Allt fram til síðustu daga hafa menn haft ærnar ástæður til að vantreysta ríkisstjórninni í landhelgismálinu. Lengst af var framganga hennar loðmulluleg og náði lágmarki í sneypulegri sendiferð Geirs Hallgrímssonar forsætisráðherra frá London með hraksmánarlegt tilboð af hálfu Breta.
Sumpart hefur þó ríkisstjórnin verið höfð fyrir rangri sök. Hinn ákafi áróður Morgunblaðsins og Vísis fyrir samningum endurómaði ekki skoðanir stjórnarinnar, heldur aðeins eins eða tveggja ráðherra innan hennar. Hinir ráðherrarnir stungu við fótum, þótt hljótt færi.
Uppkastið, sem nýlega kom frá ráðherrafundi Atlantshafsbandalagsins, studdi Í öllum helztu atriðum grunsemdir manna um framgöngu ríkisstjórnarinnar. Andstæðingar þess áttu auðvelt með að tæta það í sig, enda gerði það hvorki ráð fyrir einhliða réttl Íslendinga að sex mánuðunum liðnum né ráð fyrir varanlegu gildi bókunar sex hjá Efnahagsbandalaginu.
Straumhvörf urðu hins vegar í málinu á fundum Einars Ágústssonar utanríkisráðherra og Matthíasar Bjarnasonar sjávarútvegsráðherra í Osló með Crosland, utanríkisráðherra Breta. Þar náðist helmingurinn af því, sem vantaði í uppkastið. Varanlegt gildi bókunar sex náði að vísu ekki fram að ganga. En viðurkenndur var einhliða réttur Íslendinga til 200 mílna fiskveiðilögsögu eftir l. desember í ár.
Til þessa hafði meirihluti þjóðarinnar verið andvígur samningum við Breta. En þetta snerist gersamlega við þegar síðustu lagfæringarnar komu í ljós. Almannarómur sagði, að býtin við Breta væru orðin tiltölulega sanngjörn.
Enn eru að vísu margir, sem eru svo reiðir Bretum fyrir framkomu þeirra á miðunum, að þeir vilja ekki einu sinni gera hagstæðan samning við slíka dólga. En þessar tilfinningar dofna eftir því sem þorskastríðið gleymist og þá verður Þjóðin fullkomlega sátt við hinn nýja bráðabirgðasamning.
Stjórnarandstaðan hefur misreiknað sig herfilega á þessum straumhvörfum. Enda var hun ekki á móti samningum Við Breta efnis þeirra vegna, heldur vegna þess, að hún var andvíg ríkisstjórninnÍ. Þegar efni samningsins var svo loks orðið þolanlegt, þá fraus stjórnarandstaðan innð án Þess að gæta að sér.
Daginn eftir að hinn endanlegi samningur var birtur voru Þjóðviljinn og AlÞýðublaðið að bölsótast út í efnisatriði uppkastsins. Þaþ var eins og blöðin vildu hvorki né gætu trúað því, að þessi efnisatriði höfðu gerbreytzt.
Stórnarandstöðunni tókst að draga alþýðusamtökin í landinu með sér út á hinn hála ís. Þar fjaraði barátta þeirra út við lítinn oróstír. En pálminn var í höndum þeirra, sem allan tímann höfðu veitt ríkisstjórninni strangt aðhald, en vissu, hvenær það aðhald hafði borið nægilegan árangur.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
