Borgarstjóri og lögreglustjóri Reykjavíkur hafa tekið saman höndum við að reyna að hreinsa apabúrið, sem myndast oft að næturlægi í miðbæ Reykjavíkur, er valtrandi, slefandi, gargandi, ælandi og berjandi lýður ráfar þar um og telur sig vera að skemmta sér ærlega.

Þótt næturlífið hér sé aðeins brot af næturlífi ýmissa erlendra borga að magni og tíma, tíðkast bara hér, að fólk afklæðist persónuleikanum alveg á almannafæri. Til dæmis er næturlíf margfalt fjölmennara í Madríd og stendur lengur fram á morgun, án slíkra vandræða.

Munur Íslendinga og margra annarra vestrænna þjóða á þessu sviði, er, að hér er algengast, að fólk kunni ekki með áfengi og önnur fíkniefni að fara. Annars staðar heldur fólk ráði og rænu og er umhverfi sínu ekki til ama, en hér hljótast af leiðindi og lögbrot.

Lögreglan í Reykjavík er nú loksins búin að viðurkenna, sem hún hefur hingað til staðfastlega neitað, að afbrotum fer ört fjölgandi í miðbæ Reykjavíkur. Í tilefni af samstarfinu við borgarstjóra hefur lögreglustjóri nú lagt fram óyggjandi tölur um einmitt þessa aukningu.

Í leiðurum þessa blaðs hefur áður verið lagt til, að lögreglan í Reykjavík gegni skyldu sinni og hreinsi miðbæ Reykjavíkur af ófögnuðinum, sem er að verða að einu helzta einkennistákni borgarinnar. Þetta gerðu víkingasveitir lögreglunnar í Amsterdam fyrir löngu.

Hér fá rónar hins vegar að gefa tón miðbæjarbragsins. Á daginn einkennist Austurvöllur og nágrenni vínbúðar Austurstrætis af gömlum rónum og á nóttunni einkennist allt Austurstræti af ungum rónum. Áfengisvandinn er til sýnis á sjálfum miðpunkti Íslands.

En nú á að fara að stíga fyrstu skrefin til að breyta þessu. Lögreglumenn ætla að byrja að horfa á ófögnuðinn á skjá inni á stöð, alveg eins og það dragi úr því aðgerðaleysi, sem þeir hafa hingað til sýnt sem áhorfendur úti á götu. En alténd sýnir þetta vott af viðleitni.

Myndatökur borgarstjóra og lögreglustjóra kunna að ná árangri, svo og áhugamál þeirra um hækkun sjálfræðisaldurs úr sextán árum í átján og um lokun flestra vínveitingastaða á miðnætti. Það hreinsar þó hvorki miðbæinn, né leysir þjóðfélagsbölið að baki vandans.

Hér þarf fyrst og fremst að ná í barsmíðaliðið, kæra það og dæma og taka úr umferð sem allra lengst. Hér þarf fyrst og fremst að hreinsa miðbæinn og láta þau boð út ganga, að það sé ekki hetjuskapur, heldur aumingjaskapur, að valtra, slefa, garga, æla og berja.

Stefna þarf að skammtíma- og langtímaárangri í senn. Efna þarf til lífshátta- og hugarfarsbreytingar, sem fælir fólk smám saman frá því að afklæðast persónuleikanum með aðstoð áfengis og annarra fíkniefna. Það gildir um fólk á öllum aldri og á öllum þjóðfélagsstigum.

Ágætt er, ef sérstök framkvæmdanefnd, sem skipuð hefur verið á vegum borgarstjóra og lögreglustjóra, getur fundið leiðir í málinu á þeim tveimur árum, sem hún hefur fengið til umráða. En sú nefndarskipun má ekki fresta því, að apabúrið í miðbænum verði lagt niður.

Raunar þurfa fleiri aðilar að koma að málunum en embætti borgarstjóra og lögreglustjóra. Breyta þarf meðferð dómstóla og herða refsingar fyrir nauðganir og limlestingar af hvers kyns tagi. Siðvæða þarf Rannsóknalögreglu ríkisins og afturhaldssama dómarastétt.

Bezt væri, ef framámenn þjóðarinnar vildu með góðu fordæmi og markvissum ábendingum stuðla að því, að þessari æluþjóð verði um síðir komið til manns.

Jónas Kristjánsson

DV

Þegar vísindanefnd Fiskveiðinefndar Norður-Atlantshafs komst að þeirri niðurstöðu, að takmarka þyrfti rækjuveiði á Flæmska hattinum, var sæti íslenzkra vísindamanna ekki skipað. Þeir hafa síðan sett fram málefnalegar efasemdir um, að forsendur hafi verið réttar.

Það vakti undrun manna í Fiskveiðinefndinni, að sæti Íslands skyldi vera autt í svona mikilvægu máli. Íslendingar hafa veitt um fimmta hluta rækjuaflans á þessari veiðislóð og hafa því gífurlegra hagsmuna að gæta. Verðmæti þessa hluta verður 1,7 milljarðar króna í ár.

Þegar Fiskveiðinefnd Norður-Atlantshafs ákvað síðan, hvernig afli yrði takmarkaður á Flæmska hattinum, bar það mjög brátt að. Frá íslenzka sjávarútvegsráðuneytinu kom aðeins lögfræðingur, sem hafði engan stuðning að heiman, annan en símasamband við ráðuneytið.

Sambandsleysið var slíkt, að íslenzki fulltrúinn viðraði meira að segja hugmyndir um, að gengið yrði lengra í takmörkunum en gert var. Kannaði hann hug manna til þess að takmarka stærð skipa, vélarstærð og veiðarfæri og til frekari niðurskurðar á veiðidögum.

Tillaga Norðmanna og Dana flaug því í gegn og menn vöknuðu upp við vondan draum á Íslandi. Rækjuveiðar okkar manna hafa verið í örum vexti á svæðinu. Reiknað hafði verið með miklu veiðiþoli stofnsins og menn höfðu stefnt í 3,5 milljarða króna afla á næsta ári.

Nánari athuganir hafa leitt í ljós, að hér eru allir óánægðir með stuðning Íslands við nýju reglurnar. Af kvartmilljón Íslendingum fæst enginn til að tala fyrir málinu hér í blaðinu í þættinum Með og móti. Þvílík hræðsla við málstað er óþekkt fyrirbæri hér á landi.

Sjávarútvegsráðherra gufaði upp í máli þessu. Mjög seinlegt hefur verið að ná tali af honum til að leita skýringa á málatilbúnaði Íslendinga eða öllu heldur á skorti á málatilbúnaði Íslendinga. Óvenjulegt er, að reyndur stjórnmálamaður missi málið þannig allt í einu.

Vera kann, að málefnarök séu fyrir takmörkun veiða á Flæmska hattinum og fyrir þeim skömmtunaraðferðum, sem ákveðnar voru. Samkvæmt núverandi upplýsingum er þó erfitt að verjast þeirri hugsun, að sjávarútvegsráðuneytið hafi látið taka sig í bólinu.

Norðmenn voru á undan Íslendingum að afla sér veiðireynslu á svæðinu, en íslenzkir skipstjórar hafa sótt mjög á að undanförnu, einkum í ár. Það var því í þágu Norðmanna, að takmarkanir voru ákveðnar, áður en íslenzki aflinn færi fram úr norska aflanum.

Fulltrúar Norðmanna yppta nú öxlum og segja of seint í rassinn gripið, ef Íslendingar ætli að rifta samkomulagi, sem þeir hafi samþykkt. Þar með sé upplýst, að Íslendingar séu ekki viðræðuhæfir á fjölþjóðlegum vettvangi og ekki verði framar tekið mark á þeim.

Þetta mál minnir á dapurlega frammistöðu og einkum fjarveru samgönguráðuneytis, Pósts og síma og Ríkisútvarpsins, þegar ákveðið var að hafa íslenzku bókstafina ekki með í evrópskum fjarskiptastaðli um textaboðkerfi og í evrópskum staðli um textavarp sjónvarps.

