Vel hefur að mörgu verið staðið í viðræðunum um nýja kjarasamninga. Sáttasemjari og sáttanefnd hans eiga þar töluverðan hlut að máli. Starf þeirra hefur einkennzt af meiri fagmennsku og frumkvæði en nokkru sinni fyrr, án þess að nokkuð hafi dregið úr trausti því, sem deiluaðilar bera til þeirra.
Höfuðsamtök deiluaðila eiga einnig töluverðan þátt í, að betur hefur gengið en oft áður. Bæði Alþýðusambandið og Vinnuveitendasambandið hafa komið sér upp virkri hagfræðiþjónustu, sem veldur því, að minna en áður er deilt um, hvað séu staðreyndir og hvað ekki. Deiluaðilar tala sama talnamál og eru því fljótari að komast að kjarna málsins.
Skyndiverkföllin eru það, sem helzt hefur miður farið, og eiga báðir deiluaðilar nokkra sök á því. Í fyrsta lagi var rangt að beita þeim. Og í öðru lagi brugðust atvinnurekendur rangt við, þegar skyndiverkföllunum var hætt að sinni.
Björn Jónsson, forseti Alþýðusambandsins, hefur haldið því fram, að menn ráði því, hvort þeir mæti til starfa eða ekki. Þessi afsökun er bæði billeg og hættuleg og getur jafnvel komið launamönnum í koll, ef atvinnurekendur vildu síðar beita svipaðri rökleysu sjálfir.
Samningar gilda áfram, þótt þeir hafi runnið út, og gera það unz verkfall hefst eða nýir samningar hafa verið gerðir. Menn eru samningsbundnir við störf sín, nema veikindi, frí eða löglega boðuð verkföll hamli.
Enn ömurlegra er, þegar félögin reyna að ljúga sig frá skyndiverkföllunum með því að segja þau vera frjálsar aðgerðir einstaklinga á vinnustöðum. Kunnugir menn vita, að þau eru skipulögð af félögunum. Og menn verða alltaf minni fyrir að fara vísvitandi með rangt mál.
Atvinnurekendur voru eðlilega gramir út af skyndiverkföllunum. Skiljanleg var hótun þeirra um, að þeir treystu sér ekki til að halda áfram samningaviðræðum, ef skyndiverkföll héldu áfram. Það var líka skynsamlegt af samtökum launamanna að taka mark á hótuninni og hætta skyndiverkföllum til að greiða fyrir samningum.
Hins vegar mistókst atvinnurekendum alveg að meta þann friðarvilja, sem fólst í fráhvarfi Alþýðusambandsins frá skyndiverkföllunum. Þegar þeir höfðu fengið sitt fram, áttu þeir að setjast niður við að semja. En það hafa þeir ekki gert, heldur verið þverari en nokkru sinni fyrr.
Þar með hefur Vinnuveitendasambandið hleypt illu blóði í viðmælendur sína. Það er eins og sambandið hafi verið að reyna að sýna fram á, að skyndiverkföll séu það eina, fyrir utan verkföll, sem geti knúið atvinnurekendur til samninga. Þessi ósanngjarna og óskynsamlega afstaða sambandsins getur hæglega hefnt sín.
Nú virðast það fremur vera atvinnurekendur, sem standa í vegi fyrir því, að gengið verði frá þeim samningum, sem allir vita, að byggðir verða á umræðugrundvellinum, er sáttanefnd hefur lagt fram. En næg ástæða er samt til að vona, að samningar náist fljótlega, án þess að til frekari verkfalla þurfi að koma.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
