Hinn nýi skattur á byggingar aðrar en íbúðir er vafalítið áhrifaríkt hagstjórnartæki. Svo getur meira að segja farið, að hann verði óhóflega virkt hagstjórnartæki.
Gjaldið dregur úr kjarkinn. Ráðamenn fyrirtækja sjá, að þeir þurfa að greiða milljónir og í sumum tilvikum tugi milljóna, áður en þeir geta hafið framkvæmdir við byggingu húsnæðis fyrir reksturinn.
Gjaldið mun því ná markmiðinu. Það mun draga úr fjárfestingu í steypu og stuðla á þann hátt að hófsamlegri hlutdeild fjárfestingar af þjóðarframleiðslunni. Of mikil fjárfesting er einmitt einn margra verðbólguvalda hér á landi.
En ríkisstjórnin má líka vara sig á þessu tæki. Oft hefur það komið fyrir, að vel meint krukk í hin sjálfvirku markaðsöfl hefur haft í för með sér slæm hliðaráhrif, sem stjórnvöld og sérfræðingar sáu ekki fyrir.
Í þessu tilviki er augljóst, að ríkisstjórnin mun valda verulegu atvinnuleysi í byggingariðnaði. Þar hafa að undanförnu verið teikn á lofti um aðvífandi kreppu. Þessi teikn hefðu átt að leiða til frestunar á lögfestingu nýbyggingagjaldsins.
Undirbúningur byggingaframkvæmda hefur dregizt saman og verkefnaskrár iðnaðarmanna hafa stytzt. Atvinnuleysi er að byrja í sumum hópum þeirra, aðallega hjá trésmiðum. Þetta hefur gerzt án tilverknaðar nýbyggingagjaldsins.
Samdrátturinn endurspeglar kreppueinkenni í þjóðfélaginu. Almenn svartsýni ríkir með þjóðinni. Menn halda að sér höndum í framkvæmdum í slíku ástandi. Og mörg fyrirtæki riða til falls af rekstrinum einum, þótt framkvæmdir bætist ekki við.
Ríkisstjórnin og meirihluti hennar á alþingi hefðu átt að bíða átekta í stað þess að fleygja barninu út með baðvatninu. Markmiðið hefði sennilega náðst án afskipta hins opinbera af hinum sjálfvirku markaðsöflum.
Þegar nýbyggingagjaldið lagðist í síðustu viku ofan á fyrri samdrátt, jukust skyndilega líkurnar á atvinnuleysi í byggingariðnaði. Þessi breyting getur orðið að umfangsmiklu þjóðfélagsböli á þessu ári og hinu næsta.
Því má halda fram, að byggingariðnaðurinn hafi belgzt óhæfilega mikið út hér á landi. Þjóðin hafi ekki efni á svona breiðum byggingargeira af þjóðarkökunni. Aðrar þarfir séu brýnni.
En fyrr má nú rota en dauðrota. Það er óhugnanlegt, hve léttilega landsfeðurnir afgreiða mál án þess að skoða þau ofan í kjölinn. Þeir virðast ekki hafa látið kanna atvinnuhorfurnar, þegar þeir skelltu á nýbyggingagjaldinu.
Ef svo fer sem horfir, mun ríkið þurfa að verja miklu fé til atvinnuleysisbóta. Kemur þá að litlu gagni peningafíknin, sem meðfram olli því, að ríkisstjórnin beitti gjaldtöku sem hagstjórnartæki. Miklu alvarlegri eru þó áhrifin á hagi og fjölskyldulíf þeirra, sem atvinnuleysinu sæta.
Verið getur, að hér sé of djúpt í árinni tekið og ástandið verði ekki svona slæmt. Gallinn er bara sá, að ríkisstjórnin hefur síður en svo neina vissu fyrir því, að hún hafi ekki kastað út barninu með baðvatninu. Hún tók sína ákvörðun í blindni.
Þannig starfa landsfeður, sem láta græðgina í skattpeninga hlaupa með sig í gönur.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
