Ef Alþýðuflokknum hlotnaðist embætti landbúnaðarráðherra í nýrri ríkisstjórn eftir næstu kosningar, yrði Sighvatur Björgvinsson ekki ráðherraefnið. Hans yrði talin þörf í einhverju alvöruráðuneytanna, því að þingflokkurinn er fámennur og mannval ekki sérlega mikið.

Landbúnaðarráðherra flokksins yrði Gunnlaugur Stefánsson, sem er meiri framsóknarmaður en meðalþingmaður Framsóknarflokksins. Hann er líka vanur að fá sitt fram með hótunum í þingflokknum og er efstur á lista yfir þá, sem friða þarf með ráðherraembætti.

Helzta vonin um stuðning Alþýðuflokksins við breytta landbúnaðarstefnu er, að Gunnlaugur falli út af þingi. Samkvæmt því er leiðin til úrbóta ekki að efla Alþýðuflokkinn í kosningum, heldur að halda honum niðri í því sex þingmanna fylgi, sem skoðanakannanir sýna núna.

Yfirlýst og prentuð stefna stjórnmálaflokka skiptir litlu, þegar á reynir. Mestu máli skiptir, hver er ráðherra, því að hann er kóngur í ríki sínu samkvæmt stjórnarskránni. Sérstaklega er þetta mikilvægt í landbúnaðarráðuneytinu vegna sérstöðu þess í stjórnsýslunni.

Landbúnaðarráðuneytið gerir búvörusamninga mörg ár fram í tímann og bindur hendur ókominna ríkisstjórna. Í þessum samningum gætir það ekki hagsmuna ríkisins, heldur hagar sér sem jafnan endranær eins og yfirfrakki hinna mörgu hagsmunaaðila í landbúnaði.

Tilgangslaust er fyrir neytendur og skattgreiðendur að vænta breytinga með nýjum og yngri þingmönnum flokkanna. Gunnlaugur er með yngstu þingmönnum Alþýðuflokksins. Sama er að segja um Sjálfstæðisflokkinn, þótt þar sé stundum kvartað út af landbúnaði.

Í stað Ingólfs frá Hellu, Pálma frá Akri og Halldórs Blöndals koma aðrir, sem ekki eru minni ærgildissinnar. Þar á meðal eru Einar Guðfinnsson og Sturla Böðvarsson, sem eru ekki minni framsóknarmenn en meðalþingmaður Framsóknarflokksins og Gunnlaugur Stefánsson.

Um Alþýðubandalag og Kvennalista er óhætt að segja, að þeir flokkar hafa yfirboðið Framsóknarflokk í ærgildisstefnu og munu gera það, ef öðrum hvorum hlotnaðist embætti landbúnaðarráðherra. Andi Steingríms Sigfússonar svífur yfir þeim vötnum vinstra vængsins.

Marklausar eru yfirlýsingar um landbúnaðarmál frá ungliðahreyfingum og öðrum stofnunum innan stjórnmálaflokkanna. Allir fimm þingflokkarnir eiga það sameiginlegt að setja ærgildið ofar manngildinu. Fé til fæðingardeildar verður að víkja fyrir búvörustyrkjum.

Fimmflokkurinn á þingi heldur þjóðinni í heljargreipum, sem kosta hana um átján til tuttugu milljarða króna á hverju ári. Lífskjörin eru lækkuð ár eftir ár, svo að unnt sé að halda úti innflutningsbanni búvöru, niðurgreiðslum, uppbótum og beinum landbúnaðarstyrkjum.

Kreppan sýnir bannhelgi fimmflokksins á landbúnaði. Ærgildisstefnan er rekin með fullum dampi, þótt þrengst hafi í þjóðarbúi. Kjósendur geta ekki gert sér neinar vonir um, að fimmflokkurinn hrófli við þessu ástandi, hvort sem hann heitir Alþýðuflokkur eða öðru nafni.

Þegar ungliðar flokkanna vaxa upp og komast á þing, verða þeir eins og Gunnlaugur Stefánsson, Einar Guðfinnsson og Sturla Böðvarsson eða eins og hinir, sem samþykkja bannhelgina með þögn sinni. Meðan fimmflokkurinn ræður ferðinni, blífur stefna Framsóknar.

Það verður fyrst eftir daga fimmflokksins, að manngildi verður sett ofar ærgildi. Það verður, þegar kjósendur hafa mannað sig upp í að reka fimmflokkinn úr starfi.

Jónas Kristjánsson

DV

Tjaldað er til einnar nætur í veiðum íslenzkra togara í Smugunni utan 200 mílna lögsögu Norðmanna og Rússa í Barentshafi. Þetta eru sjóræningjaveiðar, þótt útgerðir kunni að komast upp með svo sem einn túr, áður en smugunni verður lokað með einhliða eða tvíhliða aðgerð.

Úrelt er orðið í samskiptum ríkja, að unnt sé fyrir aðvífandi sjóræningja að veiða utan 200 mílna línunnar þann fisk, sem tengdur er staðnum og er ýmist innan eða utan línunnar. Með einhliða aðgerðum og tvíhliða samningum er verið að fækka slíkum möguleikum.