Íslenzkir ráðherrar, ráðuneytisstjórar, deildarstjórar og forstöðumenn ríkisstofnana liggja í stöðugum ferðalögum í útlöndum án takmarks eða tilgangs. Af þessum ferða- og veizluglöðu mönnum fréttist úr öllum álfum, frá Malaví til Peking, snapandi veizlur, hopp og hí.

En ráðuneytin og stofnanirnar hafa ekki peninga til að vera með, þegar verið er að undirbúa og taka ákvarðanir á fjölþjóðavettvangi um brýna hagsmuni Íslands.

Jónas Kristjánsson

DV

Íslendingar hafa fengið það, sem þeir vildu og eiga skilið, nýjan búvörusamning til næstu aldamóta, sem kostar okkur 1,2 milljörðum meira en gamli samningurinn hefði gert, ef hann hefði verið framlengdur. Hvorki sparast þetta fé né verður það notað í neitt annað.

Almenningur fær að borga tólf milljarða á næstu árum fyrir að halda uppi offramleiðslu á dilkakjöti ofan á þá tugi milljarða, sem hann hefur borgað á síðustu áratugum. Almenningur heldur áfram að verja sem svarar heilum orkuverum til að þjónusta þetta hugsjónamál.

Samt er öllum ljóst, að þeir peningar, sem brenna í hugsjónaeldi sauðfjárræktar, verða ekki notaðir í annað, sem almenningur gæti óskað sér, né heldur til að lækka álögur á almenning. Lífskjörin í landinu rýrna sem nemur þeim fjárhæðum, sem brenndar eru í landbúnaði.

Þjóðin er ánægð með að fá að fórna verðmætum í þetta. Hún kærir sig kollótta um, þótt skólakerfið sé að laskast vegna fátæktar og hún kærir sig kollótta um, þótt farið verði að skammta inn á spítala vegna fátæktar. Aðalatriðið er, að sauðféð fái sitt og engar refjar.

Íslenzkir stjórnmálamenn vita, að stjórnmálaflokkar fá því meira fylgi, sem þeir ganga harðar fram í stuðningi við sérhagsmuni landbúnaðar. Það er því engin furða, þótt hver búvörusamningurinn öðrum dýrari leysi annan af hólmi. Það er þetta, sem fólkið vill.

Við höfum verið að fjarlægjast nágranna okkar í lífskjörum. Hér hefur allt verið á niðurleið árum saman, meðan efnahagsástandið er að batna í kringum okkur. Þetta stafar af, að þjóðin hefur valið sér forgangsröð, þar sem lífskjör fólks eru nokkrum þrepum neðar en sauðfé.

Bilið milli Íslands og umheimsins mun áfram aukast á næstu árum. Vel menntað og hæfileikamikið fólk mun flýja láglaunaland frumframleiðslu og skorts á tækifærum. Fleiri sjúkrahúsdeildum verður lokað og skólum fækkað. Allt verður þetta samkvæmt þjóðarvilja.

Íslendingar mega ekki til þess hugsa, að sauðfé fækki hér á landi niður í þær 200.000 kindur, sem markaður verður fyrir um aðvífandi aldamót. Þeir vilja fá að halda uppi ofbeit og landeyðingu til að fá að velja milli þess að reyna að gefa kjötið til útlanda eða urða það.

Þess vegna gerir nýi búvörusamningurinn aðeins ráð fyrir fækkun um 30.000 kindur á samningstímanum. Við munum því áfram fagna vori með því að senda sauðfé beint á nálina á Mývatnsöræfum um leið og hún stingur upp kollinum. Þetta er okkar eina og sanna hugsjón.

Tólf milljarða framlagi til sauðfjárræktar verður ekki varið til að fækka sauðfé á markvissan hátt, heldur til að halda sem allra mestum sauðfjárbúskap gangandi á kostnað allra annarra þarfa þjóðfélagsins. Þar með verður tryggt, að þjóðin fær áfram að kosta hugsjón sína.

En þá þýðir ekki heldur að vera að kvarta og kveina út af smámunum. Það þýðir ekki að væla út af lágum launum, háu verði á matvælum, miklum sköttum, skorti á opinberri þjónustu, minnkandi velferð og lakari lífskjörum á öðrum sviðum. Þetta á fólk bara skilið.

Íslendingar geta ekki stutt fortíðina í verki með árlegum milljörðum og jafnframt heimtað að fá að lifa betra lífi. Við getum ekki bæði étið kökuna og átt hana. Þjóðarsáttin um verndun sauðfjárræktar kostar þá peninga, sem annars nýttust á öðrum sviðum eða spöruðust.

Fyrirhuguð forgangsröð að sjúkrahúsum er bara ein af mörgum afleiðingum mikilvægari forgangsraðar, þar sem dýrustu skepnu veraldar er skipað til öndvegis.

Jónas Kristjánsson

DV

Þótt andstaða við tilraunir Alþingis til skattsvika þingmanna hafi komið fram í atkvæðagreiðslu hjá tveimur þingmönnum Kvennalista og einum þingmanni Alþýðubandalags, var þó þingflokkur Þjóðvaka hinn eini, er var sem heild andvígur þessu illræmda óþrifamáli.

Nú hefur komið í ljós, að kjósendur, sem kalla ekki allt ömmu sína, eru afar andvígir þessari tilraun. Það hefur mælzt í skoðanakönnunum, á útifundi um málið, í viðbrögðum verkalýðsfélaga, svo og hvarvetna, þar sem almenningur hefur komið fram og tjáð sig um málið.

Ætla mætti, að Þjóðvaki nyti þess, að harðar skoðanir fólks fara saman við afstöðu flokksins í atkvæðagreiðslum á þingi. Svo er hins vegar ekki. Á sama tíma og mótmælabylgjan hefur riðið yfir, hefur fylgi Þjóðvaka haldið áfram að hrynja og er orðið nánast ekkert.

Þvert á móti eflist stuðningurinn við þá stjórnmálaflokka, sem hafa meirihluta á Alþingi, mynda ríkisstjórn og höfðu forustu í framkvæmd óþrifamálsins, sem allur þorri þjóðarinna er andvígur. Þessi sérkennilega þverstæða minnir á sérstætt eðli stjórnmála á Íslandi.

Algengast er, að kjósendur líta ekki á landsstjórnina með augum hugmyndafræði eða réttlætis. Þeir telja, að stjórnin eigi að stjórna af myndugleik, fremur en málefnum. Þannig getur styrk og samstæð stjórn haft mikið fylgi fólks, þótt málefni hennar séu fá eða vond.

Þessi tilgáta getur skýrt, hvers vegna stjórn og flokkar helmingaskipta njóta þvílíks stuðnings, sem skoðanakannanir sýna. Fólk veit, að skipulega er verið að skara eld að köku sérhagsmuna og gæludýra af alls kyns toga, en vill þó ólmt styðja flokka helmingaskiptanna.

Almenningur virðist hins vegar ánægður með, að uppi sé höfð gagnrýni og jafnvel hvassar árásir á gerðir yfirmanna ríkis og Alþingis. Að minnsta kosti þurfa fjölmiðlar, sem birta slíka gagnrýni, ekki að sæta sömu óvinsældum kjósenda og Þjóðvaki hefur mátt sæta í haust.

Þjóðin er ekki bara ánægð með gagnrýni í fjölmiðlum. Hún er líka ánægð með neytendavæna kaupmenn, sem standa uppi í hárinu á landbúnaðarráðuneyti og öðrum hagsmunastofnunum landbúnaðarins. Hún flykkist í búðir þeirra og lítur á þá sem eins konar hetjur.

Þótt fólk telji þannig eðlilegt, að óbein stjórnarandstaða sé rekin í fjölmiðlum og jafnvel af hálfu kaupmanna, styður hún alls ekki, að hefðbundin stjórnarandstaða á Alþingi stundi stjórnarandstöðu. Fólk telur sennilega, að hlutverk hennar sé annað og annars eðlis.

Það væri í samræmi við kenninguna um hrifningu þjóðarinnar á valdinu, að hún telji hlutverk stjórnarandstöðunnar vera það eitt að komast í stjórn. Ef stjórnmálaflokkur nær ekki þeim árangri í kosningum og eftirleik þeirra, er hann afskrifaður af kjósendum sínum.

