Samkomulag allra málsaðila um nýtt fiskverð er mikilvægt skref í átt til friðar í sundurtættu þjóðfélagi. Við rekumst ekki lengur frá einu öngþveitinu til annars, heldur náum hverri lausninni á fætur annarri.
Þetta byrjaði með samkomulagi um vinnufrið og gerðardóm hjá mjólkurfræðingum. Þar var ekki nóg með, að friði væri komið á, heldur þar á ofan með þeim hætti, að ekki getur orðið tilefni almennrar kröfugerðar í þjóðfélaginu.
Með samkomulaginu er auðvitað verið að fresta vandamálinu til vetrar. En þá er niðurstaða gerðardómsins ekki lengur fordæmi samninga sumars og hausts. Og í gerðardómi fella óhlutdrægir menn úrskurð án vinnudeilu.
Beint í kjölfar þessa samkomulags gerðist svo hið óvænta um helgina. Jóni Sigurðssyni hagrannsóknastjóra tókst með fádæma lipurð að berja saman fiskverðsjátningu allra málsaðila. Þeirri niðurstöðu höfðu fáir búizt við.
Ákvörðun um fiskverð var óvenju erfið að þessu sinni, einkum vegna sífelldra hækkana á olíu að undanförnu. Og venjulega er ákvörðun um fiskverð tekin af meirihluta gegn atkvæðum minnihluta. En nú skrifuðu allir undir.
Það má heita vel sloppið, að nýja fiskverðið skuli ekki kalla á meira gengissig í þessum mánuði en 4%. Að vísu má búast við frekara gengissigi í sumar vegna samkomulagsins um fiskverð, líklega um 4% til viðbótar.
Síðara gengissigið mun fylgja í kjölfar loforðs ríkisstjórnarinnar þess efnis, að olíuverð til fiskiskipa haldist óbreytt til hausts, þótt sjáanlegar séu miklar hækkanir á verði innfluttrar olíu.
Eftir þetta beinast augun að farmannadeilunni. Ef hana væri hægt að leysa líka á þann hátt, að ekki yrði fordæmi frekari kröfugerðar í þjóðfélaginu, hefur unnizt mikilvæg orrusta í stríðinu við að halda verðbólgunni innan við 50% á ári.
Enn er alveg óvíst, að skynsamlegt samkomulag verði í farmannadeilunni. Þar við bætist svo hinn heimskulegi bófabasar, sem Vinnuveitendasamband Íslands hefur efnt til með víðtæku verkbanni. Frá sjónarmiði vinnufriðar og verðbólguvarna er verkbannið til ills eins.
Ef farmannadeilan leysist, er líklegt, að verkbannið fjari út eða verði afturkallað. Sumir kunna að vilja halda fast við bannið af flokkspólitískum ástæðum, en svo gagnsæ, annarleg sjónarmið ná tæpast fram að ganga.
Hversu mjög sem hægt er að lofa nýja fiskverðið sem diplómatískt afrek í taflstöðunni, þá er ákvörðunin því miður efnislega röng og á eftir að valda vandræðum í framtíðinni. Hún felur í sér þjóðhagslega óhagkvæma þætti.
Samkomulagið um fiskverð felur í sér 1.200 milljón króna óheilbrigðar tilfærslur milli sjóða. Með bráðabirgðalögum verður þetta fé tekið úr aflatryggingasjóði og vátryggingasjóði og varið til verðuppbóta á ufsa og karfa. Með slíku er verið að falsa markaðinn.
Enn verri eru bráðabirgðalögin um hækkun olíustyrks ár 2,5% í 7%, sem einnig eru liður í samkomulaginu. Þau koma að vísu auknum hluta fiskverðsins framhjá hlutaskiptum, en hafa um leið hættuleg hliðaráhrif.
Olían verður ódýrari en hún á að vera. Notendur hennar gera sér ekki grein fyrir, hvað hám kostar í raun og veru. Hin of ódýra olía stuðlar að of mikilli sókn á fiskimiðin. Og sú sókn er þegar orðin allt of mikil.
Satt að segja er ekki auðvelt að gera upp á milli hins diplómatíska ávinnings og hins þjóðhagslega tjóns.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
