Landsfeður okkar og raunar allur almenningur velta því nú fyrir sér, hvernig bjarga megi þjóðarbúinu frá dúndrandi taprekstri þessa árs. Enn á ný eru á kreiki gamalkunnar hugleiðingar um, hvað sé skást af þrennu, gengislækkun, uppbótakerfi eða niðurfærsla launa og verðlags.
Allar þessar þrjár leiðir eiga það sameiginlegt að vera engin lækning. Vangaveltur um val milli þeirra þjóna því einu að drepa á dreif raunverulegum úrbótum á efnahagsböli liðandi stundar.
Efnahagsástandið er svo slæmt, að það verður ekki læknað með sýndarmennsku. Innfluttar vörur hafa haldið áfram að hækka í verði og útfluttar vörur hafa haldið áfram að lækka í verði. Viðskiptakjörin hafa versnað frá því í fyrra og þóttu þau þó slæm þá.
Í fyrra var hægt að mæta þriðjungi viðskiptahallans með því að éta upp varasjóði þjóðarinnar. Hinum tveim þriðju var bjargað með lántökum erlendis. Í ár er ekki af neinum varasjóðum að taka, svo að taprekstri þjóðarbúsins á árinu verður að mæta með erlendum lántökum.
En lánstraust og greiðslugeta ganga ört til þurrðar, ef lánagatan verður gengin ótæpilega. Greiðslubyrði þjóðarinnar gagnvart útlöndum var í fyrra 11% af þjóðarframleiðslunni og verður 14-15% í ár. Með sama áframhaldi verðum við gjaldþrota á nokkrum árum.
Niðurfærslukerfi er leikur að tölum, sem læknar engan vanda, og uppbótakerfi er beinlínis bráðdrepandi, eins og innlend og erlend dæmi hafa sannað. Ef gengi krónunnar er orðið rangt, dugir ekki að neita staðreyndum, heldur verður að færa gengið niður í rétt verð.
Gengislækkun er í sjálfu sér engin lækning, heldur viðurkenning á orðnum hlutum. Tafir á gengislækkunum gera aðeins illt verra. En fleira þarf að koma til en gengislækkun ein. Hver gengislækkun leiðir venjulega til annarrar gengislækkunar, nema ráðizt sé að þeim meinsemdum, sem draga gengi krónunnar niður.
Hinn raunverulegi vandi okkar er sá, að Íslendingar eyða meiru en þeir afla – ekki fyrst og fremst í einkalífi og atvinnulífi, heldur í opinberri þjónustu. Lífskjörin að baki hverrar vinnustundar eru ekki sérlega góð hér á landi í samanburði við nágrannalöndin og enn síður er gengi íslenzkra atvinnuvega sambærilegt við erlenda.
Ríkissjóður er hin botnlausa hít, sem orsakar taprekstur þjóðarbúsins. Á aðeins fjórum árum hefur hlutdeild ríkisins í þjóðarbúinu aukizt úr 23% í 36%. Þetta þýðir, að ríkið hefur ekki aðeins hirt sinn hlut af aukinni veltu þjóðarbúsins, heldur langt umfram hann, allt á kostnað einkaneyzlu almennings og afkomu fyrirtækja.
Þjóðarbúinu verður ekki komið á réttan kjöl með því að rýra lífskjörin eða þrengja að atvinnuvegunum, heldur með því að leggja fram og knýja í gegn á Alþingi fjárlagafrumvarp, sem gerir ráð fyrir minnkandi hlutdeild ríkisins í þjóðarbúinu.
Hugleiðingar um gengislækkun, uppbætur eða niðurfærslu eru bara snakk, en niðurskurður ríkisútgjalda er raunveruleg lækning.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