Þeir, sem ekki rekast í flokkunum, er venjulega skiptast á um að vera við völd, bíða þá eftir næsta nýflokki í næstu kosningum. Úthaldið í stuðningi við hvern nýflokk fyrir sig nær ekki út yfir fyrstu kosningar. Dæmin sýna einmitt, að lengra úthald er afar sjaldgæft.

Nýir flokkar á Íslandi eru einnota, af því að þeir komast ekki að völdum í fyrstu umferð. Þess vegna skiptast gömlu flokkarnir á um völdin. Þess vegna er þjóðin einkum sátt við stjórn þeirra tveggja flokka, er lengst ganga í að líta á stjórnmál sem friðsæl helmingaskipti.

Stjórnmál hafa löngum verið blanda hugmynda og hagsmuna. Eindregnir yfirburðir hagsmuna í stjórnmálum á Íslandi eru meiri en á Vesturlöndum almennt.

Jónas Kristjánsson

DV

Launahækkun stjórnmálamanna og embættismanna gefur stéttarfélögum ekki tækifæri til að segja upp samningum. Hækkunin hefur ekki slík áhrif á verðlag, að það leiði sjálfkrafa til opnunar á kjarasamningum. Hækkunin er siðlaus, en hún er eigi að síður lögleg.

Forustumenn Alþingis hafa fallið frá skattfrelsinu, sem fór verst í fólk. Þar með er ekki annað við launahækkun stjórnmálamanna og embættismanna að athuga en, að þær eru umfram aðrar hækkanir í landinu og stríða gegn þjóðarsátt um jöfnun launamisréttis.

Alþingi hefur hlotið skaða af máli þessu. Komið hefur í ljós, að með stuðningi alls þorra þingmanna er því stjórnað af taumlausri græðgi manna, sem ekkert hafa til þjóðmálanna annað að leggja en að skara eld að eigin köku og köku umbjóðenda sinna, svonefndra gæludýra.

Fleiri hafa hlotið skaða. Þar fer fremst embætti Ríkisskattstjóra, er allir kónar segja, að hafi bent á skattsvikaleiðina, sem síðan var hætt við. Þar með er upplýst, að stofnunin hefur veitt valdastéttinni óviðurkvæmilega aðstoð við að reyna að koma tekjum undan skatti.

Kjaradómur og kjaranefnd hafa líka hlotið skaða. Komið hefur í ljós, að stofnanir þessar eru skálkaskjól í samtryggingu embættismanna um að efla tekjur stéttarinnar umfram aðrar stéttir í landinu. Þessar siðlitlu stofnanir hafa ekki reynzt valda hlutverki sínu.

Mest sker í augu lágkúran í vörnum stjórnmálamanna. Sumir þeirra væla yfir bágum kjörum, alveg eins og fátækt eigi að réttlæta lögbrot og siðleysi. Aðrir væla yfir góðum kjörum gagnrýnenda sinna, alveg eins og tekjur manna eigi að stjórna skoðun þeirra á máli þessu.

Lágkúran hefur sokkið á það stig, að tilraunin til skattsvika er varin með því, að hliðstæð skattsvik hafi tíðkazt um langan aldur, einkum í kjörum ráðherra. Þar með virðist valdastéttin telja sig hafa aflað sér eins konar hefðarréttar á slíkum lögbrotum og siðferðisbresti.

Svo er beinlínis rangt hjá talsmönnum subbuskaparins, að gagnrýnendur hafi látið fyrri skattsvik sér í léttu rúmi liggja. Til dæmis hefur allt það svindl árum saman verið harðlega gagnrýnt hér í blaðinu. Sú gagnrýni hefur bara ekki hlotið nægan hljómgrunn fyrr en núna.

Hallærislegust var tilraun yfirmanna Alþingis og þingflokka til að bera sín aumu laun saman við kjör starfsbræðra í nágrannalöndunum. Það var eins og þeim væri gersamlega ókunnugt um, að laun íslenzkrar alþýðu eru stórum lakari en alþýðu manna í nágrannalöndunum.

Sem betur fer hafa undanbrögðin framlengt umræðuna og opnað augu manna fyrir því, að skattsvikin voru ekki eina hneykslið í málinu, þótt þau væru sýnu verst. Fólk er að átta sig á, að fleiri atriði í gerðum Alþingis og Kjaradóms fara langt út fyrir almennt velsæmi.

Það eru léttvæg málsrök að segja kjör valdastéttarinnar þurfa að batna í samanburði við aðrar stéttir í landinu. Slík rök geta gilt á tímum, þegar ekki er almennt stefnt að kjarajöfnun í samningum vinnumarkaðarins. Hækkun hálaunamanna er tímaskekkja á þessum tíma. Eftir fráhvarfið frá skattsvikunum situr það eftir, að samsæri Alþingis, ríkisstjórnar, Kjaradóms, Kjaranefndar og Ríkisskattstjóra er löglegt, þótt það sé siðlaust fráhvarf frá kjarajöfnunarstefnu gildandi þjóðarsáttar. Samsærið er því ekki tilefni til að taka upp kjarasamninga.

Fólkið í landinu verður að finna sér pólitíska en ekki stéttarpólitíska leið til að ná sér niðri á gráðugri valdastétt, sem skarar markvisst eld að sérhagsmunakökum.

Jónas Kristjánsson

DV

Það er fleira en gráðugir forustumenn stjórnmálanna, sem bakar fólki gremju um þessar mundir. Vætutíð síðsumarsins á Suðvesturlandi hefur orðið drjúgt umræðuefni. Sérfræðingar hafa svarað spurningum um breytingar á eðli veðurfarsins og sagt þær vera staðreynd.

Djúpum lægðum hefur fjölgað yfir norðanverðu Atlantshafi á þessum síðasta áratug aldarinnar, einkum að vetrarlagi. Meðalþrýstingur á Raufarhöfn hefur til dæmis verið níu millibörum lægri en meðalþrýstingur viðmiðunartímabils þriggja næstu áratuga þar á undan.

Sumir sérfræðingar hafa gert því skóna, að þessar miklu lægðir hafi stuðlað að straumi hlýsjávar norður með Noregi og inn í Barentshaf, þar sem lífsskilyrði þorsks hafi snögglega batnað. Og augljóst er, að nytjafiskar eru margir afar næmir fyrir hitastigi sjávar.

Jafnvægi hita og kulda í sjónum er sérstaklega mikilvægt úti fyrir Norðurlandi, þar sem mætast heitur og kaldur sjór. Þar eru uppeldisstöðvar flestra botnfiskstofna, þar sem þorskurinn skiptir mestu, og mikilvæg ætissvæði uppsjávarfiska á borð við loðnu og síld.

Þar virðist kaldi og líflausi sjórinn að norðan hafa verið að sækja fram á undanförnum árum, hvort sem það er eða er ekki afleiðing af breyttum straumum, sem gætu átt upptök sín í breyttu ferli lægða á Atlantshafinu. Þessi atriði hafa svo bein áhrif á lífsskilyrði okkar.

Sem frumframleiðsluþjóð og hálfgerð þriðja heims þjóð skipta straumar vinda og sjávar okkur miklu máli. Lífsskilyrði okkar eru nátengd afkomu sjávarútvegs og landbúnaðar. Við höfum pólitískt hafnað því að leita efnahagsgrunns í öðrum og nýrri atvinnugreinum nútímans.

Brýnt er, að við fylgjumst með þessum breytingum og kenningum sérfræðinga um orsakir þeirra og afleiðingar. Að einhverju leyti kunna þær að stafa af mannavöldum, svo sem sjá má af umræðunni um minnkun ózonlagsins og hækkun meðalhita á norðurhveli jarðar.

Náttúrulegar og óviðráðanlegar orsakir á borð við eldgos eru áreiðanlega meiri mengunarvaldar en maðurinn. Þátttaka hans í breytingum á aðstæðum kann þó að geta verið kornið, sem fyllir mælinn. Við höfum hliðstætt dæmi hér á landi frá gróðureyðingu tíu alda mannvistar.