Ísland er um þessar mundir að vinna að auknum möguleikum strandríkja til að ráða fiskveiðum utan 200 mílna fiskveiðilögsögu. Það er brýnt fyrir langtímahagsmuni okkar að loka sem flestum íslenzkum hafsvæðum utan 200 mílnanna fyrir erlendum veiðiskipum.

Sjóræningjaveiðar okkar manna í Barentshafi skaða langtímahagsmuni okkar sem þjóðar. Þær draga úr líkum á, að réttindi strandríkja á borð við Ísland nái fram að ganga á alþjóðlegum vettvangi, og geta hæglega seinkað því, að við náum tökum á hafsvæðum utan 200 mílna.

Talsmenn veiðanna í Barentshafi játa, að engar líkur séu á, að Íslendingar nái handfestu á þeim miðum. Þeir segja, að fjárhagur útgerðarfélaga sé svo slæmur og ástand þorskstofna við Ísland svo dapurt, að veiðar í Smugunni veiti stundargrið á báðum þessum sviðum.

Ýmis rök mæla með veiðum Íslendinga í Barentshafi. Norðmenn hafa sjálfir látið undir höfuð leggjast að loka Smugunni með samningum og yfirlýsingum. Sjóræningjar hafa verið á veiðum þar, án þess að norsk yfirvöld hafi treyst sér til að beita varðskipum gegn þeim.

Það væri mismunun, ef Norðmenn stugga íslenzkum skipum frá Smugunni, er þeir hafa leyft veiðar sjóræningjaskipa undir þægindafánum ríkja á borð við Belize. Helzt væri, að þeir gætu af einhverjum öðrum ástæðum talið sig eiga hönk upp í bakið á Íslendingum.

Ef um slíkt er að ræða, kemur það vafalítið fram á fundum, sem haldnir verða um málið. Þeir fundir hljóta að leiða til niðurstöðu, því að þjóðir á borð við Íslendinga og Norðmenn leysa alltaf sín mál með þjarki og samningum, þótt ófriðlega kunni að horfa um tíma.

Bent hefur verið á, að fordæmi séu fyrir því, að Norðmenn kaupi sjóræningja af höndum sér. Þeir keyptu Grænlendinga af sér með því að láta þá hafa kvóta. Íslendingar hafa líka liðkað fyrir samningum með því að kaupa sjóræningja af höndum sér, til dæmis norska.

Með bjartsýni má halda fram, að einn túr hjá tuttugu togurum skapi slíka réttarstöðu íslenzkra togara, að Norðmenn muni telja henta sér að gefa eftir gagnvart Íslendingum á einhverju skyldu eða óskyldu sviði. Hagsmunaaðilar segja, að óhætt sé að láta á það reyna.

Íslenzk stjórnvöld leika tveim skjöldum. Annars vegar segist sjávarútvegsráðherra skilja sjónarmið Norðmanna og varar útgerðarfélög við að senda togara í Smuguna. Hins vegar setur hann ekki reglugerð til að stöðva veiðar eða löndun, heldur efnir til málfunda í ríkisstjórn.

Í meðferð málsins togast á skammtímahagsmunir vegna fjárvana útgerðar, aflabrests á þorski og möguleikanna á að selja Norðmönnum sjóránið fyrir aðra hagsmuni; og svo langtímahagsmunir Íslendinga af því að strandríki verði herra yfir nálægum hafsvæðum.

Gamla þumalputtareglan segir, að reynsla veraldarsögunnar sýni, að varðveizla langtímahagsmuna borgi sig almennt betur en varðveizla skammtímahagsmuna.

Jónas Kristjánsson

DV

Niðurstaða úrskurðarnefndar í kleinumálinu er sólargeisli í skammdegi smákóngakerfisins á Íslandi. Ein af vandræðastofnunum þjóðfélagsins, Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur, hefur fengið verðuga ofanígjöf fyrir ósæmilegt sölubann á kleinur, sem soðnar voru í heimahúsi.

Annar sólargeisli þessa máls eru gamansöm bréfaskipti landlæknis og fyrrverandi heilbrigðisráðherra, þar sem þeir gera stólpagrín að afskiptasemi og smámunasemi heilbrigðiseftirlitsins. Bréfin benda til, að úrelt sjónarmið þess njóti ekki hljómgrunns í opinbera geiranum.

Mikilvægt er, að menn verði áfram vel á verði, því að heilbrigðiseftirlitið hefur hótað að fá sett ný lög, sem taki af allan vafa um, að það megi áfram ráðskast með svipuðum hætti og það hefur gert áratugum saman, þjóðfélaginu til margvíslegrar bölvunar og kostnaðar.

Þjóðfélagið er sneisafullt af litlum stofnunum, þar sem sitja smákóngar við að semja lagafrumvörp og tillögur til reglugerða, er þeir reyna að fá ráðherra til að styðja. Þegar pólitíkusarnir eru ekki á verði, nær margt af þessu valdboði fram að ganga. Stóri bróðir stækkar og stækkar.

