Þegar gerður var áríð 1973 tveggja ára samningur við Breta um undanþágur til togveiða innan 50 mílna fiskveiðilögsögunnar, litu Íslendingar almennt á árin tvö sem aðlögunartíma, þannig að undanþágurnar rynnu út 1 nóvember á þessu ári.
Þorsteinn Thorarensen rifjaði þetta upp í föstudagsgrein sinni hér í Dagblaðinu fyrir helgina. Benti hann á, að þáverandi landsfeður okkar hefðu gefið til kynna, að samningurinn við Brota fæli það í sér, að undanþágurnar mundu falla niður við lok samningstímans.
Nú kemur hins vegar í ljós, að Bretar túlka samninginn á annan hátt. Þeir segja, að hvergi í samningnum standi, að veiðum þeirra innan 50 mílna eigi að ljúka í nóvember á þessu ári. Þeir telja sig geta samið um framlengingu, jafnvel á óbreyttum samningi, ella gildi eldra samkomulag um veiðar upp að gömlu tólf mílna mörkunum.
Þorsteinn bendir líka á í grein sinni, að árið 1973 hafi íslenzk stjórnvöld haldið því fram, að samningurinn fæli í sér takmörkun á aflamagni Breta við 130 þúsund tonn á ári. Þeir hafi hins vegar að minnsta kosti fyrra árið veitt töluvert meira en þetta.
“Við höfum verið blekkt”, segir Þorsteinn og heldur áfram: “Samningurinn frá l973 hefur þannig orðið meiri og minni mistök og blekking og við skiljum það ekki, hvernig slík mistök geta orðið í svo mikilvægu máli”.
þetta sýnir, hve hættulegir geta verið samningar, sem eru óljósir. “Höfum það í huga, að heppilegast er að vera aldrei með neinar undanskildar meiningar í samningum, heldur setja sem mest á pappírinn”, segir Þorsteinn.
Þessi ábending er tímabær núna, þegar fyrir dyrum standa viðræður við Breta og Vestur-Þjóðverja um hugsanlegar undanþágur innan 200 mílna fiskveiðilögsögunnar. Ef mistök hafa verið gerð í fyrri viðræðum, verða stjórnvöld að læra af þeirri reynslu.
Og við vitum líka af fyrri reynslu, að önnur mistök voru gerð í samningunum við Breta og Belga. Íslenzk stjórnvöld töldu þá, að þessir samningar mundu leiða til þess, að refsitollar Efnahagsbandalags Evrópu á íslenzkum fiskafurðum yrðu felldir niður. Það hefur ekki gerzt enn.
Ef samningar verða gerðir við einhver ríki um veiðar innan 200 míldna, verður margt að vera ljósara í þeim samningum en í fyrri samningum. Ekki dugir að trúa í blindni á meira eða minna vafasamar túlkanir.
Í slíkum samningum verður að standa, hvort þeir eru samningar um aðlögunartíma eða um eins konar endalausar undanþágur. Í þeim samningum verður líka að standa, hvaða áhrif þeir hafa á ýmis viðskiptakjör og viðskiptabönn. Í samningunum verða aðvera ákvæði um smáfiskadráp og möskvastærð. Ennfremur verða þar að vera skýrari ákvæði um strangt eftirlit en áður hafa verið í slíkum samningum.
Ef til vill leiðir allt þetta til þess, að engir samningar takist. En það er þó betra en að byggja samninga á sjálfsblekkingu.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