Fyrir og eftir landnám hömuðust náttúruöflin á Íslandi. Hraun brunnu og öskulög lögðust yfir landið, svo sem sjá má af jarðvegssýnum. Samt var landið allt viði vaxið milli fjalls og fjöru og samt gerðu menn þjóðveldisaldar til kola uppi á Kili. Landið var í jafnvægi.

Kornið, sem fyllti mælinn, var maðurinn með sauðkind sinni og öxi. Jafnvægi náttúrunnar hefði haldizt, þrátt fyrir eldgos og óáran, ef Ísland hefði ekki byggzt fólki, sem stundaði sauðfjárrækt. Það var nauðsynleg og nægileg forsenda fyrir gróðureyðingu síðustu tíu alda.

Við getum yfirfært þessa reynslu á erfiðleika, sem kunna að steðja að okkur með loftvindum og hafstraumum. Við tökum raunar þátt í fjölþjóðlegu og alþjóðlegu samstarfi um að draga úr skaðlegum áhrifum mannsins á jafnvægi náttúrunnar í heiminum yfirleitt.

Til dæmis höfum við undirritað samninga um skipulega minnkun freons í kælitækjum. Við stóðum okkur vel í fyrstu, en höfum dregizt aftur úr upp á síðkastið. Okkur ber því nú að stefna að því að standa okkur betur á öllum sviðum, sem stuðla að jafnvægi náttúrunnar.

Bezt er að ganga lengra og hætta pólitískri andúð okkur á því að láta atvinnuvegi framtíðarinnar leysa frumframleiðsluna af hólmi sem helztu lífsbjörg okkar.

Jónas Kristjánsson

DV

Ríkisstjórnin og stofnanir landbúnaðarins eru að gera búvörusamning, sem byggist á fölskum forsendum. Hann gerir meðal annars ráð fyrir, að neyzla dilkakjöts verði framvegis töluvert meiri en hún er nú og að hægt verði að selja útlendingum dilkakjöt á hærra verði en nú.

Raunveruleikinn er annar. Neyzla dilkakjöts í landinu mun halda áfram að minnka og verðlag í útflutningi mun halda áfram að lækka. Engin ástæða er til að ætla, að þessar breytingar staðnæmist við nýjustu tölur um þessi efni. Þvert á móti munu tölurnar halda áfram að lækka.

Kjötneyzla fer minnkandi með breyttum lífsháttum. Kornvara er sífellt að verða fyrirferðarmeiri í neyzluvenjum kynslóðanna, sem bætast við í hópi viðskiptavina matvöruverzlana. Á sviði skyndibita til dæmis eru hamborgarar á undanhaldi, en pöstur og pizzur í sókn.

Hin opinbera stefna stöðnunar og íhalds, láglauna og atvinnuleysis verður við völd í þjóðfélaginu næstu árin. Hún stuðlar að fráhvarfi almennings frá dýrum matvælum yfir í ódýr. Fólk flytur neyzlu sína frá íslenzkum matvælum yfir í innfluttan kornmat af ýmsu tagi.

Ekkert er í sjónmáli, sem geti snúið þessu við. Ríkið og samtök landbúnaðarins hafa varið tugum milljóna króna í hverja áróðursherferðina á fætur annarri fyrir neyzlu dilkakjöts, án þess að nokkur merki árangurs sjáist. Sölumennska er ekki þessara meina bót.

Erlendi markaðurinn er að hrynja eins og sá innlendi, en af allt öðrum ástæðum. Aðrar þjóðir en Íslendingar taka af alvöru þátt í fjölþjóðlegu samstarfi um minnkun hindrana í vegi alþjóðaviðskipta. Þetta hefur til dæmis gefið nýsjálenzku dilkakjöti meira svigrúm.

Þótt Íslendingar verði ekki varir við þetta aukna frelsi, af því að ríkisstjórnin hefur ákveðið að koma í veg fyrir það, verða nágrannaþjóðirnar varar við það. Nýsjálenzkt kjöt er til dæmis á boðstólum í Svíþjóð á miklu lægra verði en íslenzka kjötið og hefur rutt því burtu.

Íslendingar eru ekki samkeppnishæfir við Nýsjálendinga í sölu dilkakjöts á alþjóðamarkaði. Þeir geta án opinberra styrkja þarlendra stjórnvalda selt sitt kjöt á svo lágu verði, að það gæfi alls ekki neitt skilaverð til framleiðenda að selja íslenzkt dilkakjöt á sama verði.

Engar horfur eru á, að þetta snúist við á næstu árum. Aðstæður á Nýja-Sjálandi eru slíkar, að framleiðni dilkakjöts er þar óhjákvæmilega mun meiri en á Íslandi. Búin eru þar margfalt stærri en hér og að mestu er þar óþarft að hafa sérstök húsakynni og heyskap vegna sauðfjár.

Á síðari árum hafa menn helzt bundið vonir við að hægt sé að selja dilkakjöt sem lúxusvöru eða sem vistvæna vöru. Tilraunir í þá átt benda ekki til, að ástæða sé til mikilla vona á því sviði. Flest bendir til, að þar séu á ferð enn einar sjónhverfingarnar í landbúnaðinum.

Kjötbirgðir eru að hlaðast upp í landinu. Engir kaupendur eru að þessu kjöti, hvorki innnan lands né utan. Það eldist smám saman og verður að lokum urðað, engum til gagns. Nýr búvörusamningur ætti að taka tillit til þessara staðreynda, en virðist ekki munu gera það.

Miklu nær væri fyrir stofnanir landbúnaðarins og ríkisstjórnina að viðurkenna staðreyndir markaðarins og gera róttækar ráðstafanir til að bjarga sem flestum bændum frá vonleysi sauðfjárbúskapar. Tilraunir í þá átt hafa ekki verið nógu markvissar til að skila nægum árangri.

Kjörið er að nota tækifærið til að afnema sauðfjárbúskap í viðkvæmustu héruðum móbergssvæða landsins og koma þannig í veg fyrir ofbeit og gróðureyðingu.

Jónas Kristjánsson

DV

Þjóðin hafnar ekki bara hugmynd menntaráðherra um íslenzkt þjóðvarðlið, heldur einnig því, að hún sé yfirleitt til umræðu. Níu af hverjum tíu eru andvígir og aðeins einn fylgjandi, samkvæmt skoðanakönnun DV í gær. Svo eindreginn munur er nánast einsdæmi.

Þetta er að vísu miður, því að margt er gott um þessa hugmynd. Það hefur verið rökstutt áður í þessum dálkum og verður ekki endurtekið. Það þýðir ekki að deila við dómarann, ef það er þjóðin, sem er í sæti hans. Umræða um þjóðvarðlið fellur því niður. Málið er afgreitt.

Skoðun þarf fylgi öflugs minnihluta til að hún sé í alvöru til umræðu og til greina komi að vinna að auknu fylgi hennar. Fimmtungs eða fjórðungs fylgi er alls ekki slæmur grunnur til að byggja á í upphafi fremur lítt kunns máls, en tíundi hluti er of lítill grunnur.

Annað mál er hins vegar örugglega til umræðu, því að meira en þriðjungur þjóðarinnar styður það, viðræður um aðild Íslands að Evrópusambandinu. Það er minnihlutaskoðun, en öflug minnihlutaskoðun samt; skoðun, sem hægt er afla meirihlutafylgis með tímanum.

Forsætisráðherra hefur nokkrum sinnum sagt á undanförnum misserum, að viðræður um þessa aðild séu ekki til umræðu. Það er rangt, því að það er þjóðin, sem ákveður, hvað sé til umræðu og hvað sé ekki til umræðu. Í lýðræðisríki getur landsstjórnin ekki ráðið slíku.

Því hefur málið haldið áfram að vera til umræðu. Það verður til umræðu á minnihlutastigi, þangað til hin pólitíska stífla brestur vegna þróunar efnahagsmála í Evrópu og á Íslandi. Sú breyting, hæg eða hröð eftir atvikum, verður málflutningi stuðningsmanna aðildar í vil.

