Sjávarútvegurinn lifir í vítahring, sem hindrar hann í að njóta hinna miklu afkasta sinna. Hér á landi er aflamagnið á hvern sjómann þrisvar sinnum hærra en hjá Vestur-Þjóðverjum, sem næstir koma, og tíu sinnum hærra en hjá fjölda þjóða. Íslenzkur sjávarútvegur ætti því að vera mjög arðbær, meðan sjávarútvegar annarra þjóða lifir á styrkjum. En samt berst sjávarútvegurinn í bökkum.
Röng gengisskráning er meginástæðan fyrir því, að sjávarútvegurinn nýtur ekki afkastanna. Árlega eru milljarðar fluttir frá sjávarútvegi út í þjóðfélagið með rangri skráningu gengis krónunnar. Þessi ranga skráning leiðir reglubundið til taprekstrar í greininni. Þegar tapreksturinn er orðinn óbærilegur, er gengið svo lagfært nægilega til þess, að meðalfyrirtæki í sjávarútvegi skrimti. Lagfæringin nægir hins vegar aldrei til þess, að sjávarútvegurinn fái að fullu það, sem honum ber.
Til þess að bæta sjómönnum það upp, sem þeir fá ekki með eðlilegum hætti, það er að segja með réttu gengi á.verði afurða þeirra, er skiptaprósentan höfð of há. Þetta eykur enn vanda útgerðarinnar. Skiptaprósentan tekur ekki tillit til vaxandi gildis tækjabúnaðar í aflaverðmætinu og hækkandi hluta olíuverðs í rekstrarkostnaðinum.
Ef gengisskráningin væri rétt, þyrftu sjómenn ekki þessa háu skiptaprósentu og hefðu samt mun betri kjör, sem endurspegluðu. betur gildi sjómanna fyrir þjóðfélagið.
Mörgum aðgerðum er beitt til að láta sjávarútveginn fljóta, þrátt fyrir fjármagnsleysið, sem röng gengisskráning og of há skiptaprósenta bakar honum.
Sjávarútvegurinn hefur forgang að lánum til skipakaupa. Hann fær ríkisábyrgð á skuldum sínum. Hann fær sjálfkrafa afurðalán. Vaxtakjör hans eru hagstæðari en almennt gerist. Lánstíminn er lengri en almennt gerist og eðlilegt má teljast. Og lánaupphæðirnar eru óeðlilega hátt hlutfall stofnkostnaðar, allt upp fyrir 99%. Þannig er sjávarútveginum haldið uppi með lánum og lánakjörum.
Ef gengið væri hins vegar rétt skráð, þyrfti sjávarútvegurinn ekki fyrirgreiðslur umfram aðra starfsemi í landinu. Hann gæti borgað skip sín örar niður og myndað eigið fjármagn til skipakaupa.
Ef gengið væri rétt skráð, gæti sjávarútvegurinn greitt þjóðfélaginu sérstakan auðlindaskatt fyrir afnot sín af verðmætum efnahagslögsögunnar umhverfis landið eins og honum ber í raun og veru að gera.
Að sjálfsögðu er erfitt að finna hið rétta gengi krónunnar. Það er ekki rétt að miða gengið við núllrekstur og litla fjármagnsmyndun í sjávarútvegi. Reyna verður að meta afköst hans í samanburði við erlendan sjávarútveg og haga gengi krónunnar á þann hátt, að afkastamunurinn komi fram í krónum þeim, sem fiskiðjan fær fyrir gjaldeyri afurða sinna, og síðan í tilsvarandi hækkun fiskverðs til útgerðar og sjómanna.
Með aðgerðum af þessu tagi væri unnt að skipa sjávarútveginum þann sess, sem honum ber og gera honum kleift að hafna bónbjörgum af hálfu ríkisvaldsins. Með slíkum aðgerðum gæti sjávarútvegurinn komizt úr vítahring sínum.
Jónas Kristjánsson
Vísir
