Í leiðara Dagblaðsins í gær var lýst óánægju með framsetningu Jónasar Haralz bankastjóra á vanda bankakerfisins í nýlegu blaðóaviðtali. Margir hefðu búizt við betri frammistöðu bankastjórans en þeirri að sópa undir teppið bankaleyndinni og flokkapólitíkinni með einföldum og órökstuddum yfirlýsingum.
Viðtalið ber þess merki, að bankastjórinn krefst þess einfaldlega, að sér sé trúað í blindni. Margir munu vissulega treysta Jónasi Haralz betur en mörgum öðrum. En það er ekki nóg. Efinn gagnvart bankakerfinu er svo rótgróinn, að kerfisbundnar yfirlýsingar eyða honum ekki.
Hvað sem bankastjórinn segir um lækningamátt vaxtaaukalána, þá er það gömul staðreynd, sem er staðreynd enn þann dag í dag, að vextir bankakerfsins eru öfugir. Og þeir eru svo öfugir, að mesta gróðafyrirtæki í efnahagslífi þessarar þjóðar felst í því að komast yfir lán.
Engin útgerð í sjávarútvegi, iðnaðí, verzlun né þjónustu er svo gróðavænleg, að hún slái við útgerðinni á bankakerfið og sjóðakerfið. Allir peningagráðugustu menn landsins eru önnum kafnir við þessa einu og sönnu gróðaútgerð.
Allir þessir sniðugu menn, svo og raunar aðrir menn í landinu, eru sannfærðir um, að lelðin til bankanna liggi um stjórnmálaflokkana. Og þeir haga sér í samræmi við þá skoðun. Telja verður vafasamt, að þessum sérfræðingum sé ókunnugt um gangverkið í kerfinu. Ef sniðugu mennirnir trúa ekki á flokkspólitískan hreinleika bankanna, þá gerum við hin það ekki, hvað sem Jónas Haralz segir.
Endurbótasinnar hafa bent á þann möguleika, að afnám bankaleyndar geti lagfært ástandið. Ef bankar og sjóðir yrðu daglega að birta skrár um fyrirgreiðslur sínar, mundu bankarnir ekki þora að vera eins pólitískir og hinir efagjörnu telja þá nú vera. Þá yrði almenningur að þeim endurskoðanda, sem þingkjörnir endurskoðendur og launaðir endurskoðendur geta aldrei orðið.
Endurbótasinnar hafa einnig bent á þann möguleika, að allar fjárskuldbindingar verði verðtryggoar, til dæmis með vikulegri eða mánaðarlegri útgáfu sérstakrar fjármálavísitölu, á svipaðan hátt og vísitölur eru notaðar á öðrum sviðum þjóðlífsins. Þá mundu allar skuldir greiðast á upphaflegu verðgildi á nýju gengi, þannig að menn hafa ekki annan gróða af lántökum en þann, sem lánsféð kann að framleiða í efnahagslífinu.
Jónas Haralz bendir að vísu réttilega á, að slík verðtrygging hafi lítið verið reynd erlendis og þá um skamman tíma. En þar er bara ekki hin sama veróbólga og hér hefur ríkt áratugum saman. Og erfitt er ekki sama og óframkvæmanlegt.
Það er rökstudd skoðun margra manna, að þeir, sem gera út á verðbólgu, stjórnmálaflokka og lánastofnanir, séu svo öflugir og valdamiklir, að þeir geti séð til þess, að verðbólgan muni áfram hoppa af hjartans lyst í þjóðfélaginu og mala þeim gull.
Ef þetta er rétt, þá duga ekki aðrar lausnir en þær, sem Jónas Haralz hafnaði í viðtalinu. Og svo miklu trausti hafa yfirvöld glatað, að menn trúa engu því, sem jafnvel hann segir í lagi vera.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