Eftirlitsstofnanir í heilbrigðisgeiranum eru dæmigerðar fyrir þetta vandamál. Þær hafa til dæmis komið upp reglum um gífurlegar kröfur til ástands eldhúsa í þeim stofnunum, sem fá leyfi til að opna vínflöskur og hella innihaldinu í glös, rétt eins og slíkt sé mikið vandaverk.

Eftirminnilegt er hrokabréf, sem stofnun af þessu tagi sendi einu allra bezta matargerðarhúsi landsins, er var alveg óvenjulega skemmtilega búið antikmunum. Í bréfinu voru samstæð húsgögn sett sem skilyrði fyrir því, að þetta stjörnuveitingahús fengi vínveitingaleyfi.

Sumt af ruglinu úr smákóngastofnunum í heilbrigðiseftirliti stafar af reglugerðum, sem þær hafa látið þýða úr norsku. Þar á meðal er bann við sölu á ferskum kjúklingum. Eingöngu er leyft að selja frysta kjúklinga, sem frá sjónarhóli matargerðarlistar eru tæpast ætir.

Stofnanir af þessu tagi eru einnig notaðar til að vernda gróna hagsmuni í þjóðfélaginu. Af þeirri ástæðu fáum við ekki að njóta heimsins beztu osta eins og aðrar þjóðir og verðum í þess stað að sætta okkur við breytilega illa gerðar eftirlíkingar úr einokunarstofnunum.

Almennt svífur yfir vötnum smákóngastofnana í heilbrigðiseftirliti sú árátta, að heppilegt sé að gerilsneyða þjóðfélagið til að firra það sjúkdómahættu. Kaupstaðarbúar þurfa því að vera innundir hjá vinum í bændastétt til að fá ógerilsneydda og drykkjarhæfa mjólk.

Merkilegt er, að Íslendingar skuli sætta sig við, að fá í verzlunum eingöngu aðgang að mjólk, sem hefur verið forhituð, fúkkalyfjuð, gerilsneydd, fitusprengd og misþyrmt svo á annan hátt, að hún er orðin svo ónáttúruleg, að hún hefur alveg misst getuna til að súrna.

Gerilsneyðingarstefnan kemur í stað hins náttúrulega hreinlætis, sem tíðkast til dæmis hjá Frökkum, er bera af öðrum þjóðum í matargerðarlist, án þess að fólk deyi þar úr matareitrun við að nota eingöngu ferska vöru, en ekki frysta, gerilsneydda, forhitaða og innpakkaða.

Niðurstaða úrskurðarnefndar og gamansemi landlæknis í kleinumálinu eru því sannkallaðir sólargeislar í skammdegi smákóngaveldis og reglugerðafargans. Vonandi hefur úrskurðurinn fordæmisgildi og vonandi láta stjórnvöld ekki undan kveinstöfum svekktra smákónga.

Bezt væri að nota tækifæri kleinumálsins til að höggva í reglugerðakerfið og setja lög um að leiða verzlunarfrelsi og ferska vöru til hásætis í matargerð okkar.

Jónas Kristjánsson

DV

Einn af kunnari stríðsglæpamönnum heims kemur í opinbera heimsókn til Íslands síðar í þessum mánuði. Það er Símon Peres, utanríkisráðherra Ísraels, áður hermála- og forsætisráðherra. Hann á langan afbrotaferil að baki og hefur heldur færzt í aukana á síðustu vikum.

Afbrot Peresar stríða gegn alþjóðlegum sáttmálum um meðferð stríðsfanga og um meðferð fólks á hernumdum svæðum, þar á meðal gegn Genfarsáttmálanum. Þau stríða gegn grundvallarsáttmála Sameinuðu þjóðanna og gegn langri lagahefð Vesturlanda í þjóðarétti.

Mesta athygli hafa vakið barnamorðin, sem Peres og félagar stjórna í Palestínu. Börn, sem kasta grjóti, hafa verið drepin í tugatali á hverju ári. Þetta þekkist hvergi annars staðar í heiminum. Blóð allra þessara barna er á höndum Peresar, þegar hann heilsar forseta Íslands.

Barnamorð og önnur morð, sem Peres og félagar stunda á hernumdum svæðum, flokkast í alþjóðarétti undir manndráp af ásettu ráði. Einnig eru til nákvæmar skráningar um pyntingar, sem þeir standa fyrir og eru bannaðar með alþjóðlegum sáttmálum og lagahefðum.

Ýmsar refsiaðgerðir Peresar eru líka brot á þessum sáttmálum og hefðum. Þar á meðal eru hefndaraðgerðir á borð við að jafna hús fólks við jörð og að koma í veg fyrir, að það geti unnið fyrir sér. Slíka glæpi stundaði Peres í hundraða- og þúsundatali sem hermálaráðherra.

