Fulltrúar Alþýðuflokksins mættu töskulausir á fyrsta fundinum með fulltrúum Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins, þar sem ræða átti myndun stjórnar þessara þriggja flokka. Enda kom í ljós á fundinum, að fulltrúar A1þýðuflokksins höfðu sig lítið í frammi.
Tilraunin til myndunar ríkisstjórnar Sjálfstæðis-, Framsóknar- og Alþýðuflokks er dæmd til að mistakast. Sigurvegari kosninganna getur einfaldlega ekki leyft sér að verða þriðja hjól óvinsælustu ríkisstjórnar síðustu áratuga.
Þríflokkastjórn mundi líta út sem eins konar framhald núverandi helmingaskiptastjórnar. Gömlu ráðherrarnir eru orðnir vanir hver öðrum og mundu í reynd standa saman gegn nýjum ráðherrum Alþýðuflokksins, jafnvel þótt þeir ásettu sér annað.
Þar á ofan er ekki líklegt, að Alþýðuflokkurinn kæmi að mörgum af áhugamálum sínum. Helmingaskiptaflokkarnir eru viðkvæmir fyrir breytingum, sem mundu verða túlkaðar sem gagnrýni á stefnu þeirra og gerðir á liðnu kjörtímabili.
Staða Alþýðuflokksins eftir kosningasigurinn er tvíeggjuð. Hann getur því aðeins leyft sér að taka þátt í ríkisstjórn, að mikilvægur hluti kosningamála hans nái fram að ganga. Á þann hátt einan er hugsanlegt, að stjórnarseta verði honum til framdráttar í næstu kosningum.
Nú eru aðeins eftir tveir möguleikar til myndunar meirihlutastjórnar. Annar kosturinn er framhald á núverandi stjórnarsamstarfi og hinn er nýjar viðræður um myndun vinstri stjórnar.
Skömmu eftir kosningarnar benti Dagblaðið á, að framhald núverandi stjórnar væri ekki eins fráleitt og almennt var þá talið. Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn hafa enn meirihluta á þingi, 31-32 þingmenn gegn 28-29.
Áhrifamiklum öflum í báðum flokkum líður bærilega í samstarfinu, sem hefur verið einkar ágreiningslítið alla tíð. Þar á ofan hafa ráðamenn flokkanna tveggja reynzt fremur tornæmir á orsakir kosningaósigursins. Hví skyldu þeir ekki halda áfram helmingaskiptum sínum?
Hinn kosturinn er á ýmsan hátt erfiðari í framkvæmd, þótt áskorun Verkamannasambandsins hafi gefið honum nýjan byr. Uppistandið í kringum fyrri viðræður um myndun vinstri stjórnar sýndi djúpstæða og gagnkvæma óbeit milli Alþýðuflokks og Alþýðubandalags.
Málefnaágreiningurinn er ekki alvarlegastur. Dagblaðið hefur sýnt fram á, að mun minna bar á milli hugmynda flokkanna í efnahagsmálum en leiðtogar þeirra vilja vera láta. Þær eru raunar svipaðar gerðum núverandi ríkisstjórnar og sennilega jafn vitlausar.
Samstarf Alþýðuflokks og Alþýðubandalags mundi einkennast af gagnkvæmri tortryggni, skæruhernaði og höggum, bæði ofan og neðan beltis. Í stað núverandi eindrægni helmingaskiptaflokkanna mundi koma sundurlyndi vinstri flokkanna.
Hvor kosturinn er verri, vitum við ekki. En þeir einir koma til greina, nema stjórnmálamennirnir fari í alvöru að ræða um hugsanlegar útgáfur af minnihlutastjórnum til eins eða tveggja ára. Slík stjórn yrði þjóðinni tæpast eins þungbær og helmingaskiptastjórn eða vinstri stjórn mundu verða.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
