Stjórnmálin eru eins og hver önnur skák, þar sem einn veikur leikur getur breytt yfirburðastöðu í tapað tafl. Í stjórnmálum er unnt að vinna yfirburðasigur í kosningum, en glutra honum síðan niður í eftirleiknum.
Í alþingiskosningum þessa sumars sigraði Alþýðuflokkurinn, en Framsóknarflokkurinn tapaði. Í eftirleiknum hefur dæmið hins vegar snúizt svo við, að Framsóknarflokkurinn er hinn sterki flokkur, en Alþýðuflokkurinn flýtur klofinn að feigðarósi.
Í stjórnarkreppunni kom í ljós, að minnsti flokkur alþingis, Framsóknarflokkurinn, sigldi með mestu öryggi milli skerjanna. Naut flokkurinn þar Ólafs Jóhannessonar, sem er í senn mesti skörungur og refur íslenzkra stjórnmála um þessar mundir.
Ólafur kom öðrum taflmönnum stjórnmálanna hvað eftir annað á óvart. Hann lofaði hlutleysi á heppilegu andartaki og tók það til baka á öðru hentugu andartaki. Hann samþykkti hugmyndina um forsætisráðherradóm Lúðvíks Jósepssonar og hindraði á þann og ýmsan annan hátt minnihlutastjórn Alþýðubandalags og Alþýðuflokks.
Að lokum varð svo að leita til Ólafs til að láta hann hnýta saman vinstri stjórnina. Þar með var Framsóknarflokkurinn skyndilega orðinn forustuflokkur stjórnarinnar og um leið íslenzkra stjórnmála í heild.
Þetta gengur svo langt, að málefnasamningur hinnar nýju ríkisstjórnar endurspeglar í stórum dráttum stefnu fyrri ríkisstjórnar eins og rakið var hér í leiðara Dagblaðsins í gær.
Ólafur er eins og liðstjóri í flokkaíþróttum, sem skiptir um leikmenn. Hann hefur sett sjálfstæðismennina út af og kippt alþýðubandalagsmönnum og alþýðuflokksmönnum inn á í staðinn.
Sigurmála nýju stjórnarflokkanna: sér lítinn stað í málefnasamningnum, ef frá eru talin kjaramálin, sem deila má um, hvort afgreidd hafi verið í anda loforða sigurflokkanna eða í anda fyrri ríkisstjórnar.
Alþýðubandalagið er í sárum út af nánast fullkominni eftirgjöf í utanríkismálum. Það hefur þá huggun eina, að útreið Alþýðuflokksins er enn verri. Enda kætist Þjóðviljinn yfir því á prenti, að væntanlegar aðgerðir Svavars Gestssonar gegn verzluninni muni leiða til fylgistjóns Alþýðuflokksins.
Í Alþýðuflokknum eru nýju mennirnir, sem unnu kosningarnar, horfnir í skuggann án þess að hafa náð umtalsverðum áhrifum á málefnasamning ríkisstjórnarinnar. Sumir þingmanna flokksins eru af þessum sökum komnir í óbeina stjórnarandstöðu.
Róður Alþýðuflokksins til næstu kosninga verður erfiður í meira lagi. Að öllu óbreyttu verða þá forustumenn flokksins hljóðir og hógværir menn, sem biðjast afsökunar á vörusvikum síðustu kosninga.
Forustumaður, sem hefur leikið stjórnarkreppuleiki skákarinnar jafn dauflega og Benedikt Gröndal hefur gert, er ekki líklegur til þeirra leikja, sem gætu snúið skákinni við á tímabili stjórnarsamstarfs.
Þjóðin stendur nú andspænis ríkisstjórn, sem er svipuð hinni fyrri, að öðru leyti en því, að Ólafur Jóhannesson hefur flutt sig úr dómsmálaráðuneytinu upp í forsætisráðuneytið. Margir kjósendur munu túlka þennan skort á breytingum sem dæmi um getuleysi Alþýðubandalags og einkum Alþýðuflokks.
Þessi staða er Framsóknarflokknum gott veganesti á leiðinni til næstu kosninga, Alþýðubandalaginu slæmt og Alþýðuflokknum hörmulegt.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