Upp á síðkastið hafa Peres og félagar lært þjóðahreinsun af Milosevic Serbíuforseta og Karadzic, Bosníustjóra hans. Peres og félagar þjóðahreinsuðu með því að láta gera umfangsmiklar loftárásir á bæi og þorp í Suður- Líbanon og hrekja íbúana á þann hátt norður í land.

Yfirlýstur tilgangur loftárása Peresar og félaga var að hreinsa belti í Suður-Líbanon, svo að meintir óvinir Ísraels, sem þar kynnu að vera, hefðu minna skjól af óbreyttum borgurum. Síðar var raunar neitað, að þetta væri tilgangurinn, þegar heimsbyggðin mótmælti honum.

Á þennan hátt létu Peres og félagar eyða heimilum tugþúsunda óbreyttra borgara í öðru ríki og hrekja þá burt af föðurleifð sinni. Hann hefur langa reynslu á þessu sviði, því að fyrir átta árum lét hann gera loftárás á íbúðahverfi í Túnis, sem er um 2500 kílómetra frá Ísrael.

Glæpasaga Peresar nær yfir fleiri svið en hér er rúm til að rekja. Fyrir sjö árum lét hann menn sína óvirða fullveldi Ítalíu með því að ræna þar ísraelskum kjarnorkufræðingi, sem hafði veitt Sunday Times í London upplýsingar um framleiðslu kjarnavopna í Ísrael.

Símon Peres er ekki skárri en aðrir, sem hafa gegnt störfum hermálaráðherra, utanríkisráðherra og forsætisráðherra Ísraels á síðasta áratug. Hans afbrot spanna alla bókina frá þjóðahreinsun og skipulegum manndrápum yfir í löglausan brottrekstur, varðhald og mannrán.

Þótt borgarar Ísraels beri sem heild ábyrgð á hryðjuverka- og stríðsglæpastefnu ríkisins vegna stuðnings við hana, svo sem fram kemur í skoðanakönnunum, hafa helztu valdamenn þjóðfélagsins þó skorið sig úr í viðleitni við að auka grimmd þessa krumpaða þjóðfélags.

Hryðjuverka- og stríðsglæpamaður af stærðargráðu Peresar á ekkert erindi til Íslands, þótt sérkennilega gamansamur utanríkisráðherra okkar hafi gaman að prófa, hvað hann geti komizt langt í að ögra fólki. Vonandi láta kjósendur hann gjalda þess í næstu kosningum.

Þeir, sem heilsa Símoni Peres í opinberri heimsókn hans til Íslands, fá blóð saklausra á hendur sínar. Í sögulegum skilningi geta menn aldrei þvegið blóðið af sér.

Jónas Kristjánsson

DV

Ríkisstjórnin þarf að fara að sinna fjármálum ríkisins í alvöru. Það getur ekki gengið fram eftir öllu kjörtímabilinu, að stærsti þáttur þjóðarbúskaparins og mesti örlagavaldur í hagstjórninni fái að leika lausum hala með þeim afleiðingum, að áætlanir fari sífellt úr böndum.

Á miðju ári stendur ríkisstjórnin frammi fyrir þeirri staðreynd, að hallinn á fjárlögum ársins 1993 hefur við upphaf árs verið vanmetinn um sex til sjö milljarða króna. Tekjur hafa reynzt minni en ráð var fyrir gert og útgjöld hafa reynzt meiri en ráð var fyrir gert.

Ríkisstjórnir og hagfræðingar þeirra eiga oft erfitt með að sjá óbeinar afleiðingar gerða sinna marga liði fram í tímann. Það er einn helzt galli ofanstýringar, að hún framkallar vítahring, er leiðir til aðstæðna, sem eru allt aðrar en þær, er landsfeður ráðgerðu í upphafi.

Í þessu tilviki er alls ekki um óbein langtímaáhrif að ræða. Fjármálaóreiða ríkisins er bein og augljós skammtímaafleiðing af því tagi, sem hver húsmóðir getur séð fyrir í fjármálum heimilisins, þótt ráðherrum og hagfræðingum þeirra hafi ekki tekizt að sjá hana fyrir.

Þegar ríkisstjórn vinnur markvisst að minni kaupmætti fólks, fær ríkissjóður að sjálfsögðu minni skatta af tekjum fólks. Þegar þetta sama fólk mætir minnkandi kaupmætti sínum með minni innkaupum, fær ríkissjóður að sjálfsögðu minni skatta af veltu fólks.

Þetta samhengi er svo augljóst, að hvert barn getur séð það. Í ofanstýringu efnahagsmála er oft við að glíma miklu flóknari atburðarás, þar sem hinar óbeinu afleiðingar liggja engan veginn í augum uppi. Einföld er hins vegar atburðarásin, sem ríkisstjórnin sá ekki fyrir.

Þegar ríkisstjórn vinnur markvisst að þjóðarsátt um að halda verðbólgu í skefjum, þarf ríkissjóður að taka þátt í þjóðarsáttinni með framlagi í félagsmálapakka eða verkefnapakka. Þessir pakkar ríkissjóðs eru náttúrulögmál, sem við höfum séð í hverri einustu þjóðarsátt.

