Þegar verðbólgan fer yfir 40% og jafnvel yfir 50%. eins og verið hefur hér á landi um tveggja ára skeið, sést á óskemmtilegan og átakanlegan hátt, hve ófullkomið er kerfi íslenzkra lífeyrissjóða. Þeir valda engan veginn því meginhlutverki sínu að sjá sjóðfélögum fyrir sómasamlegum ellilífeyri.
Flestir sjóðanna stefna að því að greiða sjóðfélögum í mánaðarleg eftirlaun sem svarar 60-70% af launum þeirra síðustu árin í starfi. þetta væri út af fyrir sig sómasamlegt, ef verðbólgan kæmi ekki til skjalanna. Upphæð eftirlauna stendur í stað, meðan laun og verðlag rjúka upp.
Eftirlaunin eru nægileg í aðeins nokkra mánuði eftir að menn hætta störfum. Raungildi eftirlaunanna minnkar jafnt og þétt í samanburði við laun starfandi fólks. Um þetta má setja fram skýrt dæmi:
Maður, sem nú hættir störfum, hefur haft 100.000 krónur á mánuði og fær 60.000 krónur í eftirlaun.Við gerum ráð fyrir, að 50% verðbólga haldi áfram næstu árin. Eftir ár er 60.000 króna lífeyririnn orðinn 40.000 króna virði. Eftir tvö ár er hann orðinn 27.000 króna virði. Eftir þrjú ár 17.000 króna virði. Eftir aðeins fjögur ár er ellilífeyrir mannsins kominn niður í 12.000 krónur á núverandi verðgildi.
Ljóst er af þessu, að við núverandi verðbólgu tekur aðeins tvö eða þrjú ár að ónýta ellilífeyrinn. Við hægari verðbólgu tekur það lengri tíma, en verkar samt á sama veg.
Undanþegnir þessu böli eru ríkisstarfsmenn. Lífeyrissjóðir þeirra eru verðtryggðir á kostnað skattgreiðenda. Venjulegir lífeyrissjóðir, sem byggðir eru upp af vinnuveitendum og launþegum, geta ekki seilzt með slíkum hætti í vasa almennings. Þeir verða því að finna sér aðra lausn.
Í samtökum verzlunarmanna hafa á undanförnum mánuðum verið að ryðja sér til rúms hugmyndir um breytt form lífeyrissjóða. Þessar hugmyndir unnu mikinn sigur á nýafstöðnu þingi Landssambands íslenzkra verzlunarmanna, þar sem gerðar voru ýtarlegar samþykktir um lífeyrismál.
Verzlunarmenn vilja leggja niður þá hugmynd, að lífeyrissjóðsþegar séu að safna í sjóð til sinna eigin elliára. Í stað þess verði sjóðirnir eins konar gegnumstreymissjóðir. Tekjur sjóðanna frá starfandi félagsmönnum verði jafnskjótt notaðar til að greiða þeim félagsmönnum, sem hættir eru störfum fyrir aldurs sakir. Jafnframt hætti sjóðirnir að úrkynjast í þá átt að verða íbúðalánasjóðir.
Ef lífeyrissjóðirnir í hinu breytta formi hafa efni á að lána fé til íbúða eða annars, þurfa þau lán að vera vísitölutryggð, svo að ekki sé verið að brenna upp peningum á kostnað þeirra, sem í framtíðinni munu þurfa að fá ellilífeyri úr þessum sjóðum.
Þessi hugmynd verzlunarmanna er ekki einungis mjög athyglisverð, heldur virðist hún einnig eina raunhæfa leiðin til að gera lífeyrissjóðum kleift að gegna því hlutverki, sem þeir eru stofnaðir til að gegna.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