Oft kemur í ljós, að munur er á sjónarmiðum þjóðar og yfirstéttar stjórnmálanna. Það kom vel í ljós í skattsvikamáli Alþingis, sem varð því til mikillar vansæmdar. Umræðan um það leiddi í ljós, að yfirstéttin gerði sér ekki einu sinni grein fyrir, um hvað umræðan var.

Umræðan var um skattsvikaákvæði fyrir yfirstéttina, sem hún setti sér sjálf. Umræðan var ekki um niðurstöðu Kjaradóms, eins og forsætisráðherra vill halda. Og hún var ekki um mismun á kjörum Íslendinga og nágrannaþjóða, eins og yfirmenn Alþingis vilja halda.

Raunar telur forseti Alþingis og tekur sérstaklega fram, að stjórnendur þess hafi ekki gert nein mistök í málinu. Þeir séu bara að taka tillit til múgsefjunar til að róa landslýðinn, rétt eins og menn róa stundum börnin sín, þótt þau eigi það ekki málefnalega skilið.

Annað mál er til umræðu í þjóðfélaginu og verður það áfram með vaxandi þunga, þótt atferli landsstjórnarmanna í ýmsum búvöruhöftum bendi ekki til þess, að þeir telji svo vera. Það er eindregin andstaða stjórnvalda við hagsmuni neytenda, skattgreiðenda og launafólks.

Einhvern tíma segir þjóðin, að nú sé komið nóg. Ekki verði lengur þolað, að ráðamenn landsins gæli svo grimmt við hagsmuni fámennrar stéttar í bændahöllum Reykjavíkur, að þeir fórni möguleikum þjóðarinnar til að fylgja nágrönnum sínum eftir í lífskjörum.

Vaxandi munur á lífskjörum og lífsgæðum Íslendinga og nágranna okkar í austri og vestri mun fyrr en síðar gera öflugar minnihlutaskoðanir í málefnum Evrópu, viðskiptafrelsis og landbúnaðar að öflugum meirihlutaskoðunum. Á meðan verða þau mál áfram til umræðu.

Þjóðin getur haft rangt fyrir sér og jafnvel slátrað góðum framfaramálum. Eigi að síður á hún sjálf að ráða umræðunni og síðan niðurstöðunni. Og hún gerir það.

Jónas Kristjánsson

DV

Lögmenn hafa stjórnað Íslandi frá upphafi. Goðar þjóðveldisaldar gegndu svipuðum hlutverkum og lögmenn nútímans. Þeir sóttu og vörðu mál og dæmdu í þeim. Þeir unnu að sáttum og stjórnuðu helztu samkundum ríkisins. Goðaveldið var eins konar lögmannaveldi.

Sáttmálar þjóðar og konungs voru skráðir og óspart vitnað til þeirra. Lagaflækjur voru líf og yndi manna á fátæktaröldum þjóðarinnar. Menn sýndu oft mikla þrautseigju í rekstri mála, fylgdu þeim á leiðarenda til Kaupmannahafnar og fengu þau stundum opnuð að nýju.

Lögmennska þjóðveldisaldar og þrautseigja fátæktaralda sameinuðust í langvinnri sjálfstæðisbaráttu Íslendinga, sem var ekki háð með blóði og tárum eins og annarra þjóða, heldur með endalausum hártogunum og orðhengilshætti að hætti lögmanna allra tíma.

Þannig var sjálfstæðisbaráttan frá upphafi og allt til þess er deilt var um, hvort orðið vanefndir táknaði nákvæmlega það sama og á dönsku var kallað “ikke-opfyldelse”. Síðan færðu menn sig út á hafið og unnu jafnvel þorskastríð gegn umheiminum með lögfræðilegu þjarki.

Frá upphafi sjálfstæðis hefur Íslandi verið stjórnað af lögmönnum. Þeir sækja ekki aðeins, verja og dæma í dómsvaldinu. Þeir bera í fyrirferð af öðrum stéttum í yfirstjórn og millistjórn ráðuneyta. Og þeir eru langsamlega fjölmennastir í hópi ráðandi stjórnmálamanna.

Þannig fara lögmenn fyrir þjóðinni í framkvæmda- og löggjafarvaldi ekki síður en í dómsvaldi. Þeir skipa ríkisstjórnir og móta gengi þjóðarinnar að nokkru eftir hugsunarhætti lögmanna, sem er annar en hugsun hagfræðinga og einkum þeirra, er menntazt hafa erlendis.

Í seinni tíð hefur einn þáttur orðið áberandi í lögmannaveldinu, sem ekki var þar fyrr á öldum. Hann er, að þessir ráðamenn landsins eru heimaaldir. Þeir hafa stundað allt sitt nám innanlands, en ekki verið árum saman við nám í útlöndum eins og margir aðrir.

Það er áberandi meðal hinnar lögfræðimenntuðu valdastéttar, hve vel hún kann við sig í hópi Íslendinga, en illa í hópi útlendinga. Þessir valdamenn eiga erfitt með að tjá sig á erlendum tungum og líta út eins og illa gerðir hlutir á myndum með erlendum starfsbræðrum.

Þessir áhrifamenn úr hópi lögmanna eru þjóðlegir í sér, en hallast stundum of mikið af einangrunarhyggju. Þeir líta allt öðrum augum á evrópska og alþjóðlega samvinnu en hinir gera, sem fljóta jafn auðveldlega um úti í heimi og þeir gera í fásinninu hér heima.

Raunar einskorðast þetta ekki við lögmenn, heldur er eins konar meðaltalseinkenni, sem meira ber á hjá þeim, sem dvalizt hafa allan sinn mótunaraldur í heimalandinu, heldur en hjá hinum, sem hleypt hafa heimdraganum. Lífssýn þessara tveggja hópa er ekki hin sama.

Heimalningar hneigjast til að telja allt vera bezt á Íslandi, jafnvel þótt séríslenzk vandamál skeri í augu annarra, svo sem misræmið milli hárra þjóðartekna og lélegra lífskjara og misræmið milli dálætis á hefðbundnum atvinnuvegum og hræðslu við greinar framtíðarinnar.

Þessum hugsunarhætti fylgir, að menn telja, að erlend efnahagslögmál gildi ekki á Íslandi og að bezt sé, að þjóðin búi sem mest að sínu. Þannig var haft tvöfalt krónugengi fyrir fjórum áratugum og þannig neita þeir nú að skella sér af stað í atrennu að Evrópusambandinu.

Þetta fer saman við, að íslenzk yfirstéttarhugsun hefur öldum saman ekki verið raunvísinda-, hagfræði-, markaðs- eða peningaleg, heldur einkum lögfræðileg.

Jónas Kristjánsson

DV

Kominn er tími til að snúa vörn í sókn í tilveru þjóðarinnar. Við þurfum að öðlast markmið að nýju og kjark til að sækja fram til þeirra. Við þurfum að breyta láglaunasvæði vonleysis í hálaunasvæði tækifæranna. Við þurfum að hætta við að gefast upp í lífsbaráttunni.

Mjög margir muna enn fyrri blómaskeið í sögu aldarinnar, til dæmis það, sem var fram eftir nærri öllum sjöunda áratugnum. Þá hrundu hlekkir íhaldskurfanna af þjóðinni og hún sótti fram á öllum sviðum. Peningavelta jókst ár frá ári og fólk sá tækifærin blasa við.

Á þeim árum datt fólki, sem menntaði sig, ekki annað í hug en að þörf væri fyrir menntun þess og að greitt yrði fyrir hana. Atvinnuleysi og lág laun var eitthvað, sem fólk hafði lesið um í sjálfsævisögum, að hefði einkennt landið á fjarlægum kreppuárum fyrir stríð.

Allt frá dögum Hannesar Hafstein lét þjóðin sig ekki muna um að ráðast í stórvirki. Stórfljót voru fyrst brúuð og síðan virkjuð fyrir morð fjár á þeirra tíma mælikvarða. Reistir voru hátimbraðir skólar um allt land. Nýjasta tækni hélt innreið í gamla atvinnuvegi.

Ekki er heill áratugur síðan enn eimdi af þessu framfaraæði. Þjóðin var orðin vel menntuð og var að því leyti undir það búin að taka við atvinnuvegum framtíðarinnar. En hún þekkti ekki sinn vitjunartíma og lagðist í þess stað í misheppnaða loðdýra- og laxarækt.

