Textastíll
Þétting
Strikaðu út óþörf orð, helmingaðu textann.
Ekki “spurningin um hvort”, heldur “hvort”. Ekki “það er enginn vafi á”, heldur “vafalaust”. Ekki “hann er maður sem”, heldur “hann”. Ekki “þetta er málefni, sem”, heldur “málið”. Ekki “ástæðan fyrir því að”, heldur “þess vegna”.
Ekki skrifa: “Mín persónulega skoðun er, að það sé nauðsynlegt, að við lítum ekki fram hjá tækifærum til að hugsa um sérhverja tillögu og allar tillögur, sem fram koma.” Betra er að klippa og segja einfaldlega: “Við skulum skoða allar tillögur”.
Fimm leiðarljós: 1. Klipptu orð, sem merkja lítið eða ekkert. 2. Klipptu orð, sem endurtaka meiningu annarra orða. 3. Klipptu orð, sem gefin eru í skyn af öðrum orðum. 4. Klipptu út setningar og settu stök orð í staðinn. 5. Klipptu “ekki” og settu rétt orð í staðinn.
Snauð orð: Eins konar, örugglega, raunar, sérstaklega, raunverulega, satt að segja, ýmsir, að grunni til. Ekki: “Framleiðni byggist raunar á ýmsum þáttum, sem að grunni til eru sálfræðilegir fremur en tæknilegir.” Heldur: “Framleiðni hvílir meira á sálfræði en tækni.”
Klipptu tvöföld orð: Full og alger, von og traust, sérhver og allir, satt og rétt, fyrst og fremst, von og þrá. Þú hljómar eins og pólitíkus: “Ég segi það satt og rétt, að von og þrá mín er sú, að frumvarpið, sem felur í sér styrk og dug fólks, nái fullri og algerri samstöðu.”
Klipptu orð, sem tvítaka hugsun: “Reyndu ekki að spá um atburði í framtíðinni, sem algerlega bylta samfélaginu, því liðin saga sýnir, að endanleg útkoma komi okkur óvænt á óvart.” Betra er: “Reyndu ekki að spá byltingu. Sagan segir að útkoman komi á óvart.”
Dæmi um slík orð: Hræðileg harmafrétt, frí gjöf, grundvallaratriði að stofni til, framtíðaráætlanir, sérhver einstaklingur, endanleg útkoma, sannar staðreyndir, sameiginleg skoðun, tímabil, bleik að lit, skínandi að útliti, nákvæmur háttur, kerfi.
Ekki: “Ríkið stýrir menntakerfinu og félagsafþreyingarkerfinu.” Betra er: “Ríkið stýrir menntun og félagslegri afþreyingu.” Óþörf orð: Stór að stærð, óvenjulegur í eðli sínu, bjartur að lit, snemma á ferli, heiðarlegur í skoðun, á sviði stærðfræði, í ringluðu ástandi.
Ekki skrifa: “Þeir stóðu á spjalli,” heldur: “Þeir spjölluðu”. Ekki: “Þeir eru staðsettir/staddir í Grindavík,” heldur: “Þeir eru í Grindavík”. Ekki: “Sjálfsölum er stillt upp við vegginn.” heldur “Sjálfsalar eru við vegginn.”
Ekki skrifa: “Veitingar sem boðið er upp á eru ekki af verri kantinum.”. Heldur: “Veitingarnar eru ekki af verri endanum.” Ekki: Þegar komið er inn í mötuneytið blasir við stórt afgreiðsluborð.” Heldur: “Afgreiðsluborð blasir við.”
Ekki skrifa: “Upptökur eru nauðsynlegar þegar umdeild mál eru tekin fyrir.” Heldur: “Upptökur eru nauðsynlegar í umdeildum málum.” Ekki: “Ef um stuttar greinar er að ræða.” Heldur: “Í stuttum greinum.”
“Þegar þú lest vandlega það, sem þú hefur skrifað til að bæta orðalag og laga stafsetningu og greinarmerki, þarftu fyrst og fremst að skoða, hvort þú getir notað raðir frumlaga og sagna í stað nafnorða.” Þetta þýðir: “Þegar þú ritstýrir, skaltu nota sagnorð.”