Pakkarnir kosta ríkið peninga, sem gera þarf ráð fyrir á fjárlögum. Það hefur ríkissjórnin hins vegar ekki gert. Hún hefur verið blind á hvort tveggja í senn, tekjumissinn af völdum þjóðarsáttarinnar, sem fyrirhuguð var, og útgjaldaukann af völdum sömu þjóðarsáttar.

Ríkisstjórn, sem skilur ekki efnahagsmál eða vill ekki skilja þau, lendir í fleiri vandræðum. Fjármálaóreiða ríkisins stuðlar einnig að háum raunvöxtum í þjóðfélaginu og kemur í veg fyrir, að tilraunir til lækkunar vaxta nái fram að ganga. Þetta ætti öllum að vera ljóst.

Ríkisstjórn, sem skilur ekki efnahagsmál eða vill ekki skilja þau, lendir líka í þeim vanda að búa til gengislækkun í gamla stílnum, þar sem öll gengislækkunin fer út í verðlagið og menn sitja eftir með verðbólguna eina, án þess að geta nýtt hefðbundna kosti verðbólgunnar.

Ríkisstjórnin hefur hegðað sér undarlega á fleiri sviðum efnahagsmála. Með annarri hendinni sker hún niður velferðarkerfið í fjárlögum og bætir síðan við það í þjóðarsátt. Með annarri hendinni sker hún niður framkvæmdir í fjárlögum og bætir síðan við þær í þjóðarsátt.

Utan ríkisstjórnar og hagfræðinga hennar sjá allir, sem sjá vilja, lærðir og leikir, að hún hefur lent í ógöngum í miklum og vaxandi ríkishalla, í of háum vöxtum, í gengislækkun án umtalsverðra hliðarráðstafana og í “inn og út um gluggann” misræmi fjárlaga og þjóðarsátta.

Ríkisfjármálin eru í þungamiðju þessara vandræða ríkisstjórnarinnar. Svo virðist sem þau verði þyngsti myllusteinninn um háls hennar í næstu kosningum.

Jónas Kristjánsson

DV

Nokkuð vantar á, að norræna skýrslan um byrði Íslendinga af landbúnaði nái yfir alla þætti vandans. Beinir styrkir, uppbætur og niðurgreiðslur nema níu milljörðum á fjárlögum ríkisins árið 1993, en ekki sjö og hálfum milljarði. Þetta má lesa svart á hvítu í fjárlögunum.

Erfiðara er að meta vantalningu skýrslunnar á tjóni þjóðarinnar af innflutningsbanni búvöru. Ljóst er þó, að þar er ekki tekið tillit til hemla á innflutningi grænmetis og kartaflna, svo og smjörlíkis. Í þessum liðum felst að minnsta kosti tveggja milljarða króna viðbótartjón.

Þannig er tjónið af innflutningsbanni að minnsta kosti átta milljarðar, en ekki þeir sex milljarðar, sem koma fram í skýrslunni. Ýmsir hagfræðingar hafa reynt að meta þennan þátt til fulls og komizt að niðurstöðum, sem nema nálægt tólf milljarða króna áregu tjóni neytenda.

Ef talið er saman tjón skattgreiðenda eins og það kemur fram í fjárlögum og tjón neytenda eins og það kemur fram í ofangreindu mati á innflutningsbanni og -hömlum, koma út úr dæminu upphæðir, sem nema frá sautján milljörðum upp í tuttugu og einn milljarð á ári.

Þær tölur hafa síður en svo orðið úreltar af völdum búvörusamninga. Þetta eru tölur, sem gilda fyrir árið 1993. Órökstuddar og marklausar eru fullyrðingar áróðursvélar hins hefðbundna landbúnaðar um, að búvörusamningar hafi breytt forsendum í þessum dæmum.

Búvörusamningar hafa ekki létt byrðum af herðum neytenda og skattgreiðenda. Búvörusamningar hafa hins vegar fryst ástandið fjölmörg ár fram í tímann til að koma í veg fyrir, að nýjar ríkisstjórnir geti tekið ákvarðanir um að létta byrðar neytenda og skattgreiðenda.

Norræna skýrslan um tjón Íslendinga af völdum landbúnaðarstefnunnar flytur ekki neinn nýjan sannleika og er þeim annmarka háð að vanmeta stórlega tjónið. Þess vegna er engin ástæða fyrir áróðursvél hins hefðbundna landbúnaðar að hafna þægilega lágum tölum hennar.

Af norrænu skýrslunni mætti ætla, að árlegt tjón fjögurra manna fjölskyldu næmi um 90.000 krónum, en þá er aðeins fjallað um hluta tjónsins af innflutningsbanni. Í rauninni er tjón fjölskyldunnar af allri styrkja- og haftastefnu landbúnaðar rúmlega 300.000 krónur á ári.

