Íslenzkt þjóðfélag er fullt af mótsögnum, sem byggjast á vanabundnum hugsunarhætti ráðamanna okkar. Þeir eru svo samgrónir gömlum hefðum, að þeir neita að sjá tiltölulega einfaldar lausnir á brýnum vandamálum.
Við höfum átt í miklum erfiðleikum í viðskiptum við Sovétríkin. Erfitt hefur reynzt að finna afurðir, sem Rússar vilja kaupa hér í skiptum fyrir olíuna.
Þegar kemur að einstökum samningum um, hvernig fylla beri upp í rammasamninga Sovétviðskipta, hefur oftast reynzt erfitt að ná samkomulagi um verð og magn. Hinir íslenzku seljendur hafa oft talið sig bera skarðan hlut frá borði.
Vöruskiptajöfnuðurinn gagnvart Sovétríkjunum hefur löngum verið afar óhagstæður. Stundum hafa skuldir Íslands gagnvart þessum mikla viðskiptaaðila komizt á svo hátt stig, að Rússar hafa þurft að koma athugasemdum á framfæri.
Vandinn er þveröfugur í viðskiptum okkar við sum önnur lönd. Þar eiga viðskiptaþjóðir okkar í vandræðum með að finna vörur, sem við viljum kaupa af þeim í skiptum fyrir fiskafurðir.
Portúgal og Nigería eru greinileg dæmi um slíka viðskiptaerfiðleika. Nigeríumenn hafa oft lagt stein í götu íslenzks skreiðarinnflutnings, án efa af gremju út af tregðu okkar við að finna hjá þeim vörur til að kaupa í staðinn.
Portúgalir sendu hingað fjölmenna sendinefnd til að reyna að fá okkur til að jafna viðskiptin við þá. Það hefur gengið illa og er nú svo komið, að saltfiskútflutningur til Portúgal er í mikilli hættu af þeim sökum.
Í þessu stríði virðist Portúgölum hafa tekizt að knýja Íslendinga til að láta smíða þar syðra togara, sem við þurfum sennilega ekki á að halda og sem heppilegra væri að smíða í verkefnasnauðum skipasmiðastöðvum á Íslandi.
Svo vel vill til, að vandamálið er unnt að leysa án fáránlegra vinnubragða á borð við smíði togara í Portúgal. Við getum keypt af þeim olíur úr hráolíu frá Nigeríu.
Með þessari einföldu breytingu er unnt að koma á meiri viðskiptajöfnuði gagnvart þremur löndum, Sovétríkjunum, Portúgal og Nigeríu. Með henni er líka unnt að gæta verulega samningsaðstöðu okkar gagnvart þessum löndum.
Gerð hefur verið tilraun með olíukaup frá Portúgal og virðist hún hafa gefizt vel. Verðlagning ætti ekki að verða erfið, því að olían frá Sovétríkjunum er keypt á útreiknuðu heimsmarkaðsverði hverju sinni.
Einkennilegt er, að embættismenn og ráðherrar skuli ekki hafa séð jafn einfalda lausn og þessa á þríþættu vandamáli. Sumir áhorfendur hafa viljað gruna þá um græsku og telja þá hafa önnur sjónarmið í huga en íslenzka viðskiptahagsmuni.
Hitt er líklegra, að þetta sé bara dæmi um forpokun í gömlum viðskiptahefðum. Allar breytingar eru eitur í beinum þeirra, sem hugsa á brautum vanans.
Nigeríumenn eiga hráolíu, sem þeir þurfa að losna við. Portúgalir eiga olíuhreinsunarstöðvar, sem þurfa aukin verkefni. Rússar eiga torinnheimtanlega olíupeninga hjá Íslendingum. Og Íslendingar sitja uppi með skreið og saltfisk.
Öll þessi vandamál má laga stórlega með einni einfaldri tilfærslu.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
