Á vaxtaaukalánum eru vextir ekki lengur 40%, heldur 8,5%. Merkasti þáttur Ólafslaga er þar með kominn til framkvæmda á því sviði, sem snertir almenning mest. Stefna verðtryggingar höfuðstóls hefur í raun leyst hávaxtastefnu af hólmi.
Nokkuð er síðan Seðlabankinn sendi útlánastofnunum landsins hinar nýju lánareglur, ásamt hvatningu um að breyta vaxtaaukalánum gamla kerfisins í bið nýja horf. Bankarnir hafa hins vegar lítt flaggað hinum nýju reglum.
Sumir viðskiptamenn bankanna hafa þó þegar fengið lánum sínum breytt. Þar með hafa þeir losnað við kúfinn af greiðsluþunga fyrstu afborgana og geta dreift byrðinni tiltölulega jafnt á allan lánstímann.
Við skulum taka dæmi af manni, sem fékk í marz tveggja milljón króna vaxtaaukalán til fjögurra ára. Hann átti samkvæmt gamla kerfinu að greiða nú í september af láninu 250 þúsund í afborgun og 350 þúsund í vexti, samtals 600 þúsund.
Samkvæmt nýja kerfinu leggst meirihluti vaxta, svonefndur verðbótaþáttur þeirra, við höfuðstól. Maðurinn greiddi því 290 þúsund í afborgun í stað 250 þúsunda og 85 þúsund í vexti í stað 350 þúsunda. Heildargreiðslan er því aðeins 375 þúsund.
Auðvitað er stórkostlegur munur á 375 þúsund og 600 þúsund króna greiðslu. Á móti því kemur svo, að eftirstöðvar lánsins verða tvær milljónir í stað 1750 þúsund króna. En þær verðbelgdu krónur greiða menn af verðbelgdum tekjum.
Lífeyrissjóðirnir hafa birt spátöflur, sem sýna, hvernig breytast afborganir og vextir annars vegar og greiðslugeta manna hins vegar, þegar lán eru tekin til langs tíma. Þessar töflur staðfesta kosti hins nýja kerfis.
Þinglýsa þarf nýjum greiðsluskilmálum á eldri lánum og kostar það aðeins 1500 krónur. Menn sleppa hins vegar við að greiða aftur hin margfalt þyngri stimpilgjöld, af því að lánið breytist ekki, heldur aðeins greiðsluskilmálarnir.
Enn hefur ekki verið upplýst opinberlega, hvernig meðhöndla skuli verðbótaþátt vaxta á skattskýrslum eftir breytinguna. Hugsanlegt er, að einhverjum kerfiskörlum detti í hug að stríða fólki á því sviði.
Í gildi er sú regla, að vextir með verðbótaþætti séu frádráttarbærir á skattskýrslum. Það virðist því eðlilegt, að svo verði einnig, þótt verðbótaþátturinn leggist við höfuðstól. En við þessu verða strax að fást skýr svör.
Að þeim svörum fengnum er skipting vaxta í raunverulega vexti og verðbótaþátt hætt að vera skrípaleikur. Skiptingin er orðin raunhæf, þegar verðbótaþátturinn leggst við höfuðstól, en með sömu skattakjörum og áður.
Svo er það allt annað mál, hvernig eigi í framtíðinni að fara með vexti í útreikningi skatta. Sumir telja vaxtafrádráttinn vera úr hófi fram. En það er atriði, sem skoða verður óháð breytingum á greiðslukjörum lána.
Hin nýju greiðslukjör koma á elleftu stund, þegar okurvextir á vaxtaaukalánum voru komnir upp í 40%. Það var orðið augljóst, að margir skuldarar mundu springa á því limmi. Hávaxtastefnan hafði ekki reynzt rétta raunvaxtastefnan.
Fyrir bragðið tókst Lúðvík Jósepssyni og öðrum talsmönnum skuldakónga að rægja raunvaxtastefnuna og telja mörgum trú um ókosti hennar. Nú á þessi rógur að geta fallið um sjálfan sig, er raunvaxtastefnan hefur fengið rétta mynd.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
