“Ég lít svo á, að lýðræðishugsjónin sé það rótgróin hér á landi, að breytingar á vinnulöggjöfinni og starfsháttum við samningsgerð séu varhugaverðar, nema báðir aðilar vinnumarkaðsins séu samþykkir þeim.”
Svo segir í merkri kjallaragrein eftir Guðlaug Þorvaldsson háskólarektor og sáttasemjara, sem birtist í Dagblaðinu á mánudaginn. Dagblaðið vill taka undir þessa skoðun og leggur til, að ríkisstjórnin reyni ekki að knýja fram það frumvarp um þetta efni, er legið hefur frammi um nokkurt skeið og fengið dræmar undirtektir hjá launþegum, sem hafa tjáð sig um málið.
Eins og Guðlaugur segir eru kjaramál átakafyrirbrigði í þjóðfélaginu og um leið er lýðræðið tímafrek stjórnunarleið og krefst þolinmæði. Við slíkar aðstæður leysa lögþvinganir ekki vandann, jafnvel þó benda megi á marga galla í starfsháttum við samningagerð, sem hafa orðið þjóðfélaginu til mikils fjárhagstjóns.
Guðlaugur vill ekki einu sinni auka vald sáttasemjara, nema fullur vilji beggja aðila vinnumarkaðsins liggi að baki. Hann telur það geta leitt til þess, að samningsaðilar telji sig firrta allri ábyrgð. Hins vegar telur hann, að bæta megi verkstjórn og skipulag af hálfu sáttasemjara með því að gera sáttasemjarastarfið að föstu starfi með föstu starfsliðið.
Guðlaugur leggur mikla áherzlu á, að virk, upplýst og ábyrg þátttaka samningsaðilanna í samningsgerðinni sé höfuðnauðsyn lýðræðislegs fyrirkomulags. Hann telur mikið hafa áunnizt í þessu efni. Bæði njóti opinberar hagstofnanir vaxandi trausts beggja aðila og ennfremur séu þeir sjálfir farnir að hafa á að skipa hæfum mönnum til að meta þau gögn, sem hinar opinberu stofnanir leggja fram.
Eðlilegt er, að samtök vinnumarkaðsins vilji ekki láta þvinga upp á sig nýjum leikreglum. En um leið verður ábyrgðin þeirra sjálfra: “Tel ég, að aðilum vinnumarkaðsins beri skylda til þess að freista þess til hlítar að gera lýðræðið við samningagerðina hraðvirkara og hagkvæmara.”
Óhætt er að taka tvímælalaust undir lokaorð kjallaragreinar Guðlaugs Þorvaldssonar, þar sem hann dregur saman niðurstöður hugleiðinga sinna:
“Ákveðnar leikreglur eru nauðsynlegar við gerð kjarasamninga og ég dreg ekki í efa, að þær mætti bæta á ýmsan hátt með breyttri vinnulöggjöf hér á landi.
Leikreglur marka hins vegar málum aðeins bása og farvegi. Samningsgerð er ekki síður mannlegt vandamál, sem reynir á þekkingu á efnahagsmálum og samskiptaháttum manna, sveigjanleika og stjórnmálaþroska.
Kjaramál eru og verða átakafyrirbrigði, sem verða vafalaust aldrei skilin frá stjórnmálum af einhverju tagi, og á þeim er því engin vísindaleg lausn.
Hraðvirkari og betur skipulögð og verkstýrð samningagerð er nauðsynjamál, en þar verður að fara með gát, ef lýðræðislegri hefð á að halda í heiðri.”
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