Auðvitað má ekki gleyma því, að íslenzkum neytendum og skattgreiðendum kæmu allar upphæðir vel, hvort sem þær eru 90.000 krónur á ári á hverja fjögurra manna fjölskyldu eða 300.000 krónur. Þetta eru allt saman háar upphæðir, hvernig sem búvörudæmið er reiknað.

Með hverri einustu reikningsaðferð koma út niðurstöður, sem fela í sér, að lífskjararýrnun þjóðarinnar af völdum styrkja- og haftastefnu landbúnaðar er margföld á við það tjón, sem hún hefur beðið af völdum árferðis og aflabragða, kjarasamninga og þjóðarsátta.

Það segir mikla sögu um forustusveit aðila vinnumarkaðarins, ráðuneyti og ríkisstjórn, svo og sérfræðingahjörðina í kringum alla þessa aðila, að landbúnaðarruglið skuli aldrei vera nefnt, þegar verið er að skrúfa niður lífskjörin með nýjum og nýjum þjóðarsáttum.

Það ætti til dæmis að vera ábyrgðarhluti fyrir verkalýðsrekendur að standa að endurtekinni lífskjaraskerðingu án þess að nefna nokkru sinni einu orði, að spara megi umbjóðendum þeirra alla lífskjaraskerðinguna með því að byrja að höggva í styrkja- og haftakerfið.

Norræna skýrslan markar þau tímamót, að í fyrsta skipti stuðlar íslenzkt ráðuneyti að birtingu upplýsinga um tjón þjóðarinnar af völdum landbúnaðarstefnunnar.

Jónas Kristjánsson

DV

Af ummælum þátttakenda má ráða, að rosafjör hafi verið um verzlunarmannahelgina og af ummælum mótshaldara má ráða, að samkomur hafi farið vel fram. Yfir 20 manns urðu fyrir alvarlegum líkamsárásum um þessa helgi rosafjörs og bera sumir varanlegan skaða.

Sparkað var í höfuð liggjandi fólks. Það var slegið í andlit með brotnum flöskum. Stungið var með hnífum í handleggi og bök. Nokkur nef lágu úti á vanga eftir barsmíðar. Jafnan voru að verki dauðadrukknir menn, sem höfðu afklæðst persónuleikanum í rosafjöri helgarinnar.

Mörg hundruð manns eyddu helginni að mestu leyti í óminni áfengisdauðans og geta ekki rifjað upp neitt af því, sem gerðist um helgina. Fólk dó snemma áfengisdauða og vaknaði til lífsins til að drekka og deyja síðan aftur. Þessi atburðarás fór nokkra hringi hjá mörgum.

Sjálfsblekkingin er á svo háu stigi, að jafnvel þeir, sem þannig sáu hvorki daginn né nóttina, eru sannfærðir um, að rosalegt fjör hafi verið hjá sér um helgina. Sjálfsblekkingin er á svo háu stigi, að timburmenn og önnur þjáning verzlunarmannahelgarinnar gleymist smám saman.

Ef frá eru taldir þeir, sem sváfu áfengisdauða eða stunduðu grófar misþyrmingar á öðru fólki, virðist mikill meirihluti rosafjörsins hafa falizt í að slangra um á óstyrkum fótum og muldra, orga og veina illskiljanlega í líkingu við sjúklinga á geðveikrahælum fyrri alda.

Auðvitað geta drykkjusamkomur verzlunarmannahelgarinnar ekki flokkazt á annan hátt en sem sjálfspyndingar sjálfsblekktra. Það gildir einnig um hina, sem láta sér líka að ráfa lítt eða ekki drukknir um hin skipulögðu svæði rosafjörs og horfa á alla eymdina og volæðið.

Sumir virðast telja sér trú um, að skemmtun felist í að vera innan um drukkið fólk. Aðrir virðast telja sér trú um, að skemmtun felist í að missa stjórn á líkama og sál, afklæðast persónuleikanum, ráfa um óvistlegar grundir og reka upp undarleg hljóð af ýmsu tagi.

Nýjasta verzlunarmannahelgin er enn ein staðfesting þess, að áfengi og önnur eiturefni fara almennt illa í þjóðina. Íslendingar reyna lítt eða ekki að halda haus og valdi á hreyfingum sínum eins og tíðkast í útlöndum, heldur steypa sér á bólakaf í persónuafskræminguna.

Íslendingar eru að því leyti ekki enn orðnir að siðaðri þjóð að vestrænum hætti, að hér vantar almenningsálit, sem lítur niður á draf og slangur, org og ælu, skemmdarverk og barsmíðar, svo og aðra fylgifiska ótæpilegrar notkunar áfengis og annars eiturs á skömmum tíma.

Við lifum því miður í brennivínsþjóðfélagi. Háir og lágir, ungir og gamlir nota áfengi meira en góðu hófi gegnir. Hinir lágu læra af hinum háu og hinir ungu læra af hinum gömlu. Yfir öllu þessu hvílir svartaþoka sjálfsblekkingarinnar um lífslystina og rosafjörið.

