Jóhannes Nordal seðlabankastjóri telur, að Íslendingar muni sitja eftir á þessu ári, þegar flest iðnaðarríki heims eru örugglega komin á braut vaxandi framleiðslu og batnandi efnahags eftir olíukreppu áranna 1974 og 1975. Um sérstöðu Íslands segir Jóhannes m.a. í forustugrein nýútkominna Fjármálatíðinda:
“Eftir tvö ár óhagstæðrar þróunar viðskiptakjara og gífurlegs viðskiptahalla við útlönd er svigrúmið til fjármögnunar áframhaldandi halla orðið afar þröngt, og greiðslubyrði erlendra lána tekur til sín sívaxandi hluta þjóðarframleiðslunnar.
Sá bati, sem nú er sjáanlegur í eftirspurn á heimamarkaði, er vissulega vel þeginn, en ólíklegt virðist, að hann nægi til að færa Íslendingum nokkurn teljandi bata viðskiptakjara á árinu 1976. Leiðrétting greiðsluhallans við útlönd verður því að mestu leyti að gerast með enn frekari samdrætti þjóðarútgjalda.
Við þann mikla hagstjórnarvanda, sem í þessu felst, bætast svo áhyggjur vegna minnkandi veiðiþols íslenzkra fiskstofna á næstu árum og áhrif þau, sem það kann að hafa á útflutningstekjur þjóðarinnar.
Það er því hætt við, að framundan sé þungur róður í rekstri þjóðjarbúsins, áður en sá bati, sem þegar má sjá víða erlendis, fer að setja svip sinn á þróunina hér á landi.”
Eina gagnaðgerðin sem Jóhannes bendir á, er enn frckari samdráttur þjóðarútgjalda. Það væri mjög æskilegt, að forsætisráðherra, fjármálaráðherra og ríkisstjórnin í heild tækju mark á þessari skoðun seðlabankastjórans. Það er nefnilega ríkisstjórnin, sem stendur í vegi fyrir einföldustu leiðinni til að draga saman þjóðarútgjöldin.
Kjör almennings hafa versnað undanfarin tvö ár Og hið sama er að segja um afkomu fyrirtækja. Meðan þessir hornsteinar þjóðfélagsins hafa sigið undir byrðum sínum hefur þriðji hornsteinninn, ríkisbáknið, belgt sig út sem í góðæri væri. Þessi samdráttarár hefur ríkið aukið verulega sinn hlut í þjóðarútgjöldunum, bæði með óhóflegri fjárfestingu og óhóflegri samneyzlu.
Menn urðu fyrir miklum vonbrigðum fyrir hálfu öðru ári, þegar fjármálaráðherra lagði fram uppsprengt fjárlagafrumvarp, sem sló út óráðsíu fyrirrennara hans. Hinn raunverulegi ríkisrekstur varð svo miklu hrikalegri í fyrra en fjárlögin gerðu ráð fyrir. Afleiðingin varð sú, að ríkið sjálft rambaði á barmi gjaldþrots í fyrsta skipti í nokkra áratugi. Samt leyfði fjármálaráðherra sér í haust að lcggja fram fjárlagafrumvarp, sem fól í sér óbreyttan hlut hins opinbera af þjóðarútgjöldunum.
Scðlabankinn var búinn að vara ríkisstjórnina við hinni óvenjulega hættulegu stöðu. Os síðan hafa bæði samtök launþega og vinnuveitenda tekið saman höndum um að benda ríkisstjórninni á villu hennar vegar. En allt hefur komið fyrir ekki. Ríkisstjórnin skilur ekki fjármál.
Hvað sem má um stjórnarandstöðuna segja og getulcysi hcnnar, þá er þó eitt öruggt og það er, að ríkisstjórnin er fyllsta vantrausts verð. Auk umdeildrar meðferðar hennar á landhelgismálinu er ljóst, að hún getur ekki haft stjórn á fjármálum sínum og efnahagsmálum þjóðarinnar.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