Undir forustu stjórnmálamanna og fyrrverandi stjórnmálamanna í peningastofnunum var komið á skefjalausu rugli, sem leiðir til þess, að verðmætum þjóðarinnar er sóað í margvíslega fyrirgreiðslu til gæludýra, sem ekki geta ávaxtað það pund, sem þeim er trúað fyrir.

Á sama tíma hætti þjóðin að telja sig hafa efni á því, sem þótti sjálfsagt áður. Hún hætti að borga vísindamönnum mannsæmandi laun. Hún átti í mesta basli við að koma yfir sig þjóðarbókhlöðu og virðist ófær um að vinna ný stórvirki á slíkum sviðum eða öðrum.

Á sama tíma er þjóðin í vaxandi mæli að verða leiksoppur draumóra um happdrættisvinninga, til dæmis þann, að útlendingar komi hingað og reisi verksmiðjur, helzt álver, nú síðast Kínverjar. Heilu stjórnmálaforingjarnir byggðu feril sinn á sölu slíkra draumóra.

Liðin er sú tíð, að unga fólkið telji Ísland vera land tækifæranna. Menn fara í langt nám, en efast um, að nokkur vilji nota það. Menn eru hættir að byggja hús, af því að þeir telja sig ekki geta selt þau. Menn eru að laga sig að stöðnun varanlegs láglaunaþjóðfélags.

Auðvitað þarf almenningur að verða ríkur í þessu landi, eins og hann varð til dæmis í Bandaríkjunum. Það er nauðsynlegt, svo að hringrás komist í peningakerfið og kaupendur fáist að vörum og þjónustu. Þegar allir hörfa inn í skel, hægir á hjólum tilverunnar.

Svo virðist sem hugarástand íhaldskurfa hafi breiðzt út meðal þjóðarinnar. Kjósendur vilja helzt treysta þeim, sem engu vilja breyta og ekkert gera, heldur láta áfram reka á undanhaldinu í átt til sífellt lakari lífskjara og meira atvinnuleysis og aukins niðurskurðar réttlætis.

Þjóðin áttar sig vonandi á þessu, þegar í svo mikið óefni er komið, að það er orðið augljóst. Kannski viljum við allt í einu fara að taka í alvöru þátt í evrópsku og alþjóðlegu samstarfi um efnahagslega framþróun og kannski förum við að innleiða atvinnuvegi framtíðar.

Þjóðin er enn vel menntuð og hlýtur einhvers staðar að búa enn yfir gömlum neista hugmynda, átaka og áræðis. Nú er kominn tími til að snúa vörn í sókn.

Jónas Kristjánsson

DV

Mælingar á afla sex íslenzkra skipa hafa sýnt, að mestum hluta Smugunnar í Barentshafi væri lokað, ef íslenzkar lokunarreglur giltu á þeim slóðum. Í flestum tilvikum var smáfiskur meira en fjórðungur aflans, sem mundi leiða til umsvifalausrar lokunar hér við land.

Umgengni íslenzkra skipstjóra og sjómanna í Smugunni yrði aldrei þoluð af yfirvöldum hér við land. Dæmi hefur verið nefnt um, að íslenzkur frystitogari hafa hent helmingi af 30 tonna hali í hafið. Að öðru leyti er talið, að íslenzku saltfisktogararnir séu einna verstir.

Það eru lélegar málsbætur, þótt bent sé á, að umgengni Norðmanna og ýmissa annarra sjómanna sé litlu betri á karfamiðum utan lögsögu á Reykjaneshrygg. Þar er verið að ganga að karfastofninum með sams konar smáfiskadrápi og á þorskstofninum í Smugunni.

Á báðum stöðunum væri til bóta, að helzta strandríkið, í öðru tilvikinu Ísland og í hinu Noregur, gæti einhliða sett strangari reglur um veiði á svæðinu og haldið uppi virku eftirliti með reglunum. Slíkt verður að gera einhliða og strax, því að stofnarnir eru í hættu.

Því miður sýnir reynslan, að græðgi sjómanna og skipstjórnarmanna eru lítil takmörk sett. Það gildir ekki, að þeir séu færir um að vernda framtíðarhagsmuni sína eins og veiðimenn eru sagðir hafa gert í fyrndinni. Þeir fórna þeim hiklaust fyrir þrengstu stundarhagsmuni.

Skipulag veiða við Ísland er markað þeirri staðreynd, að sjávarútvegurinn er ófær um að stunda sjálfbærar veiðar. Allt kvótakerfið er byggt á þeirri staðreynd, að flotvarpan hefði valdið algeru hruni nytjafiska við Ísland, ef ekki hefði verið stofnað til þess kerfis.

Kvótakerfið hefur þó ekki megnað að snúa blaðinu við. Mikið er veitt af smáfiski utan kvóta og honum hent í sjóinn aftur, svo að hann lendi ekki í mælingum. Er áætlað, að fleygt sé tæpum þriðjungi þorskaflans til að standast vigt. Þetta er græðgi á geðveikisstigi.

Til viðbótar kunna hugvitsmenn í sjávarútvegi ótal aðferðir við að færa til afla. Ýmist er, að hann flytzt af kvótaskipum yfir á banndagaskip eða þá að tegundir í afla breytast með dularfullum hætti, svo sem dæmin sýna. Kvótakerfið er hriplegt og úr sér gengið.

Vegna græðginnar hafa stofnar minnkað og veiðin einnig. Rányrkja hefur gengið nærri dýrmætustu nytjastofnunum. Samt halda sjómenn uppi sífelldri gagnrýni á veiðitakmarkanir kvótakerfisins og heimta meiri úthlutanir. Græðgin jaðrar við sjálfseyðingarhvöt.

Kvótakerfið er svo gallað, að það dugir ekki til að vernda framtíðarhagsmuni sjávarútvegsins gagnvart skipstjórnarmönnum, sem eru svo viðþolslausir af hamslausri græðgi, að þeir koma með verðlausan mokafla að landi, af því að þeir láta hann skemmast í lest.

Ítrekuð dæmi hafa komið fram um, að menn hamast svo við veiðar, að þeir missa ráð og rænu og átta sig ekki lengur á, að heildarverðmæti aflans minnkar við hvert mokhal, einfaldlega af því að aflinn lendir meira eða minna í bræðslu, þegar hann kemur að landi.

Þjóðin á að taka fram fyrir hendur sjómanna og skipstjórnarmanna. Hún á þann auð, sem þeir eru að eyðileggja í friðleysi sínu. Hún á að ná til baka þeim verðmætum, sem hún hefur trúað sægreifunum fyrir og þeir farið illa með eins og ótrúi þjónninn í biblíunni.

Hvort sem kvótakerfi verður notað áfram eða nýtt kerfi tekið upp á rústum þess, verður að nást stjórn á hamslausri græðgi, sem einkennir fiskveiðar okkar.

Jónas Kristjánsson

DV

Alþingismenn hefðu sennilega komizt upp með að bæta kjör sín eins mikið og þeir gerðu, ef þeir hefðu ekki freistazt til að nota aðstöðu sína til að búa til sérstök skattalög fyrir sig eina, er gerðu ráð fyrir skattfrelsi tekna, sem aðrir verða að borga af skatta.

Forustumenn Alþingis og þingflokkanna reiknuðu með, að gagnrýni á gerðir þeirra yrði ekki annað en lítil bóla, sem hjaðnaði fljótt og gleymdist. Þeir höfðu í huga, að íslenzkir kjósendur hafa jafnan reynzt seinþreyttir til vandræða, þegar kemur um síðir að kosningum.

Stjórnmálamenn okkar hafa fyrir löngu séð, að kjósendur halda flestir tryggð við flokka sína, þótt reynslan sýni, að eigin- og sérhagsmunagæzla þeirra stendur fyrir flestum af þeim hremmingum, sem kjósendur verða fyrir sem neytendur, skattgreiðendur og launþegar.

