftirlits að hindra siðblinda fíkla í að hleypa öllu aftur í bál og brand.

Orkuveita Reykjavíkur hefur ekki burði til að hafa eftirlit með vatnsöryggi höfuðborgarsvæðisins. Olíutankurinn, sem datt úr þyrlunni, er dæmi um, að vinnuferli eru í ólagi. Orkuveitan hyggst stefna vatnsöryggi okkar í voða með lagningu raflínu yfir Heiðmörk. Lagning slíkrar línu veldur miklu raski. Reynsla er fyrir því, að þar á bæ er staðið glannalega að verkum. Og þar á ofan finnst verkfræðingum Orkuveitunnar í lagi að leggja risavaxin rör út og suður um orkuöflunarsvæði. Allur Reykjanesskagi er í hættu fyrir verkdólgum Orkuveitunnar og HS Orku, sem hafa sannað vanhæfni í umgengni við umhverfið.

1. Vín selt í 24×7 búðum, svo silfurskeiðungar fái ætíð hvítvín með humri.
2. Skattprósenta flöt, svo silfurskeiðungar geti keypt meira hvítvín.
3. Niðurfærsla stórskulda, svo silfurskeiðungar geti keypt meiri humar.
4. Lækkuð renta á aflakvótum, svo silfurskeiðungar geti keypt atkvæði.
5. Meiri Moggastyrkir ríkisbankans, svo áróður silfurskeiðunga eflist.
6. Fleiri Macau-vafningar, svo silfurskeiðungar fái víðar humar og hvítvín.
7. Meiri Kögunar-einkavinavæðing, svo silfurskeiðungar fái fleiri sumarhús.

“Hvítvín með humrinum” er orðið helzta slagorð Sjálfstæðisflokksins. Þótt umtalsverður fjöldi lepji dauðann úr skel, er ekki hægt að ætlast til að ættarlaukar bíði mánudags. Er búsáhaldabyltingin komst á skrið um áramótin 2008-2009, var helzta þingmál Flokksins að auka frelsi til vínsölu. Hugsjón þessi náði þá ekki fram að ganga, en nú er öldin önnur. Silfurskeiðungar eru að ræða stjórnarmyndun. Enn setur því ungliðahreyfing Flokksins frelsismálið mikla á dagskrá. Flestum þykir sjónarmiðið léttúðugt, miðað við erfiðleika almennings. Gott dæmi um, að tvær þjóðir búa í tveimur heimum í litlu landi.

Kapítalismi eftir kennslubókinni hefur verið fjarri Íslandi alla mína tíð. Hér var og er svonefndur pilsfaldakapítalismi. Menn hefjast af forgangi á borð við einkavinavæðingu og ódýrt aðgengi að þjóðarauðlindum. Alls ekki af dugnaði eða verðleikum. Nær allur auður hér er stolinn í skjóli einokunar og fáokunar. Fámenni er slíkt, að hér þrífast bara eitt-þrjú fyrirtæki á hverju sviði og þau hafa samráð. Því er verðlag hamslaust. Gamla Ísland var smíðað af íhaldi og framsókn. Hástig var hrunblaðran, er græðgi pilsfalda-gæludýra rauk í hæstu hæðir. Nú eru tveir silfurskeiðungar að vekja upp gamla Ísland.

Enn erum við lágt skrifaðir í alþjóðlegum peningamálum. Orkuveitan þarf að borga 3,75% vexti ofan á fljótandi Libor-vexti til að fá lán hjá Goldman Sachs. Þurfti lánið til að fleyta sér milli afborgana. Afleiðingin af dansi hennar við gullkálfinn á Hellisheiði. Af dansinum stafar ekki bara mengun, heldur einnig stóraukið álag á orkukostnað þjóðarinnar. Stóriðjudraumar OR færðu ekki borgurunum velsæld, heldur aukinn kostnað af vöxtum og þjónustu. Nýir órar um stóriðju verða aðeins að veruleika í skjóli ofurvaxta erlendra hrægamma og milljarða innspýtingu ríkisins í boði Steingríms J. Sigfússonar.

Við skulum ekki vera óþolinmóð. Sigmundur Davíð og Bjarni þurfa tíma. Vita ekki, hvernig þeir eiga að snúa sig út úr loforðunum. Sigmundur Davíð hefur auðvitað ekki hugmynd um, hvernig á að galdra þrjúhundruð milljarða út úr vondum köllum í útlandinu. Kjósendur hans stíga að vísu ekki í vitið, sem er til bóta. Þeir hafa samt vit á að brjálast, ef peningum fer ekki fljótt að rigna. Það er verulega erfitt að standa eins og álfur út úr hól með fangið fullt af loforðum, sem aldrei verða efnd. Hugsanlega er Sigmundur Davíð bara eins og hver annar kjósandi Framsóknar – að bíða eftir jólasveininum.