Efnahagsnefnd ríkisstjórnarinnar hefur komizt að hinni óvæntu og ánægjulegu niðurstöðu, að leggja beri niður kommissara Framkvæmdastofnunar ríkisins. Þetta er liður í nýjum efnahagstillögum nefndarinnar.
Framkvæmdastofnunin hefur frá upphafi verið merkisberi hinnar pólitísku spillingar hér á landi. Hún tók við af bönkunum, sem áður voru í fararbroddi. Og hún hlúði betur en þeir að skilyrðum spillingarinnar.
Bankastjórar voru lengst af ráðnir eftir valdatafli stjórnmálanna. Þeir voru umboðsmenn flokka sinna við peningakassa þjóðarinnar. Það er fyrst á síðustu árum, að nýir bankastjórar eru ráðnir sem fagmenn.
Bankastjórarnir stóðu ekki og féllu með valdataflinu. Þeir héldu starfinu, þótt ríkisstjórnin að baki þeirra félli. Smám saman urðu margir þeirra minna pólitískir og ræktuðu með sér faglega hæfileika.
Landsfeður okkar höfnuðu þessu sjálfstæði bankastjóra, þegar þeir leiddu yfir þjóðina Framkvæmdastofnun ríkisins. Þar skipuðu þeir bankastjóra, sem áttu að koma og fara með nýjum ríkisstjórnum.
Þessir bankastjórar hafa frá upphafi verið kallaðir kommissarar. Þeir hafa yfirleitt verið skipaðir úr röðum þingmanna og þá þeirra, sem hafa komizt næst því að ná ráðherraembætti. Hlutverk þeirra er stórpólitískt.
Minnihlutastjórn Alþýðuflokksins skipti ekki um kommissara í vetur, enda var hún bara vakthafandi og mátti ekkert gera. Núverandi ríkisstjórn lét líka undir höfuð leggjast að skipta um kommissara.
Ríkjandi kommissar er úr hópi þingmanna Sjálfstæðisflokksins. Sá flokkur hefur oft þótzt vera andvígur kommissarakerfinu, en hefur þó alltaf stutt það í raun. Hafa menn það til marks um fánýti stefnumála.
Kommissarinn varð frægur í síðustu kosningabaráttu, þegar hann þakkaði sér persónulega ýmsar framkvæmdir í fjórðungnum. Þessar framkvæmdir voru unnar fyrir fé frá Framkvæmdastofnun ríkisins, “hins félagslega banka”.
Félagsleg sjónarmið eru töfraorðin, þegar ekki er hægt að finna nein skynsemissjónarmið fyrir fjárveitingum. Á grundvelli félagslegra sjónarmiða er hægt að reka óhefta, pólitíska fyrirgreiðslu.
Þessi aðferðafræði byggist á velgengni verðbólgunnar. Stöðug rýrnun höfuðstóls veldur því, að lán eru að verulegum hluta gjafir. Auðvitað vilja allir fá slíkar gjafir. Og sumir hafa betri aðgang en aðrir.
Stjórnmálaspilling á Íslandi felst að verulegu leyti í, að blandað er saman stjórnmálum og úthlutun lána. Þessi tegund spillingar er ekki möguleg, ef fjárskuldbindingar eru verðtryggðar, svo sem nú er verið að reyna að gera.
Eðlilegt framhald þeirrar siðvæðingar er afnám kommissarakerfis Framkvæmdastofnunar ríkisins. Það er veigamikið skref í valddreifingu, aðskilnaði stjórnmálavalds og fjármálavalds.
Ríkisstjórnin hefur ekki tekið afstöðu til þessarar tillögu efnahagsnefndar. Málið er engan veginn komið á þurrt. Meirihluti þingmanna þjóðarinnar talar fagurt, en heldur um leið dauðahaldi í fyrirgreiðslukerfið.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
