Starfsmenn Flugleiða, Loftleiða og Flugfélagsins eru aðilar að 40 stéttarfélögum og um 500 kauptaxtar eru notaðir í þessari fyrirtækjasamsteypu.
Þetta er grófasta dæmið um úrelt og dýrt skipulag verkalýðsfélaga, sem Baldur Guðlaugsson lögfræðingur fjallaði um í kjallaragrein í Dagblaðinu í fyrradag.
Starfsmenn prentsmiðjunnar Odda eru í sex stéttarfélögum, sömuleiðis starfsmenn Hótel Sögu; og starfsmenn Slippfélagsins á Akureyri eru í 11 stéttarfélögum.
Mjólkursamsalan í Reykjavík notar 80 kauptaxta, Slippstöðin á Akureyri 85 og Sláturfélag Suðurlands notar nærri 350 kauptaxta.
Ástand sem þetta ríkir hvergi í nágrannalöndunum, nema í Bretlandi. Enda eiga Bretar og Íslendingar fleira sameiginlegt á þessu sviði, svo sem ófrið á vinnumarkaði og léleg lífskjör á vestræna vísu.
Í Noregi, Svíþjóð, Finnlandi, Vestur-Þýzkalandi og nokkrum öðrum þróuðum ríkjum eru stéttarfélög byggð upp eftir atvinnugreinum, en ekki eftir sérgreinum eins og hér á landi.
Til dæmis eru prentarar í Vestur-Þýzkalandi í sama verkalýðssambandi, hvort sem þeir eru blýsetjarar, blýbrotsmenna offsetmenn, myndagerðarmenn eða bókbindarar. Í þessu sambandi er annað starfsfólk prentsmiðja, handlangarar og verkamenn, verzlunarmenn og skrifstofufólk.
Sambandið fer með samningsréttinn fyrir allt þetta starfsfólk. Þar á ofan hefur það í samningum samflot með samtökum þess fólks, sem starfar að blaðamennsku og útgáfumálum.
Þar í landi kemur allur grafíski iðnaðurinn fram sem einn aðili að vinnumarkaðinum. Verkalýðssambandið leysir sjálft innan sinna vébanda deilur um launastiga og staðsetningu einstakra hópa í launastiganum. Gagnvart atvinnurekendum er samningsmálið fyrst og fremst prósentuhækkunin sjálf.
Hér á landi er samningsrétturinn hjá einstökum sérfélögum. Í reynd vill koma upp samkeppni milli þeirra, sem leiðir til verðbólgu án þess að bæta hag launafólks í atvinnugreininni í heild.
Í þessu stríði hafa fjölmenn stéttarfélög tilhneigingu til að fara halloka í samanburði við fámenn sérfélög, sem nota verkfallsréttinn eins og kverkatak.
Íslenzka kerfið er arfleifð frá tímum fámennra vinnustaða. Norræna og vestur-þýzka kerfið er hins vegar lagað að tíma fjölbreytts atvinnulífs og mikillar verkaskiptingar á hverjum vinnustað.
Norræna og vestur-þýzka kerfið gerir samninga launafólks og atvinnurekenda einfaldari og auðveldari. Það hamlar gegn verðbólgu, stuðlar að vinnufriði og leiðir á þann hátt til betri lífskjara.
Íslenzka kerfið gerir samningana flókna og erfiða, stuðlar að verðbólgu og ófriði á vinnumarkaði og leiðir á þann hátt til lakari lífskjara en í löndum betur skipulagðs vinnumarkaðar.
Niðurstaða kjallaragreinar Baldurs Guðlaugssonar er rétt. Ekki verður séð, að ríkjandi skipan á Íslandi sé í þágu nokkurs aðila, nema ef vera skyldi fámennra smáhópa. Það þjónar ekki heildarhagsmunum verkalýðshreyfingarinnar.
Það er merkilegt, að forustumönnum aðildarfélaga Alþýðusambands Íslands skuli enn ekki hafa tekizt að læra af reynslu starfsbræðranna í nágrannalöndunum.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
