Komið er í ljós, að hallinn á viðskiptum Íslendinga við umheiminn nam í fyrra hvorki meira né minna en sextán milljörðum króna. Þessi hrikalega tala sýnir vel, hve alvarlegt ástandið er orðið í efnahagsmálum þjóðarinnar.
Til að jafna þennan halla voru löng, erlend lán aukin um níu milljarða á árinu og gjaldeyrisvarasjóðurinn rýrður um sjö milljarða. Er hann nú kominn niður fyrir tvo milljarða og nægir varla fyrir tveggja vikna innflutningi.
Því miður bendir ekkert til láts á þessu hruni nema til komi stórfelldar og harkalegar ráðstafanir stjórnvalda. Sölutregðan á íslenzkum útflutningsafurðum er enn að aukast og verðlagið að lækka. Hið aukna aðhald með gjaldeyrisyfirfærslum er aðeins millibilsaðgerð, sem dugar skammt.
Eitthvað mun enn vera hægt að taka af erlendum neyzlulánum, en á þann hátt er aðeins unnt að leysa hluta vandans. Slíkar lántökur draga ört úr lánstrausti erlendis og binda okkur of mikla framtíðarbagga.
Enginn neitar því, að sjálf undirstaða lífskjara okkar, sjávarútvegurinn.og fiskiðnaðurinn, er komin á heljarþröm vegna hinna síversnandi viðskiptakjara, sem hafa skekkt gengi krónunnar að marki á undanförnum mánuðum. Þetta ranga gengi heldur uppi gervilífskjörum í landinu, en er óhæfileg blóðtaka hjá sjávarútvegi og fiskiðnaði.
Við verðum að horfast í augu við þessar staðreyndir. Sem betur fer er atvinnuleysi ekki enn komið til sögunnar, þótt það sé sífellt að magnast í nágrannalöndum okkar. Víða er það komið yfir 5% og meira að segja upp í 10% í Danmörku. Við þurfum að grípa strax í taumana til að hindra svipaða þróun hér á landi.
Meginforsenda þess, að unnt verði að halda uppi fullri atvinnu í landinu á næstu mánuðum, er, að friður haldist á vinnumarkaðinum og laun hækki ekki. Þetta er sársaukafull staðreynd, en staðreynd eigi að síður.
Bankakerfið gerði fyrri hluta síðastliðins árs þau mistök að taka að sér skyldur ríkisvaldsins og halda uppi gjaldþrota atvinnurekstri með stórkostlegum yfirdrætti í Seðlabankanum. Þetta frumkvæði frestaði raunhæfum aðgerðum af hálfu ríkisins á þeim tíma. Þetta verður ekki leikið aftur að þessu sinni.
Engin leið er lengur að fela ástandið með því að setja banka og sjóði landsins á hvolf. Á þessu ári verður ekki komizt hjá því að lækka þjóðarútgjöldin um að minnsta kosti 6-8%. Það er annars vegar unnt að gera með því að skera niður þegar ákveðnar framkvæmdir hins opinbera og hins vegar með því að skera niður almenna eyðslu, sem var 12% of mikil í fyrra.
Þetta felur í sér, að lífskjör munu óhjákvæmilega versna á þessu ári. Ekki reynist unnt að ná því marki að halda þeim lífskjörum, sem voru fyrir skrípa-kjarasamningana í fyrra. Gengi krónunnar hlýtur að falla, án þess að við fáum það bætt í kaupmætti, hver svo sem laun verða að krónutölu. Því fyrr sem við áttum okkur á þessu, þeim mun líklegra er, að okkur takist að ná okkur upp úr feninu.
Jónas Kristjánsson
Vísir