“Ástæðan fyrir því að” verði “þótt”. “Í því tilviki að” verði “ef”. “Þrátt fyrir það að” verði “Þótt”. “Við aðstæður þar sem” verði “þegar”. “Varðandi málefni” verði “um”. “Þörf er fyrir” verði “verður”. “Við erum í stöðu til að” verði “við getum”.
Burt með “ekki”: “Ekki ólíkt” verði “svipað”, “ekki eins” verði “öðruvísi”, “leyfa ekki” verði “hindra”, “taka ekki eftir” verði “líta framhjá”, “ekki margir” verði “fáir”, “ekki oft” verði sjaldan, “stansa ekki” verði “halda áfram”, “fela ekki í sér” verði “fella út”.
Afleitur texti: “Ekki skal vera um að ræða neina afhendingu fjármuna án tilkynningar til AFS, nema greiðslan sé ekki yfir 10.000 krónum. Og afhendið ekki fjármuni, ef þú hefur ekki tilkynnt AFS, nema þú borgir minna en 10.000 krónur.”
Þetta þýðir á íslensku: “Ef þú borgar meira en 10.000 krónur, skaltu fyrst tilkynna það skrifstofu AFS.”
Kjarni þessa máls er, að þú notar ekki önnur orð en þú þarf til að segja meiningu þína. Þá telur lesandinn að þú farir með skýrt mál. Strikaðu út óþörf orð og endurtekningar. Láttu stakt orð koma í stað aukasetningar. Breyttu neitunum í játanir.
Hugmyndir þínar drukkna í hugtökum á borð við: Þegar á heildina er litið. Satt að segja trúi ég. Ef til vill. Örugglega. Takið eftir. Skoðið nú. Eins og þið sjáið. Í fyrsta lagi, í annan stað, í þriðja lagi. Að lokum þetta. Þess vegna. Samt sem áður. Í rauninni.
Ekki: “Síðasti punktur minn er sá, að í samskiptum karla og kvenna er mikilvægt að hafa í huga, að mestu breytingarnar hafa orðið á því, hvernig kynin vinna saman.” Betra er: “Mesta breytingin í samskiptum kynjanna er, hvernig þau vinna saman.
Ekki vitna í nafnlausan heimildarmann: “Tekið hefur verið eftir hárri skilnaðatíðni í hverfum, þar sem tekið hefur verið eftir dreifðri búsetu”. Betra: “Skilnaðatíðni er há í strjálbýlum hverfum.” Ekki skrifa: “Að því er varðar þróun Kína”. Nóg að skrifa “Kína”.
Oft er ranglega halað í land: 1. Venjulega. Oftast. Stundum. Næstum. Ef til vill. Hugsanlega. Að sumu leyti. Að vissu marki. Nokkuð. 2. Flestir. Margir. Sumir. Ákveðinn hluti. 3. Gæti. Virðist. Hneigist að. Gefur í skyn.
Oft er ranglega ýkt: 1. Mjög. Alveg. Greinilega. Augljóslega. Vafalaust. Auðvitað. Alltaf. 2. Lykilatriði. Miðlægt. Nauðsynlegt. Meiri háttar. Aðal. Brýnt. 3. Sannar. Staðfestir. Eins og allir vita. Það er augljóst að. Blaðamenn nota of mikið af slíku.
160 vond orð: “Ritstjórn er hluti textavinnu. Fáir eru svo klárir, að þeir geti framleitt það í fyrstu tilraun, sem þeir sækjast eftir. Mjög oft uppgötvar þú, þegar þú ferð yfir handritið, að það eru alvarlegir gallar í röð hugsana, sem kalla á breytta orðaröð. …
Í slíkum tilvikum getur ritvinnsluforrit sparað tíma og vinnu. Þú getur valið texta á skjánum, fært hann á betri stað. Eða þú getur flutt textann aftur fyrir greinina og ákveðið síðar, hvar hann verður. Sumum finnst þó betra að eiga við prentað afrit af handritinu. …
Það hjálpar að sjá hvernig breytingar virka. Öðrum finnst betra að leiðrétta á skjá. Vertu fyrst og fremst ekki hræddur við að prófa það, sem þú hefur skrifað. Notaðu tölvuna til að vista endurskoðaða og upprunalega textann, ef annað þeirra virðist heppilegra. …
Það er ekki merki um veikleika eða uppgjöf, að handrit þurfi á miklum uppskurði að halda. Þetta er algengt verklag, sem kemur fyrir í flestum skrifum, jafnvel hjá hinum bestu rithöfundum.” Þetta eru um 160 orð. Gera má betur, stytta textann 80% niður í 32 orð:
“Flestir höfundar endurskoða, fáir skrifa gott uppkast. Færðu texta til á skjánum. Þú getur alltaf sótt gamla textann aftur. Merkir rithöfundar endurskoða. Það er ekki veikleiki, þótt þú þurfir að skera niður.” Þessi 32 orð passa í fjölmiðil. Ekki fyrri 160 orðin.