Óralangur vegur er frá vínguðum Miðjarðarhafs og heimsbókmennta til timbraðra drykkjurúta norðurhjarans á Íslandi. Hér hafa hin viðurkenndu mörk áfengisneyzlu verið sett einhvers staðar úti í mýri, með tilsvarandi firringu, þjáningu og drykkjusýki þúsundanna.

Tímabært er, að Íslendingar létti af sér oki sjálfsblekkingarinnar og horfist í augu við raunveruleika hins svokallaða rosafjörs. Veruleikinn er sá, að mestur hluti sálrænna, félagslegra og fjárhagslegra vandamála fólks stafar beinlínis af notkun áfengis, lyfja og annars eiturs.

Sjálfsblekkingu þarf til að borga verð utanlandsferðar til að fá að afklæðast persónuleikanum eða taka annan þátt í hópþjáningu á borð við verzlunarmannahelgi.

Jónas Kristjánsson

DV

Ísraelar og Króatar eru fyrstu þjóðirnar, sem hafa lært af miklum árangri Serba í þjóðahreinsun og eru að feta í fótspor þeirra. Fleiri munu fylgja á eftir, þar á meðal í Austur-Evrópu og í löndum Sovétríkjanna sálugu, þar sem tryllt þjóðernishyggja fer ört vaxandi.

Ísraelar eiga það sammerkt með Serbum og Króötum að telja sig af sagnfræðilegum ástæðum ekki þurfa að fara eftir vestrænum siðalögmálum í samskiptum þjóða. Allar þessar þjóðir telja hremmingar forfeðra sinna fyrir hálfri öld réttlæta siðlausa framgöngu sína í nútímanum.

Ísraelar eru byrjaðir á landhreinsun í suðurhluta Líbanons. Með loftárásum hrekja þeir tugi þúsunda óbreyttra og algerlega saklausra borgara frá heimkynnum sínum og beita að venju sinni svipuðum röksemdum og Hitler notaði, þegar hann réðst inn í Pólland.

Það eru einkar dapurleg örlög Ísraels að hafa orðið að svipuðu æxli í umheiminum og Hitlers-Þýzkaland var orðið á sínum tíma, þótt í smærri stíl sé, enda miklu fámennara ríki. Ár eftir ár hafa Ísraelar orðið krumpaðri og sérhæfðari ofbeldis- og hryðjuverkaþjóð.

Siðleysi Ísraels er ekki tengt ákveðnum stjórnmálaöflum. Það hefur sinn gang, þótt stjórnarskipti verði í landinu. Það er ekki stjórnkerfið eitt eða herinn einn, sem stendur að baki ofbeldinu, heldur er það samkvæmt skoðanakönnunum stutt af meirihluta þjóðarinnar.

Ofbeldi Ísraela hefur síðustu árin beinzt að barna- og unglingamorðum í Palestínu og að skipulegu niðurrifi efnahagsgerðar landsins. Þeir hafa í þessu skyni þverbrotið alþjóðasáttmála um meðferð fólks á hernumdum svæðum. Þetta hafa þeir gert í bandarísku skjóli.

Ísraelar hefðu samt ekki þorað að leggja út í skipulega landhreinsun í suðurhluta Líbanons, ef þeir hefðu ekki haft tækifæri til að fylgjast með velgengni Serba í þjóðahreinsuninni í Bosníu. Enda kemur í ljós, að máttvana eru viðbrögð bandarískra stjórnvalda við ofbeldi Ísraela.

Króatar eru önnur þjóð, sem hefur krumpazt að fyrirmynd Serba. Á síðustu mánuðum hafa þeir tekið vaxandi þátt í þjóðarmorðinu í Bosníu og beita aðferðum, sem þeir hafa lært af Serbum. Þeir gera það í skjóli efnahagslegs stuðnings, sem Vestur-Evrópa hefur veitt þeim.

Vestur-Evrópa er einmitt þessa dagana að verðlauna Serba og Króata fyrir brjálæðislega framgöngu þeirra með því að koma í veg fyrir að Bosníumönnum berist varnarvopn og með því að reyna að kúga leiðtoga þeirra til að fallast á landvinninga Serba og Króata.

Í kjölfar vel heppnaðs þjóðarmorðs í Bosníu munu Vesturlönd sennilega gefa Serbum upp sakir, taka aftur upp stjórnmálasamband við þá, hefja samskipti í menningu og íþróttum, láta af efnahagslegum refsiaðgerðum og yfirleitt láta eins og ekkert hafi í skorizt.

Allt mun þetta hafa hinar verstu afleiðingar. Helztu brjálæðingar í valdastéttum um heim allan hafa fylgzt vel með máttvana viðbrögðum Vesturlanda við óvenjulega óhugnanlegu ofbeldi Serba í Bosníu. Þátttaka Króata í viðurstyggð Serba er bein afleiðing af þessu.