Ekkert er enn komið í ljós, sem bendir til annars en, að skattsvikin verði gleymd, þegar kemur að næstu kosningum. Þess vegna ákváðu forustumenn Alþingis og þingflokkanna á föstudaginn að setja málið í biðstöðu og freista þess að þreyja þorrann meðan öldurnar lægði.

Þótt þeim takist með þolinmæði að halda sínu, hafa þeir beðið mikinn álitshnekki, sem takmarkar svigrúm þeirra til að haga sér eins og þeir hafa hingað til gert. Þeir vanmátu almenningsálitið í einu atriði við umfangsmiklar kjarabætur sínar og súpa seyðið af því.

Almenningsálitið er hvikull fugl, sem erfitt er að henda reiður á. Það rís ekki upp, þegar verið er að ræna milljörðum af kjósendum í fyrirgreiðslum vegna landbúnaðar, sem leiða til lakari lífskjara og valda því, að Íslendingar eru að dragast aftur úr og verða varanleg láglaunaþjóð.

Stjórnmálamenn okkar hafa hingað til komizt upp með að taka á hverju ári mjög marga milljarða króna úr umferð og brenna þeim á altari gæludýra af ýmsu tagi. Þessi verðmætabrennsla kemur í veg fyrir, að þjóðin geti fylgt nágrannaþjóðunum eftir í lífskjörum.

Hver, sem sjá vill, getur séð, að háar þjóðartekjur Íslendinga endurspeglast ekki í launum almennings. Hver, sem hugsa vill, getur reiknað út, að veigamesta ástæðan fyrir þessu er, að hér á landi er of stórum hluta þjóðarteknanna sóað í vitleysu á vegum stjórnmálanna.

Þorri þjóðarinnar vill ekki sjá og enn síður hugsa. Síðustu skoðanakannanir hafa til dæmis bent til, að núverandi ríkisstjórn sé mjög vinsæl, þótt hún hafi reynzt vera óvenju harðskeytt í þeirri sérhagsmunagæzlu, sem er að skuldsetja afkomendur okkar upp í topp.

Þegar stjórnmálamenn sjá, að þeir komast upp með að sóa verðmætum þjóðfélagsins, ekki bara átölulaust, heldur við fögnuð mikils hluta landsmanna, er engin furða, þótt þeir telji sig geta komizt upp með allt. Þess vegna misstigu þeir sig í skattsvikamálinu.

Þótt tjón þjóðfélagsins af skattsvikum alþingismanna sé ekki nema brotabrot af því tjóni, sem stjórnmálamenn valda þjóðinni með milljarðasukki sínu og svínaríi, fara skattsvikin sérstaklega fyrir brjóstið á fólki, sem sér saumað að sér á alla vegu með þröngum skattareglum.

Þjóðin getur nú notað lostið af skattsvikum alþingismanna til að átta sig á, að mikið og vaxandi atvinnuleysi; lág og lækkandi laun; hátt og hækkandi verð nauðsynja og vaxandi vonleysi um framtíð unga fólksins stafar að mestu af spilltum ákvörðunum stjórnmálamanna.

En þeir eru svo sannfærðir um, að þetta muni þjóðin ekki gera, að þeir ætla ekki að falla frá skattsvikunum að sinni, heldur reyna að bíða eftir að þau gleymist.

Jónas Kristjánsson

DV

Þingmaður nokkur lýsti því yfir í viðtali við DV, að kjör þingmanna ættu ekki að vera til umræðu meðal almennings. Þessi ruglaði þingmaður, sem aldrei hefur sýnt, að hann hafi neitt til síns ágætis umfram venjulegt fólk, virðist telja sig yfir þjóðina hafinn.

Þetta er svipuð hugsun og ríkti hjá evrópskum aðli fyrir frönsku byltinguna. Þá taldi yfirstéttin, að ekki ættu sömu reglur að gilda um sig og þegnana í þjóðfélaginu. Þar á meðal lét fína fólkið gilda allt aðrar og mildari skattareglur um sig en aðra landsmenn.

Með stjórnarbyltingunni fyrir rúmlega tveimur öldum og hliðstæðu uppgjöri í öðrum löndum var þessari skoðun hafnað á Vesturlöndum. Komið var á lýðræði, sem fól meðal annars í sér, að allir skyldu vera jafnir fyrir lögunum. Það hefur síðan verið hornsteinn lýðræðisins.

Í tvær aldir hafa Vesturlandabúar ekki verið þegnar í ríki aðalsmanna, heldur frjálsir borgarar. Þetta kerfi er búið að vera lengi í gildi hér á landi. Því er athyglisvert, að margir íslenzkir þingmenn líta á sig sem eins konar aðalsmenn, sem lúti öðrum reglum en annað fólk.

Deilan um kjör þingmanna snýst ekki um, hvaða laun þeir eigi skilið. Fæstir landsmenn telja sig hafa þau laun, sem þeir eigi skilið. Þeir, sem gagnrýna þingmenn núna, eru ekki að segja, að þeir hafi hæfileg laun, heldur, að sömu reglur eigi að gilda um þá og aðra landsmenn.

Margir þingmenn verja skattsvikin með því að segja sig illa launaða, til dæmis í samanburði við aðra tilgreinda hópa í þjóðfélaginu. Það kann vel að vera rétt, en kemur ekki beinlínis því máli við, sem olli sprengingu í þjóðfélaginu í þessari viku. Málið er skattfrelsið.

Það er því miður eitt helzta einkenni siðspilltrar yfirstéttar stjórnmálanna á Íslandi, að hún fer að tala um annað, þegar þrengt er að henni á einu sviði. Þegar hún er ákærð fyrir að vernda skattsvik sín með lögum, talar hún um, hvað hún búi við skarðan hlut í lífinu.

Kenning hinna siðspilltu er, að þeir hafi farið halloka á einu sviði og megi því bæta sér það upp á allt öðru sviði. Ef þeir þurfi að kaupa dýra kjóla til notkunar í samkvæmum, réttlæti það á einhvern óskiljanlegan hátt, að þeir setji um sig sérstök skattsvikalög.

Með sama hætti getur hinn venjulegi þjófur úti í bæ sagt við sig, að hann eigi fjárhagslega bágt, af því að hann hafi til dæmis misst vinnuna, og þess vegna sé réttlætanlegt að hann bæti sér það upp með því að brjótast inn í næsta fyrirtæki og stela þar peningum.

Þessi yfirfærsla röksemda milli óskyldra hluta er því miður lýsandi dæmi um ástandið á Alþingi. Þar fer lítið fyrir heilbrigðri rökræðu, heldur ryðjast æ fleiri þingmenn fastar um í skefjalausri þjónustu við sérhagsmuni gæludýra úti um land og við sína eigin hagsmuni.

Alþingi skaffara og ríkisstjórn helmingaskipta eru síðbúið afturhvarf til stjórnarhátta, sem lögðust af fyrir tveimur öldum. Mismunun fer vaxandi, annars vegar milli yfirstéttar og venjulegs fólks og hins vegar milli gæludýra og venjulegra fyrirtækja eða atvinnugreina.

Flest benti til þess í sumar, að þjóðin mundi láta þessi örlög yfir sig ganga, en skattfríðindi þingmanna urðu kornið, sem fyllti skyndilega mælinn. Því miður er þetta einstök reiðisprengja, sem veitir fólki útrás, en veldur ekki varanlegum þrýstingi á siðbætur í stjórnmálum.

Það lagast ekki fyrr en kjósendur fara kerfisbundið að taka pólitíska afstöðu sem neytendur og skattgreiðendur, sem frjálsir borgarar í jafnréttis- og lýðræðisríki.

Jónas Kristjánsson

DV

Hin pólitíska yfirstétt í landinu hefur með græðgi sinni og þjónustu við sérhagsmuni grafið undan þeirri sátt og samheldni, sem þarf að ríkja í þjóðfélaginu til að vinnufriður haldist og til að bjartsýni haldist á lífsskilyrði næstu ára. Hún hefur rofið sundur þjóðfélagsvefinn.

Yfirstéttargræðgin birtist í lögum, sem Alþingi hefur sett um, að önnur lög gildi um alþingismenn en annað fólk í landinu. Á þennan hátt ætlar þorri þingmanna að stela mánaðarlega undan skatti upphæð, sem nemur næstum öllum mánaðartekjum hinna lægst launuðu.

