Uggvænlegt er fjárlagafrumvarpið, sem ríkisstjórnin lagði fyrir alþingi í fyrradag. Samnefnari ótíðindanna er hækkun þess frá því í fyrra, sem nemur tæpum 49%. Verðbólgan á greinilega að hafa sinn hraða gang hér eftir sem hingað til.
Eins og venjulega er reynt að ljúga að fólki í greinargerð frumvarpsins. Þar er því haldið fram, að hækkunin milli ára sé ekki nema 27%. Sú tala fæst með því að miða við fjárlögin eins og þau voru endanlega afgreidd í fyrra.
Fjármál hvers árs mótast í þremur þrepum hjá ríkinu. Fyrst kemur frumvarpið, síðan fjárlögin og loks ríkisreikningurinn. Hvert þessara þriggja plagga hefur sitt talnakerfi, enda samin á ýmsum tímum, aðskilin misjafnlega langri verðbólguþróun.
Ógerlegt er að bera fjárlagafrumvarp ársins 1978 saman við fjárlög eða ríkisreikning ársins 1977. Tölurnar eru einfaldlega ekki sömu ættar. Hið eina sanngjarna er að bera frumvarp ársins 1978 saman við frumvarp ársins 1977. Þar með fæst samanburður á fyrirætlunum ríkisstjórnarinnar í október á þessu ári og í október í fyrra.
Úr slíkum samanburði kemur sú óhugnanlega niðurstaða, að í október í fyrra hugðist ríkisstjórnin láta ríkið nota rúmlega 83 milljarða króna á árinu 1977, en nú hyggst hún samkvæmt frumvarpinu nota rúmlega 123 milljarða króna á árinu 1978. Þetta jafngildir 49% hækkun, en ekki 27%.
Ekki andar hlýju í garð almennings í frumvarpinu. Þar stendur: ” … með því að beita sköttum á árinu 1978 þannig, að vexti einkaneyzlu verði í hóf stillt.” Á mæltu máli þýðir þetta, að hækka eigi skatta á fólki, svo að það beri minna úr býtum en ella.
Ein slík hækkun er þegar komin inn í frumvarpið. Það er 15 króna hækkun bensíngjalds og hliðstæð hækkun þungaskatts. Hækkunin er afsökuð með auknum vegaframkvæmdum, þótt tekjur ríkisins af umferðinni séu miklu meiri en útgjöld vegna vega og annarra umferðarmála.
Sem betur fer eiga umsvif ríkisins ekki að aukast, þrátt fyrir 49% hækkun frumvarpsins milli ára. Sjálfur reksturinn á að hækka um hálft annað prósent eða sem svarar íbúafjölguninni. Og opinberar framkvæmdir eiga að dragast saman um 5%.
Þetta væri gott og blessað, ef ríkisstjórnin hefði ekki áður gert sig seka um að magna rekstur og framkvæmdir ríkisins. Á undanförnum árum hefur ríkisgeirinn og útþensla hans verið öflugasta vél verðbólgunnar. Þær syndir hefði nú mátt fyrirgefa, ef hlutdeild ríkisins í þjóðarbúinu hefði í frumvarpinu verið færð niður í það, sem hún var á síðasta ári vinstri stjórnarinnar.
Þá hefðum við getað sagt, að helmingaskiptastjórnin væri ekki verri en vinstri stjórnin. En nýja fjárlagafrumvarpið gefur því miður ekki tilefni til svo vinsamlegra ummæla.
Kjarni málsins er sá, að ríkisstjórnin spáir 49% verðbólgu milli áranna 1977 og 1978 og ætlar að láta ríkið taka af fullum krafti þátt í verðbólgukapphlaupinu.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
