Líklegt má telja, að meiri spenna ríki í fjármálum venjulegs Íslendings en hjá hliðstæðum einstaklingum meðal annarra þjóða. Hér láta menn húsbyggingar steypa sér í súpu lausaskulda og líta upp frá því á hinn framlengda víxil sem mátt þeirra hluta, er gera skal. Hér gera menn allt á víxlum, kaupa bíl og sólarlandaferð, kvænast og jarða.
Einkafjármál Íslendingsins minna stundum á fjármál erlendra fyrirtækja.. Þau eru svo umfangsmikil, að erfitt er að átta sig á, að það eru venjulegar launatekjur, sem standa undir þeim. Enda leiðir þessi fjármálaspenna til þess, að Íslendingar kunna almennt öðrum þjóðum betur á leikreglur fjármálanna.
Einkum er það þáttur húsbygginganna í þessu braski almennings, sem leiðir til dreifingar þjóðarauðsins á miklu fleiri hendur en þekkist í nágrannalöndunum. Á Íslandi ríkir meiri eignajöfnuður en í öðrum löndum á svipuðu þróunarstigi efnahagsmála.
Þessi spenna hefur ekki bara kosti. Sumir þrífast vel við hana, en aðrir miður. Hjá sumum leiðir hún til streitu, sem kemur fram í drykkjuskap, hjónaskilnaði og öðru einkennisböli nútímans. Og oftast skilur spennan eftir einhver ör, þótt hún leiði ekki til streitu.
Unga fólkið gengur berserksgang við að koma sér upp íbúð á aðeins 5-10 árum. Þessi íbúð á eftir að endast í 100 ár og gagnast þremur kynslóðum Íslendinga. Og svo vaknar sumt af þessu fólki upp við, að það er orðið þreytt og miðaldra eftir 5-10 ára þrælkun húsbyggingar og víxlaframlenginga.
Meiri líkur væru á, að þátttaka unga fólksins í þessum fjármáladansi yrði því fremur hvatning en martröð, ef unnt væri að dreifa byggingarkostnaði á fleiri ár, fá meira af löngum lánum á borð við húsnæðismálastjórnarlán. Þar vantar að vísu alltaf fé. En peningarnir eru til í kerfinu, því að menn afla sér þeirra með víxlaslætti. Það þarf bara að færa þessa peninga til, svo að úr þeim verði varanlegri lán.
Veltuhraði þessara peninga mundi að vísu minnka. En væri um leið breytt reglum um húsnæðismálastjórnarlán á þann hátt, að hagkvæmt yrði fyrir fólk að kaupa notað húsnæði, nýttist núverandi húsnæði betur en áður og minna þyrfti að byggja. Nú standa þessar gömlu íbúðir meira eða minna auðar í hinum grónari hlutum Reykjavíkur.
Það reynist flestum hollt að fá erfið og ábyrgðarmikil verkefni að glíma við. Oftast vaxa menn af hverri raun, ef raunirnar ern ekki óhóflegar. Húsbyggingar og fjarmálaerill ungs fólks geta í sjálfu sér verið holl, ef aðstæðurnar verða ekki óbærilegar. Því miður virðist kosta sífellt meira átak að koma þaki yfir höfuðið. Þessi þróun er þegar orðin hættuleg og á eftir að verða enn hættulegri, ef ekki er gripið í taumana.
Mestu máli skiptir, að spennan sé skemmtileg og valdi ekki streitu. Spennulaust líf er sjálfsagt dauflegt og litlaust. En allt gott má ofgera.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