Ritstjóri mundi ekki reyna að leiðrétta upprunalega textann þinn hér að ofan. Hann mundi bara strika hann allan út og skrifa sjálfur í 32 orðum, sem þú hafðir eytt 160 orðum í. Slík vinna er það, sem umfram annað breytir nýliða í reyndan blaðamann.
Ekki tvöföld orð: “Ef og þegar við getum skilgreint endanleg markmið okkar og endastöð, mun sérhver og allir meðlimir hópsins vera tilbúnir og fúsir að bjóða hjálp og aðstoð.” Betra er: “Ef við skilgreinum markmið okkar, erum við tilbúin til að hjálpa.”
Ekki óþarfa þrengingarorð: “Í viðskiptaheimi nútímans eyðileggur skriffinnska ríkisins alvarlega frumkvæði einstakra fyrirtækja í tæknigeira nútímans.” Betra er: “Skriffinnska ríkisins eyðileggur framtak tæknifyrirtækja.”
Meiningarlaus þrengingarorð: “Flestir námsmenn finna almennt séð einhvers konar sumarvinnu.” Betra er: “Flestir námsmenn finna sumarvinnu.” Ekki: “Orka til að knýja stóriðju og heimili mun í framtíðinni kosta meiri peninga.” Betra: “Orka mun hækka í verði.”
Ekki óþarfa flokkanir: “Á sviði menntunar er erfið fjárhagsstaða að neyða skólanefndir til að gera ráðstafanir til að skera niður óþarfan kostnað.” Betra er: “Erfið fjárhagsstaða neyðir skólanefndir til að skera niður óþarfa.” Þær skera ekki niður utan menntunar.
Ekki nota aukasetningu í stað orðs: “Seglbátur, sem hefur lagst á hliðina eða snúist á hvolf verður að geta haldið á floti þunga þeirra, sem voru um borð.” Betra er: “Ef bát hvolfir, verður hann að geta borið áhöfnina.”
Ekki nota óbeinar neitanir: “Það er engin ástæða til að trúa því ekki, að verkfræðilegar bilanir í kjarnorkustöðvum geti ekki verið fyrirsjáanlegar.” Betra er: “Bilanir í kjarnorkustöðvum munu koma okkur á óvart.”
Ekki of spekingslegan texta: “Það er næstum örugglega tilfellið, að alræðiskerfi geta ekki leyft samfélaginu að hafa það, sem við köllum traust félagsleg samskipti.” Betra er: “Alræði truflar traust félagsleg samskipti.”
Afleitur texti (84 orð): “Matsalurinn er stór og rúmgóður með mörgum borðum og stólum. Þrátt fyrir það er ekki kalt í salnum og stólarnir eru búnir mjúkum sessum. Það er taflborð í miðjum salnum en enginn er að tefla þessa stundina.
Nokkrum sjálfssölum er stillt upp við vegg þar sem hægt er að verða sér úti um gos og sælgæti. Einnig er lítil veitingasala staðsett innst í salnum þar sem fólk getur keypt sér kaffi og samlokur. Fáir nemendur eru staddir í matsalnum enda ekki frímínútur hjá öllum.”
Betra er: “Salurinn er rúmgóður, en ekki kaldur. Enginn situr við taflborðin. Gos og sælgæti er í sjálfsölum við vegginn. Innst er veitingasala með kaffi og samlokum. Fáir eru mættir, enda ekki frímínútur.” Samtals 31 orð eða 63% niðurskurður.
3. regla Jónasar: Strikaðu út óþörf orð. Helmingaðu textann.
Fair Use © Jónas Kristjánsson, 2008
Hlé
