Í skýrslu Dagblaðsins á föstudaginn um Vængjamálið voru rakin þau gögn og aðrar heimildir, sem hafa leitt til harðra tilrauna stjórnarmanna, endurskoðanda og almennra hluthafa til að finna, hvað raunverulega sé á seyði í fyrirtækinu.
Endurskoðunin á bókhaldi Vængja mun væntanlega leiða í ljós eðli ýmissa tilfærslna í fjármálum þess. Hitt er svo ljóst af gögnum málsins, hvernig áhugasamir menn gætu leikið á kerfið og haft nokkurn arð af verðbólgu þeirri, sem stjórnmálaflokkarnir hafa framleitt.
Þú leitar uppi fyrirtæki, sem þjónustar landsbyggðina og er illa statt fjárhagslega. Þú kaupir aðaleigendur þess út úr fyrirtækinu og lætur það sjálft lána þér fyrir kaupverðinu. Síðan sezt þú við stjórnvölinn og tekur úr innheimtu víxla þá, sem þú átt að greiða fyrirtækinu.
Ef þú átt í vandræðum vegna fyrri ævintýra í fjármálum, getur þú farið í kassann, tekið þar út peninga og kvittað fyrir móttöku þeirra. Koma tímar, koma ráð.
Síðan ferðu til Ólafs formanns og færð leyfi til að láta fyrirtækið sjálft eiga 30% hlutafjárins. Þú selur fyrirtækinu á háu verði hlutabréfin, sem þú átt í því, og hummar um leið fram af þér að kaupa hlutabréf af öðrum hluthöfum, sem bjóða þau á lægra verði.
Þar með hefurðu losnað við hlutafjárskuldina við fyrirtækið. Sem ráðamaður fyrirtækisins ferð þú áfram með atkvæðisrétt fyrir hin seldu hlutabréf. Tök þín í fyrirtækinu eru því hin sömu og áður, þótt hlutafjáreign þín hafi minnkað.
Þessar aðgerðir rýra að sjálfsögðu lausafjárstöðu fyrirtækisins. Þú ferð því til ráðamanna þeirra sveitarfélaga, sem hafa hagsmuni af rekstri fyrirtækisins og færð hjá þeim meðmæli um gífurlegar lánveitingar úr Byggðasjóði.
Lánin úr Byggðasjóði notarðu svo til fasteignakaupa, sem halda verðgildi peninganna á sama tíma og verðgildi lánsins minnkar. Verðbólgan sér um, að allir fái sitt um síðir, en þú situr eftir forríkur maður.
Stjórnvöld ættu nú að nota tækifærið til að draga nokkurn lærdóm af þessu dæmi.
Í fyrsta lagi þarf að hindra, að byggðastefna sé notuð sem skálkaskjól til að komast yfir ódýra peninga.
Í öðru lagi má ekki veita heimild til aukningar á hlutafjáreign fyrirtækja í sjálfum sér nema að vandlega athuguðu máli.
Í þriðja lagi verður að banna með lögum, að einhver geti farið með atkvæði þess hlutafjár, sem fyrirtæki á í sjálfu sér.
Í fjórða lagi þarf að setja lög til eflingar eftirliti með hlutafélögum til að vernda hagsmuni almennra hluthafa, sem oftast eiga mjög erfitt með að afla sér staðreynda um ástandið í fyrirtækinu.
Ef Vængjamálið leiðir til slíkra endurbóta í þjóðfélaginu, má segja, að það hafi þrátt fyrir allt orðið til góðs.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
