Zetan hefur áratugum saman ekki verið kennd í barnaskólum landsins. Og í gagnfræðaskólunum hefur þessum umdeilda staf verið komið fyrir aftast í kennslubókunum. Margir ljúka því skyldunámi án þess að hafa haft nein kynni af zetunni.
Enginn þarf að undrast, þótt þjóðin eigi í erfiðleikum með annars flokks staf, sem er meira eða minna utangátta í skólakerfinu. Það er raunar mesta furða, hve lífseig zetan hefur verið, þrátt fyrir meðferðina í kerfinu.
Einfaldasta lausnin á vandamáli zetunnar er að gera hana að hlutgengum staf í skólakerfinu, kenna hana frá upphafi til jafns við aðra stafi íslenzks ritmáls.
Zetan hefur þann kost umfram suma aðra stafi, að reglurnar um hana eru fullkomlega rökréttar og án undantekninga. Zetan er að þessu leyti hátíð í samanburði við ypsilonið, sem nemendur eru árangurslaust að berjast við alla sína skólatíð.
Stafsetningarnefndin hefur fengið menntamálaráðuneytið til að leggja zetuna niður. Með þessari atlögu gegn zetunni ruglast nefndin á orsök og afleiðingu. Zetan er ekki í sjálfu sér neinn vandræðagripur. Hún. er til vandræða, af því að hún er ekki kennd.
Árásin á zetuna er einnig athyglisverð fyrir þá sök, að nefndin gerir engar aðrar veigamiklar tillögur um breytta stafsetningu. Hún leggur til, að lítill stafur komi í stað stórs í þjóðaheitum eins og Íslendingur. Hún vill hætta ritun joðs á eftir ý, ey og æ. Og hún vill fækka kommum.
Afnám zetunnar væri skiljanlegt, ef nefndin vildi taka upp rithátt eftir framburði. En þá mundi hún líka afnema ypsilon. Og hún mundi breikka sérhljóða á undan ng og nk og taka upp eitt n í stað tveggja í áherzlulausum atkvæðum, svo að dæmi séu nefnd.
Einn nefndarmanna lagði raunar til, að þetta yrði allt gert. Í þeirri skoðun hans er rökrétt samhengi, samræmd tilfærsla í átt til ritháttar eftir framburði. En hann var einn í minnihluta, enda er þjóðfélagið varla undir það búið að taka á sig slíka kollsteypu.
Tillaga meirihlutans um afnám zetunnar er hins vegar ekki í neinu samræmi við aðrar tillögur hans um framhald fyrri stafsetningarreglna. Það var því sannarlega fljótræði hjá menntamálaráðherra að knýja afnámið í gegn í ríkiskerfinu.
Alþingismenn með Sverri Hermannsson í broddi fylkingar hafa nú tekið upp vörn fyrir zetuna og hafa nokkrar vonir um, að Alþingi geti gert ráðherra afturreka með frumhlaup sitt. Vonandi tekst þeim að ná saman meirihluta um þessa vörn.
Jafnframt væri æskilegt, að þeir fengju því einnig framgengt, að zetunni yrði gert jafnhátt undir höfði í skólunum og öðrum stöfum. Mætti þá búast við, að zetan mundi eftir um það bil áratug ekki valda meiri erfiðleikum en aðrir stafir ritmálsins. Öðru vísi verður zetan ekki varin gegn árásum óvildarmanna hennar.
Jónas Kristjánsson
Vísir
