Við getum nú farið að sinna öðrum alvarlegum vandamálum, er landhelgismálið hefur verið saltað til tveggja ára. Alþingi hefur þegar staðfest hinn hálfa ósigur okkar í málinu, og raunhæfri útfærslu landhelginnar hefur verið frestað í tvö ár.
Að þeim tíma liðnum verður hafréttarráðstefna Sameinuðu þjóðanna búin að rétta okkur 200 mílna auðlindalögsögu á silfurbakka. Það er meira en fjórföld landhelgi á við þá, sem Bretar hafa nú meinað okkur. Og væntanlega verður þá auðveldara að framkvæma nýju landhelgina en okkur hefur reynzt það nú.
Innan um eymd og ömurleika bráðabirgðasamkomulagsins við Breta er eitt gagnlegt atriði. Það er friðurinn, sem jafnan er góður, jafnvel þegar hann er fenginn með hálfum ósigri. Þennan frið getum við nú notað til að sinna öðrum vandamálum, sem hafa fengið að magnast með sjálfvirkum hætti meðan landhelgin var forgangsmálið.
Áratugum saman bjuggum við að 10-12% verðbólgu á ári að meðaltali. Þetta var föst regla allt frá heimsstyrjöldinni síðari og til loka viðreisnarstjórnarinnar. Öllum þótti þessi bólga hin skelfilegasta, en enginn fékk við hana ráðið.
Nú hefur það hins vegar gerzt allra síðustu árin, að verðbólgan hefur rokið upp í um það bil 20% á ári. Hin fyrri ár eru hreint stöðugleikatímabil í samanburði við þessi ósköp. Til þessa hefur tvöföldun á útflutningsverði margra helztu sjávarafurða okkar hindrað, að verðbólgan kollsigli þjóðarskútuna, en sú verðhækkun kann skyndilega að stöðvast.
Góðærið og útflutningsverðlagið hafa stuðlað að því, að allar hendur hafi nóg að starfa. Við slíkar kringumstæður eiga opinberir aðilar að draga saman seglin, spara fé og fresta framkvæmdum til mögru áranna, þegar atvinnuleysi vill aftur gera vart við sig.
En í stað þessa hefur ríkið tekið af fullum krafti þátt í kapphlaupinu um starfsmenn og framkvæmdir. Þessi mistök eru veigamesta ástæða þess, að verðbólgan er nú tvöfalt hraðari en við eigum að venjast.
Þessi útþensla ríkisbáknsins kemur líka fram í því, að skattheimta er orðin óhóflegri en nokkru sinni áður á þessari öld. Ríkið hyggst á næsta ári taka til sín sem svarar 30% af þjóðarframleiðslunni og eru þó ekki nema nokkur ár síðan hlutur ríkisins var innan við 20%.
Ef friðurinn í landhelgismálinu er notaður til að fást af alvöru við þessi vandamál, má ná ágætum árangri. Eina aðgerðin, sem dugar, er að vinna kerfisbundið að því að minnka sneið ríkisins af köku þjóðarinnar aftur niður í 20% á nokkrum árum, eða að minnsta kosti á meðan allar hendur hafa nóg að starfa.
En til þessa þarf að skera niður fjárlögin, jafnvel framkvæmdir, sem í sjálfu sér eru þarfar, en þjóðin hefur ekki efni á að sinni. Niðurskurður fjárlaganna verður að nema einum til tveimur milljörðum króna, ef gagn á að vera að. Sparnaðinn af þessu má sumpart nota til að lækka skattana og sumpart til geymslu til mögru áranna. Þetta er án efa virkasta leiðin til að ná verðbólgunni aftur niður í venjulegt horf.
Jónas Kristjánsson
Vísir
