Heldur bjartara er yfir þjóðarhag þessa dagana en verið hefur nokkur undanfarin misseri. Ekki stafar það af bættri hagstjórn, heldur af bættum ytri skilyrðum. Verð hefur hækkað erlendis á íslenzkum afurðum. Í kjölfar þess hefur vöruskiptajöfnuðurinn til þessa á árinu aðeins reynzt vera óhagstæður um 4,5 milljarða í stað 20,6 milljarða á sama tíma í fyrra.
Ríkisvaldið hefur á þessu ári haldið áfram að hafa forustu í verðbólgunni. Hlutdeild ríkisins í þjóðarbúskapnum hefur aukizt. Okkur gengur mjög illa að ná niður verðbólgunni, löngu eftir að flestum nágrannaþjóðum okkar hefur tekizt það. Er það fyrst og fremst ríkisstjórninni að kenna, því að það eru einkum aðgerðir hennar og aðgerðarleysi, sem verðbólgan hefur þrifizt á.
Svo virðist sem þessi lexía sé um það bil að komast inn í stjórnarhausinn. Forsætisráðherrann boðaði um helgina 18-19% samdrátt opinberra framkvæmda á næsta ári. Aðallega stafar sá samdráttur af því, að framkvæmdum við Sigöldu er að ljúka og Krafla er langt komin. En þessi samdráttur er nauðsynlegur í búskap þjóðar, sem hefur keyrt samneyzluna of hratt á undanförnum árum.
Ríkisstjórninni virðist ekki ætla að takast að hafa sama hemil á samneyzlunni og hún hyggst hafa á framkvæmdum á næsta ári. Fjárlagafrumvarpið, sem hún afhenti Alþingi, gerir ráð fyrir óbreyttum hluta ríkisins af þjóðarbúinu, þótt samdráttur þess hluta væri eðlilegur eftir óhóflega útþenslu hans á undanförnum árum. Og þetta frumvarp á vafalaust eins og venjulega eftir að hækka í meðförum Alþingis.
Í samneyzlunni felast fjölmargir nytsamlegir hlutir. En samt verður hún að byggjast á getu þjóðarinnar á hverjum tíma. Um þessar mundir er Ísland orðið láglaunasvæði í samanburði við nágrannalöndin. Tekjur almennings eru svo lágar, að þjóðin hefur ekki efni á að halda uppi samneyzlu til jafns við þjóðir Norðurlanda. Við þurfum því að spara í samneyzlunni, meðan við erum að reyna að brúa lífskjarabilið milli okkar og nágrannaþjóðanna.
Hin góðu viðskiptakjör undanfarinna mánaða ættu að geta veitt ríkisstjórninni og öðrum stjórnvöldum nokkurt svigrúm til að meta hina alvarlegu stöðu í heild. Við munum ekki leysa vandamál okkar með hinu hefðbundna káki stjórnvalda. Í þetta sinn er þörf á aðgerðum, sem rista dýpra, enda vill svo vel til, að skilningur á slíkum aðgerðum er almennari en oftast áður.
Eins og fyrr segir þarf að draga samneyzluna nokkuð saman og létta álögum af þjóðinni. Jafnframt þarf að spara nokkra milljarða með því að taka upp nýja stefnu í landbúnaði, sem felur í sér afnám allra forréttinda. Loks þarf að byggja upp innlendan iðnað með auðlindaskatti í sjávarútvegi og hindra um leið óhóflega sókn í fiskistofnana og óhóflega óhagkvæmni í útgerðinni.
Því miður eru þau teikn ekki á lofti, að stjórnvöld geti né vilji horfast í augu við staðreyndir af þessu tagi. Hættast er við, að ríkisstjórnin noti skárri vöruskiptajöfnuð til að leggjast aftur til svefns í helmingaskiptafélaginu, enda hefur hún bæði lítið og lélegt aðhald af hálfu stjórnarandstöðunnar.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