Í fjölmennustu og voldugustu ríkjum Vesturlanda eru helztu valdastöður skipaðar innantómum kjaftöskum, sem ekki hafa langtímasjónarmið í huga og hafa enga yfirsýn yfir afleiðingar af beinum og óbeinum stuðningi Vesturlanda við óvægna landvinningastefnu Serba.

Máttvana hugleysi og ræfildómur vestrænna leiðtoga á því miður eftir að verða mannkyninu þungur í skauti. Vestrænir kjósendur bera ábyrgð á siðferðishruninu.

Jónas Kristjánsson

DV

Ráðstöfunartekjur almennings eru að skerðast um samtals fjórðung á sjö ára tímabili, frá 1987 til 1994. Þetta er gífurleg kjaraskerðing á skömmum tíma. Hún sýnir, að þjóðin er fær um að haga seglum eftir efnahagsvindum og getur hert sultarólina, þegar árar sem verst.

Fjórðungs minnkun ráðstöfunartekna segir ekki alla söguna um skerðingu lífskjara almennings. Í öðru lagi er ríkið samhliða að draga úr þjónustu sinni, skera af velferðarkerfi heimilanna. Og í þriðja lagi er allt í einu komið víðtækt atvinnuleysi með öllum þess hörmungum.

Tvennt hefur meðal annars einkennt þetta tímabil. Það er í fyrsta lagi stöðugt verðlag og í öðru lagi þjóðarsáttir á vinnumarkaði. Svo virðist sem almenningur hafi tapað á stöðugu verðlagi og þjóðarsáttum, þótt fleira skipti auðvitað máli, svo sem samdráttur í þorskafla.

Skiljanlegt er, að órói fari að grípa um sig hjá verkalýðsrekendum, þegar félagsmenn þeirra eru farnir að sjá samhengi milli þjóðarsátta og hruns ráðstöfunartekna. Þessa hefur fyrst orðið vart hjá Dagsbrún og nokkrum öðrum verkamannafélögum, en á eftir að magnast ört.

Fólk mun smám saman missa trú á gildi þess að haga sér í samræmi við útlendar hagfræðiformúlur um stöðugt verðlag, þegar það tapar svona greinilega á þeirri fylgispekt. Fátæka fólkið í landinu fer senn að hugsa með angurværð til blessaðra verðbólguáranna.

Hætt er við, að höfundum þjóðarsátta í hagsmunasamtökum vinnumarkaðarins muni reynast erfitt að skýra fyrir fólki, hvers vegna það eigi að taka þátt í þjóðarsáttum, sem skerða ráðstöfunartekjur þess um heilan fjórðung á sjö ára tímabili, og hvernig það muni síðar græða.

Ekkert bendir til þess, að hagfræðingar vinnumarkaðarins eða ríkisstjórnarinnar séu með haldbær rök um framhaldið. Á vegum ríkisstjórnarinnar verður haldið áfram að reyna að skera niður velferðarkerfi heimilanna og spilla þannig lífskjörum enn frekar.

Áfram verður haldið að veiða nokkru meiri þorsk en ráðlegt er, svo að ekki koma neinir stórir þorskárgangar í aflann á næstu árum. Höfundar þjóðarsáttar geta því ekki boðið upp á neina ódáinsakra að baki fjallgarðanna, sem þeir eru að leiða þjóðina um á þessum mögru árum.

Samstaða er um það milli stjórnmálamanna þjóðarinnar, forvígismanna atvinnurekenda og verkalýðsrekenda, svo og hagfræðilegra ráðgjafa allra þessara aðila, að ekki skuli létt byrðum af almenningi með því að skera niður velferðarkerfi fornra atvinnuhátta, einkum landbúnaðar.

Uppreisnarmenn Dagsbrúnar taka þátt í þessari samstöðu. Þótt þeir kveini yfir þjóðarsáttum og kjaraskerðingu, hafa þeir ekki annað að bjóða en allir hinir. Þeir trúa á sömu bannhelgi. Þeir eru sömu kerfiskarlarnir. Munurinn er bara sá, að ráðamenn Dagsbrúnar eru í fýlu.

Þótt stefna þjóðarsátta og stöðugs verðlags sé í vondum málum um þessar mundir, er ekkert, sem bendir til, að vinnudeilur á næsta vetri muni bæta stöðu Dagsbrúnarmanna eða almennings. Fyrirtækin eru ekki aflögufær og bannhelgi hvílir á velferðarkerfi fornra atvinnuhátta.

Meðan þjóðin neitar sér um raunhæfar leiðir út úr ógöngum sínum, getur hún huggað sig við, að lífskjörin eru ekki verri en þau voru fyrir áratug. Kreppan felur í sér, að ráðstöfunartekjur falla niður í það, sem þær voru fyrir áratug. Einn áratugur hefur farið í súginn.

Þjóðin er á uppleið, þegar litið er til langs tíma og hugsað í áratugum. Hún hefur valið sér erfiða fjallvegi. Hún mun læra af reynslunni. En það er dýrkeypt reynsla.

Jónas Kristjánsson

DV