Fyrir nokkru var hér í blaðinu röð leiðara um þrýstihópana í þjóðfélaginu og áhrif þeirra á stjórnvöld í landinu. Bent var á hin flóknu fyrirgreiðslukerfi, sem smám saman hafa byggzt upp fyrir atbeina þrýstihópanna. Og loks var hér í blaðinu varað við efnahagslegum afleiðingum hinna óhóflegu valda þrýstihópanna.
Þetta var ekki gert til að opinbera nein ný sannindi um valdakerfið í þjóðfélaginu. Þetta átti hins vegar að opna augu almennings fyrir því, að hagsmunir einstakra þrýstihópa og samanlagðir hagsmunir þeirra fara ekki saman við hagsmuni almennings í landinu.
Tekin voru tvö ólík dæmi, annars vegar sjávarútvegur og hins vegar landbúnaður. Öðrum þrýstihópnum hefur ekki tekizt að gæta hagsmuna sinna í efnahagslífinu, en hinum hefur tekizt að afla sér óhemjulegrar fyrirgreiðslu á flestum sviðum.
Bent var á, að hin gífurlega fjármálafyrirgreiðsla til sjávarútvegsins nægir ekki til að bæta honum upp rangt gengi, rangt fiskverð og röng hlutaskipti. Hins vegar veldur þessi fyrirgreiðsla mikilli röskun í fjármálakerfi þjóðarinnar, eins og rakið hefur verið í leiðurum Vísis.
Svo vel vill til, að sjávarútvegurinn er í sjálfu sér afkastamikill og arðbær atvinnuvegur, þótt hann fái ekki að njóta þess. Því ætti að vera unnt að vinda ofan af fyrirgreiðslu- og millifærslukerfi hans án þess að setja allt á annan endann.
Öðru máli gegnir um landbúnaðinn. Þar er þrautin þyngri, þar sem Ísland er lítt hæft til landbúnaðar. Þess vegna hljóta allar tilraunir til að jafna aðstöðu atvinnuveganna að leiða til gífurlegra erfiðleika bænda, nema félagslegar aðgerðir komi á móti.
Stöðu íslenzks landbúnaðar gagnvart þeim landbúnaði, sem lengst hefur náð, má sjá af samanburði við Bandaríkin. Hér starfa um 10% þjóðarinnar í landbúnaði og sjá um 40% af neyzluþörfum þjóðarinnar. Hin 60% koma frá sjávarútvegi annars vegar og frá ýmsum innflutningi, einkum kornvöru og ávaxta, hins vegar.
Í Bandaríkjunum starfa hins vegar aðeins 3% þjóðarinnar í landbúnaði og sjá um 96% af neyzluþörfum þjóðarinnar þar sem útflutningur og innflutningur landbúnaðarafurða stenzt nokkurn veginn á. Af þessum tölum má sjá, að bandarískur landbúnaður er átta sinnum framleiðnari en íslenzkur landbúnaður.
Augljóst er, að 200.000 manna þjóð hefur ekki efni á að verja árlega sjö þúsund milljónum króna af almannafé, auk lánskjarafríðinda, til að halda uppi stefnu síaukinnar landbúnaðarframleiðslu í landinu. Hver einasti borgari landsins getur séð af eigin kjörum, að slíkt getur ekki gengið.
Samt dugir ekki að afnema niðurgreiðslur og útflutningsuppbætur og draga úr styrkjum og lánakjaraforréttindum landbúnaðarins, því að það mundi leiða til almenns gjaldþrots bænda og stórfelldra félagslegra vandamála. Lagfæring á dæmi landbúnaðarins hlýtur því að verða miklum mun flóknari en lagfæring á dæmi sjávarútvegsins.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika er óhugsandi, að stjórnvöld geti til lengdar látið hjá líða að ráðast gegn vandanum, því að efnahagsvandræði þjóðarinnar eru þó meiri en erfiðleikarnir við að lagfæra rotin fyrirgreiðslukerfi.
Jónas Kristjánsson
Vísir
