Mikilvægt skref í átt til lýðræðis hefur verið stigið með skoðanakönnuninni, sem á að fylgja prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík. Með könnuninni er verið að reyna að komast að viðhorfum almennra stuðningsmanna flokksins til fimm umtalaðra atriða í þjóðmálunum. Líklega er þetta í fyrsta skipti sem almenningi er leyft að tjá sig með þessum hætti.
Greinilegt er líka, að ráðamenn flokksins eru dauðhræddir við þetta frjálslyndi sitt. Reynzt hefur töluverðum erfiðleikum bundið að koma að spurningum í skoðanakönnunina. Í sumum tilvikum hefur mikið verið velt vöngum út af orðalagi og í öðrum tilvikum hefur spurningum verið hafnað.
Sumpart er þar um að ræða eðlilega viðleitni til að koma spurningunum í óhlutdrægt form. En einnig er á ferðinni viðleitni til að losna við spurningar, sem eru of viðkvæmar að mati forustu flokksins. Beitt hefur verið ýmsum undanbrögðum til að losna við slíkar spurningar.
Gerð var tilraun til að koma á framfæri spurningu um viðhorf manna til hinnar ríkjandi stefnu í landbúnaðarmálum, sem felur í sér 11.600.000.000 króna opinbera styrki á ári hverju. Eftir mikið japl og jaml og fuður var gefið til kynna, að spyrja mætti um viðhorf manna til útflutningsuppbóta.
Að slíku er óþarft að spyrja, því að í Reykjavík eru menn almennt andvígir uppbótunum. Hins vegar hefði verið fróðlegt að komast að, hversu útbreidd er orðin andúð manna á styrkjastefnu landbúnaðarins í heild. Útflutningsuppbæturnar eru aðeins einn fjórði hluti dæmisins.
Tillögumaður sætti sig ekki við meðferð flokksstjórnarinnar á spurningunni. Aðra stefnu tók hins vegar sá, sem kom á framfæri spurningu um viðhorf manna til kaupa ríkisins á Víðishúsinu. Hann sætti sig við orðalag, sem fjallar um, hvort menn vilji hafa stjórnarráðið í gamla miðbænum.
Spurningin hefur greinilega verið eyðilögð með þessu orðalagi. Margir eru andvígir því, að greitt sé morð fjár fyrir næstum ónýtt hús, þótt þeir hafi enga skoðun á því, hvar stjórnarráð eigi að vera. Þeir gætu jafnvel verið fylgjandi stjórnarráði í Kolbeinsey.
Auðvitað reyna andstæðingar kaupanna að segja skoðun sína með því að lýsa sig fylgjandi stjórnarráði í miðbænum. En forsætis- og fjármálaráðherrar geta drepið málinu á dreif með því að segja réttilega, að spurningin fjalli í rauninni ekki um Víðishúsið.
En ekki þýðir að gráta alla þessa taugaveiklun flokksforustunnar. Inni eru spurningar, sem skipta töluverðu máli. Hæst ber þar vitanlega Aronskuna, sem nú fær sína fyrstu prófraun innan stjórnmálaflokks. Lækkun kosningaaldurs og frjáls útvarpsrekstur eru líka mikilvæg mál, sem leyft er að spyrja um.
Þrátt fyrir marga annmarka er skoðanakönnun Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík mikilvægt skref í átt til lýðræðis og minnir á nauðsyn þess, að þjóðaratkvæðagreiðslur verði teknar upp hér á landi.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