Þjónusta yfirstéttarinnar við sérhagsmuni birtist í hærri matarkostnaði heimilanna í kjölfar reglugerða ríkisstjórnarinnar um framkvæmd fjölþjóðlegs samkomulags um lækkun hindrana í vegi milliríkjaviðskipta. Hún gengur þannig þvert á markmið þessa samkomulags.

Ein afleiðing stjórnlausrar þjónustu ríkisstjórnarinnar við hagsmuni ráðamanna landbúnaðarins og illa rekinna vinnslustöðva þeirra er, að hraði verðbólgunnar hefur aukizt úr tæplega 2% í rúmlega 4%, á sama tíma og verðbólga í nágrannalöndunum er rétt rúmlega 2%.

Þetta getur leitt til, að undirritaðar forsendur síðustu kjarasamninga rofni og að stéttarfélögin í landinu öðlist sjálfvirkan rétt til að segja tafarlaust upp samningum. Að öðrum kosti mun reiði almennings fá um síðir útrás í kjarasamningum, sem renna út í lok næsta árs.

Um margra ára skeið hafa tekjur almennings árvisst verið skertar með samningum, sem byggja á þjóðarsátt um, að fólk verði að mæta efnahagskreppu með lakari lífskjörum. Ríkisstjórnir hafa staðið að þessum þjóðarsáttum með samtökum atvinnurekenda og launafólks.

Sú spillta venja hefur myndazt á tímabili þjóðarsátta, að ríkisstjórnir hafa svikizt um sinn þátt. Þannig hefur hluti af efni hverrar þjóðarsáttar verið, að ríkisstjórnir hafa lofað að efna það, sem þær sviku í síðustu þjóðarsátt. Þetta hefur sauðþæg þjóð látið bjóða sér.

En svo má brýna deigt járn, að bíti. Siðleysi stjórnvalda hefur loksins gengið fram af mörgum í sumar. Hækkun matarreikningsins dugði þó ekki ein, heldur urðu skattsvik yfirstéttarinnar að bætast við. Fólk þoldi þjónustuna við sérhagsmuni, en ekki sjálfa græðgina.

Raunar getur þjóðin sjálfri sér um kennt, því að henni virðist ekki vera sjálfrátt, þegar hún gengur til kosninga og velur sér pólitíska yfirstétt, sem vitað er, að gætir ekki hagsmuna almennings í landinu heldur sinna eigin hagsmuna og hagsmuna ofverndaðra gæludýra sinna.

Þegar almenningur áttar sig á fáránlegri þjónslund sinni og rekur spillta yfirstétt af höndum sér, verður blómaskeið á Íslandi. Efnahagslegar forsendur eru fyrir sömu lífskjörum og eru í nágrannalöndunum, ef hætt verður sukki og brennslu verðmæta í þágu gæludýra.

Því miður hefur almenningur ekki hugsað sem neytendur, sem skattgreiðendur og sem launafólk, heldur sem ómyndugir þegnar yfirstéttarinnar. Sumir hafa reyndar vonazt eftir molum af borði spillingarinnar og reynt að velja sér líklega skaffara til þingmennsku.

Ef gegnsæ skattsvik hinnar pólitísku yfirstéttar leiða til, að ljós rennur upp fyrir þjóðinni, er bjart framundan, en annars ekki. Það eina, sem stendur í vegi fyrir gæðalífi á Íslandi á næstu árum og áratugum, er, að þjóðin hefur hingað til neitað að axla ábyrgð kjósenda.

Vonandi hafa græðgi og sérhagsmunaþjónusta yfirstéttarinnar loksins gengið svo fram af fólki, að það vakni til meðvitundar um fáránleikann í núverandi ástandi.

Jónas Kristjánsson

DV

Eðlilegt er að ræða í alvöru, hvort Íslendingar eigi að koma sér upp eins konar her eða heimavarnarliði eins og Björn Bjarnason menntaráðherra lagði til fyrir helgina. Það er jafn eðlilegt og að ræða í alvöru, hvort Íslendingar eigi að taka þátt í Evrópusambandinu.

Slíkar tillögur fara í taugar þeirra, sem vilja ekki, að þjóðin eyði miklum tíma í innri ágreining. Þeir afgreiða hugmyndirnar með því að segja þessi mál ekki vera til umræðu. Þannig hafa hvorki orðið eðlileg skoðanaskipti um Evrópusambandið né um íslenzkar heimavarnir.

Íslendingar telja sig fullgildan aðila í fjölþjóðlegum samskiptum. Samt vantar hér einmitt það, sem frá ómunatíð hefur verið talin helzta forsenda ríkisvalds, eigin varnir gegn ytri áreitni. Ísland getur ekki varið sig og getur að því leyti ekki talizt vera fullgilt ríki.

Hingað til höfum við sparað þau 2-3% þjóðarframleiðslunnar, sem nágrannaþjóðir okkar leggja til varnarmála, og varið þeim í staðinn til að efla offramleiðslu dýrra landbúnaðarafurða. Flestir hafa verið fremur ánægðir með að losna við milljarðakostnað af herbúnaði.

Ísland hefur um leið afsalað mikilvægum hluta fullveldisins til Atlantshafsbandalagsins og Bandaríkjanna. Komið hefur fram, að Bandaríkjamenn eru orðnir þreyttir á hlutverki sínu og eru byrjaðir að rifa seglin í viðbúnaði sínum hér á landi. Framtíð varnanna er því óvís.

Öðrum þræði efast fólk um, að styrjaldir úti í heimi muni bera að ströndum Íslands. Það er falskt öryggi, því að skæruhernaður og hryðjuverk hafa að nokkru tekið við hlutverki hernaðar. Við sjáum þessa dagana, að hernaðarástand ríkir í Frakklandi vegna sprengjuhættu.

Við þurfum að geta mætt hryðjuverkum og hættu á hryðjuverkum. Til þess þarf sveitir, sem hafa þjálfun á þeim sviðum. Þótt víkka megi hlutverk björgunarsveita og Landhelgisgæzlunnar, er ekki líklegt, að það dugi til aðgerða á borð við þær, sem hafa verið í Frakklandi.

Að sjálfsögðu er nærtækara að efla Landhelgisgæzluna, sem hefur árum saman verið í svo römmu fjársvelti, að hún getur ekki haldið uppi gæzlu í efnahagslögsögunni og utan hennar, sem þó ætti að vera mikilvægasti og brýnasti þáttur íslenzkra heimavarna.

Hugsanlegt er að víkka svið Landhelgisgæzlunnar og efla hana til strandgæzlu, sem væri þá annað mikilvægt svið íslenzkra heimavarna. En varnir gegn hryðjuverkum eða öðru áreiti á landi væru þó tæpast á færi hennar, né heldur björgunarsveita samtaka áhugafólks.

Ef heimavarnir Íslands verða einhvern tíma skipulagðar, er líklegt, að Landhelgisgæzlan, björgunarsveitirnar og víkingasveit lögreglunnar geti gegnt veigamiklu hlutverki. Samt er freistandi að telja slíka skipan ófullnægjandi án sérstaks heimavarnarliðs atvinnumanna.

Þótt innlent herlið eða heimavarnarlið muni aldrei skipta máli í hefðbundnum hernaði, er líklegt að það geti aukið öryggi okkar gegn hernaði af því tagi, sem að undanförnu hefur verið háður á götum Frakklands og hefur verið að leysa hefðbundinn hernað af hólmi.

Heimavarnarliði má einnig fela það hlutverk að gæta ýmiss konar hernaðarbúnaðar, sem Bandaríkjamenn mundu skilja eftir, ef þeir minnkuðu enn frekar hlutverk sitt hér á landi, að svo miklu leyti, sem slík gæzla yrði ekki talin á færi borgaralegra starfsmanna.

Loks er líklegt, að varnarlið atvinnumanna geti tekið að sér þær skyldur Íslands að taka þátt í að koma á friði og að gæta friðar á ýmsum átakasvæðum í heiminum.

Jónas Kristjánsson

DV