Samningamenn Íslands í landhelgisviðræðunum við Breta í Osló hafa staðið sig með prýði. Hinn endanlegi samningur, sem undirritaður var í gær, felur í sér verulega breytingu til batnaðar frá því uppkasti, sem áður var til umræðu.
Meginatriði samningsins er, að eftir sex mánuði eða 1. desember geta íslenzk stjórnvöld ákveðið einhliða með reglugerð, hvernig veiðum Breta verði hagað framvegis. Þá öðlumst við óskerta og viðurkennda 200 mílna landhelgi.
Nokkrir gallar eru á samningnum. Hinn mikilvægasti er sá, aó óljóst er, hvort bókun sex um útflutning Íslendinga til landa Efnahagsbandalagsins getur aftur falllð úr gildi, ef Bretar verða óánægðir með þá reglugerð, sem íslenzka stjórnin setur væntanlega fyrir l. desember.
Það er þó traustvekjandi, að Geir Hallgrímsson forsætisráðherra viðurkenndi þetta vandamál í útvarpsviðtali í gærkvöldi. Það sýnir, að ríkisstjórnin gerir sér grein fyrir hættunum, sem eru á þessu sviði Þess vegna á að vera óhætt að vona, að ekki verði strax í upphafi farið að treysta á útflutningsmöguleika bókunar sex, því að l. desember mega menn ekki láta óttann við lokun tollmúra hafa áhrif á aðgerðir í landhelgismálinu.
Ennfremur er það galli á samningnum, að við brot á honum verða skipherrar varðskips og brezks eftirlitsskips að ná samkomulagi um, hvort um brot sé að ræða. Og náist slíkt samkomulag, verður ekki dæmt eftir íslenzkum lögum, heldur togarinn eingöngu strikaður út af undanþáguskránni. Íslendingar hafa sem sagt ekki lögsögu næstu sex mánuðina. En þetta er tímabundið ástand, sem unnt er að sætta sig við.
Loks er það galli á samningnum að hann gerir ráð fyrir framhaldi á veiðum Breta eftir 1. desember, úr því að hann minnist á væntanlega reglugerð um slíkar veiðar. Sá uggur læðist að mönnum, að Bretum hafi verið gefin einhver loforð um innihald slíkrar reglugerðar. En efnisleg gagnrýni á þessu sviði verður að bíða þess tíma, er reglugerðin lítur dagsins ljós.
Þessir gallar skyggja ekki á hinn stóra kost samningsins, að Íslendingar skuli að sex mánuðum liðnum eignast hina langþráðu 200 mílna landhelgi. Hvort Bretar veiða 30.000 tonn eða 35.000 tonn á þeim sex mánuðum, sem enn verða að líða, skiptir nánast engu máli í heildarmyndinni.
Frá og með deginum í dag ríkir friður á Íslandsmiðum, vonandi um ókomin ár. Mannslíf eru ekki lengur í hættu vegna erlends ofbeldis. Og við getum látið af dýrum stríðsrekstri. Ríkisstjórnin getur nú borið höfuðið hátt. Hún stóð sig vel á lokasprettinum, enda tók hún fullt tillit til ábendinga um galla á fyrra uppkasti. Hún hefur fengið framgengt nægum lagfæringum, enda mun þjóðin samþykkja þennan samning.
Við getum óskað okkur öllum til hamingju. Hinn nýi samningur er góður samningur og í samræmi við góða stöðu okkar á hafréttarráðstefnunni.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
