“Ef maður missti kú sína, vænti hann þess, að þingmaður kjördæmisins sæi um, að ríkisstjórnin útvegaði honum aðra. Ef þorpsbryggjan níddist niður, var þess vænzt af þingmanninum, að ríkisstjórnin útvegaði fé til að borga þorpsbúum fyrir viðgerðina. Efnið til viðgerðarinnar var við höndina, bryggjuskorturinn mjög tilfinnanlegur og viðgerðin aðeins fárra klukkustunda verk fyrir nokkra áhugasama menn. Samt héldu menn að sér höndum og vildu heldur sjá bryggjuna hrynja í hafið en gera við hana án opinberrar þóknunar”
Þessi kafli er úr opinberri skýrslu frá árinu 1933 um ástandið á Nýfundnalandi árið áður, þegar stjórnin á eynni gafst upp á því að halda uppi sjálfstæðu samveldisríki og bað um, að landið yrði gert að brezkri nýlendu. Við þeirri ósk var orðið og skömmu síðar var eyjan innlimuð í Kanada.
Nýfundnalandi svipar um margt til Íslands. Það er stór eyja í Norður-Atlantshafi, byggð afkomendum brezkra landnema, nokkrum hundruðum þúsunda manna, sem lifa aðallega á fiskveiðum og fiskvinnslu. Landið er fremur hrjóstrugt, en ekki eins hrjóstrugt og Ísland.
En Nýfundnalendingar beygðu sig fyrir erfiðleikunum og gáfust upp á því að vera sjálfstæð þjóð. Sömu áratugi voru Íslendingar að sigrast á erfiðleikum sínum og vinna að stofnun sjálfstæðs ríkis í landi sínu. Enda treystu feður okkar og afar meira á sjálfa sig en ríkið. Þeir biðu ekki með hendur í skauti eftir því, að ríkið sæi þeim fyrir framfærslu.
Á Nýfundnalandi hafði skapazt sú venja, að ríkið átti alls staðar að hlaupa til hjálpar, ef einhverjir erfiðleikar steðjuðu að. Smám saman vöndust menn af framtaki og fóru að heimta allt af ríkinu. Ef aflahlutur var of lítill, átti ríkið að borga mismuninn. Ef einhvern vantaði fiskibát, átti ríkið því sem næst að gefa honum bátinn. Enginn vildi neitt á sig leggja. Þetta endaði með því, að ríkið varð gjaldþrota og leitaði á náðir Breta.
En eru Íslendingar nútímans jafn sjálfstæðir og feður þeirra og afar? Hefur ekki velferðarþjóðfélagið smám saman verið að breyta okkur í Nýfundnalendinga? Margir eru orðnir svo vanir velsældinni, að þeir geta ekki hugsað sér neitt lát á henni. Þeir telja sig ekki þurfa að axla neinar byrðar, þótt atvinnuvegirnir, ríkið, sveitarfélögin og opinberir sjóðir hafi í sumar og haust rambað á barmi gjaldþrots.
Með mörgum samtvinnuðum aðgerðum hefur ríkisstjórninni tekizt að hindra hrunið án þess að skerða lífskjör þjóðarinnar neitt að ráði. En leiðtogar verkalýðsfélaga hafa samt sagt samningum lausum og hyggjast sumir hverjir reyna að afla þeirra peninga, sem hvergi eru til, með því að stofna til verkfalla.
Ef sú afstaða hefur hljómgrunn, má þjóðin vissulega fara að vara sig á fordæmi Nýfundnalendinga. Efnahagslegt sjálfstæði vinnst ekki í eitt skipti fyrir öll. Því verður stöðugt að halda við, ef það á ekki að glatast- Það dugir ekki til lengdar að ætlast til að fá hagþróunina fyrirhafnarlítið upp í hendurnar. Ef bryggjan brestur, verða menn sjálfir að taka til höndum.
Jónas Kristjánsson
Vísir
