Stundum kemur að því, að íslenzkar ríkisstjórnir verða að sýna kjark í hagstjórn sinni. Verðbólgan og önnur ósköp efnahagslífsins leiða reglubundið til þess, að bráðabirgðaaðgerðir duga ekki lengur. Þegar lyfjagjafir millifærsluleiða eru hættar að verka, verða menn að horfast í augu við, að uppskurður er nauðsynlegur.
Þetta gerðist á árunum um 1900, þegar takmörkuð fríverzlun leysti gamla haftakerfið af hólmi. Miklar gengislækkanir voru þáttur í uppskurðinum og leiddu til töluverðrar en tímabundinnar kjaraskerðingar. Þegar frá leið, olli þessi uppskurður mikilli velmegun almennings og atvinnulífs, sem entist langt fram eftir áratuginum.
Á árunum um 1967 varð aftur að skera upp efnahagslífið. Eins og venjulega voru gengislækkanir liðir í uppskurðinum og ollu eins og venjulega tímabundinni kjaraskerðingu. Þar við bættist tilfinnanlegt en tímabundið atvinnuleysi. En þegar frá leið olli þessi uppskurður nýrri skriðu velmegunar almennings og atvinnulífs.
Í fyrra stóðu menn svo andspænis því, að enn var þörf á uppskurði. En þáverandi ríkisstjórn var veik og hrökklaðist frá. Og nýja ríkisstjórnin treysti sér ekki til neinnar harðneskju, hvorki þá né nú á þessu ári. Á meðan hafa vandamálin magnazt og ýmsar undankomuleiðir lyfjagjafar gengið til þurrðar.
Ríkisstjórnin hefur sér það til málsbóta, að hinar tiltölulega mildu aðgerðir hennar hafa ekki framkallað neitt atvinnuleysi og að verkföll hafa ekki verið tíð á valdaskeiði hennar. Hún hefur reynt að fara með löndum og halda frið við þrýstihópana. Hún beið eftir betri tíð í viðskiptum þjóðarinnar við umheiminn. Á meðan kláraðist gjaldeyrisvarasjóðurinn og erlendir lánamöguleikar voru gernýttir.
Nú eru slíkar undankomuleiðir á þrotum og vandinn meiri en áður. Ekki er ljóst, hvað ríkisstjórnin tekur til bragðs. Hún hefur að ýmsu leyti óvenju fast bundnar hendur, einkum vegna spennunnar milli stjórnmálaflokkanna tveggja, sem að henni standa.
Varla kallar hún á Jónas Haralz bankastjóra sér til bjargar, því að margir forustumenn Framsóknarflokksins hafa hina mestu óbeit á kenningum hans. Varla verður gengislækkun lykill að gerðum hennar, því að orðið gengislækkun er hálfgert bannorð. Ástandið á vafalaust eftir að versna enn, áður en ríkisstjórnin treystir sér til að hugleiða gengislækkun í alvöru.
Ríkisstjórnin hefur misst af ágætu tækifæri, sem hún hafði, þegar fjárlagafrumvarpið var í smíðum. Ef frumvarpið hefði lækkað nokkuð í hlutfalli við þjóðarframleiðslu, væri aðstaða hennar mun betri. Hún hefði þá gengið á undan öðrum með góðu fordæmi. Og hún hefði þá létt byrðum af almenningi og atvinnulífi, sem bera ríkisbáknið á herðum sínum.
Kröfugerð þrýstihópa hefur verið mögnuð að undanförnu. Menn loka augunum fyrir staðreyndum og hver heimtar sína Borgarfjarðarbrú. Ríkisstjórnin mun ekki ráða við neitt, ef hún hyggst halda frið við þrýstihópana. Nú verður hún að sýna kjark og hann meira en lítinn.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
