Halda má því fram með nokkrum rökum, að réttast væri að rita íslenzku eftir framburði og löggilda hljóðritun í staðnúverandi ritmáls. Hitt er öllu fráleitara að krukka aðeins lítillega í þá stafsetningu, sem tvær kynslóðir Íslendinga hafa vanizt og misþyrma einum stafi, zetunni.
Eitthundrað menn hafa nú sameinazt um að skora á menntamálaráðherra að innleiða zetuna á nýjan leik. Áður hafði meirihluti Alþingis samþykkt ályktun til stuðnings zetunni. Ekki er því orðið laust við, að ráðherra og embættismannavaldið að baki hans standi á ótraustum grunni í tilrauninni til að kæfa zetuna.
Þessi umdeildi stafur hefur áratugum saman ekki verið kenndur í barnaskólum landsins, heldur aðeins í skólum fyrir eldri nemendur. Zetan hefur þannig verið gerð að annars flokks staf, sem aðeins langskólagengnir hafa kunnað að nota réttilega. Það er því raunar mesta furða, hve lífseig zetan hefur verið, þótt skólakerfið hafi svikizt um að sýna henni fullan sóma.
Einfaldasta lausnin á vandamáli zetunnar er að gera hann að hlutgengum staf á nýjan leik og kenna hana frá upphafi stafsetningarnáms til jafns við aðra stafi íslenzks ritmáls. Þetta mundi leiða til þess, að zetan yrði flestum stöfum auðveldari í meðferð, enda eru gömlu reglurnar um hana fullkomlega rökréttar og án undantekninga. Slíkt verður ekki sagt um aðrar reglur núverandi ritmáls, t.d. um ypsilonið.
Menn rugluðust á orsök og afleiðingu, þegar þeir lögðu zetuna niður illu heilli. Ástæðan fyrir því, að fjöldi fólks kunni ekki meðferð zetunnar, var ekki sú, að zetan væri í sjálfu sér erfiður stafur, heldur sú, að skólakerfið hafði áratugum saman svikizt um að kenna zetuna til jafns við aðra stafi.
En jafnvel þótt zetan hefði ekki ýmislegt til málsbóta til að firra sig dauðadómi, er skaðlegt að vera að narta í gildandi ritmál. Áskorendurnir hundrað benda á, “að sú festa í íslenzkri stafsetningu, sem tókst að koma á undanfarna tæpu hálfa öld, sé til ómetanlegs hagræðis á mörgum sviðum, svo sem í lagagerð, stjórnsýslu, safnstörfum og kennslu, en breyting að sama skapi til þess fallin að valda glundroða og tjóni.”
Þeir segja áfram: “Má og ekki gleyma því, að tveimur kynslóðum Íslendinga er töm sú stafsetning, sem kennd hefur verið undanfarna áratugi, og eiga margir bágt með að sætta sig við stafsetningu, sem þeir telja óskilmerkilegri og óhentugri.”
Við erum í svipuðum sporum og flestar nágrannaþjóðir okkar, að talmálið hefur fjarlægzt ritmálið. Þess vegna er eðlilegt, að upp komi hugmyndir um að færa ritmálið til talmáls á nýjan leik. Ef embættismannvaldið vildi taka upp rithátt eftir framburði, mætti ræða kosti þess og galla í fullri alvöru. En að ráðast gegn zetunni einni og nokkrum öðrum atriðum ritmálsins er kák eitt og færir ritmálið ekkert að gagni nær talmálinu.
Og einnig mætti spyrja, hvaðan menntamálaráðuneytinu komi vald til að útrýma zetunni gegn vilja þings og þjóðar. Við skulum ekki láta það komast upp með slíkt. Við skulum hefja zetuna til þess vegs, sem henni ber, meðan við búum við núverandi ritmál.
Jónas Kristjánsson
Vísir
