Fiskistofnar hafa verið ofveiddir áratugum saman á Íslandsmiðum. Ef ekki hefðu komið til tvær heimsstyrjaldir á þessum tíma, væri nú lítil fiskveiði við strendur landsins. Hin tímabundna friðun stríðsáranna hefur valdið því, að stofnarnir eru þó nokkuð sterkir enn þann dag í dag, þrátt fyrir langvinna ofveiði á friðartímum.
Heimsstyrjaldirnar ollu því, að erlend veiðiskip, og þá fyrst og fremst brezk, hurfu af miðunum og skildu íslenzku skipin eftir ein um hituna. Þau voru ekki nógu mörg né öflug til að rýra fiskistofnana, sem tóku brátt rösklega við sér. Mestu aflaárin á Íslandamiðum hafa svo jafnan verið fyrstu friðarárin, þegar fiskiskip Breta og annarra þjóða flykktust hingað til að moka upp árangri friðunar stríðsáranna.
Íslendingar hafa einir sér ekki ofveitt þá fiskistofna við landið, sem erlend veiðiskip sækja í. Dæmin um styrjaldirnar sýna, að það er viðbótarálagið af völdum erlendu skipanna, sem veldur ofveiðinni. Við getum því lýst viðkomandi ríki, og þá fyrst og fremst Bretland, ábyrg fyrir því tjóni, sem orðið hefur á íslenzkum auðlindum af þessum orsökum.
Við þurfum ekki að senda Bretum reikning fyrir ofveiðina, sem þeir stunduðu fram að annarri heimsstyrjöldinni, úr því að fiskistofnarnir fengu tækifæri til að jafna sig eftir hana. En við gætum vel sent þeim reikning fyrir þá ofveiði, sem þeir hafa stundað hér við land síðustu þrjá áratugina.
Það skaðaði ekki málstað okkar að láta umheiminn vita af því, hve mikið tjón við teljum hafa hlotizt af ofveiði Breta og annarra, að svo miklu leyti sem tjónið er mælanlegt í peningum. Það skaðaði ekki heldur að upplýsa brezk stjórnvöld um, hve mikið auðlindatjón hefur hlotizt að undanförnu af völdum hins vopnaða ráns, sem þau stunduðu á Íslandsmiðum í sumar og haust, unz herskipin voru látin draga sig í hlé.
Við vitum, að þetta tjón er mikið. Fiskifræðingar hafa haldið því fram, að hvarf erlendra veiðiskipa af miðunum mundi ekki nægja til að hressa stofnana við. Íslendingar mundu jafnframt verða að draga úr sókn sinni fyrstu árin til þess að gefa fiskistofnunum tækifæri til að ná sér á nýjan leik. Þetta gefur skýra mynd af hinu alvarlega ástandi, sem ofveiðin hefur orsakað.
Það ætti ekki að vera sjálfsagt, að stórveldi geti vaðið sér að kostnaðarlausu í auðlindir þeirra ríkja, sem minna mega sín. Í mannlegum samskiptum í réttarríki væri slíkt framferði kallað rán og væri bæði refsivert og skaðabótaskylt. Við gætum því sent brezku stjórninni reikning upp á nokkra milljarða króna fyrir ofveiði þriggja síðustu áratuga, þótt ekki væri nema til að sýna, að margar hliðar geta verið á viðræðum brezkra og íslenzkra stjórnvalda um landhelgismálið.
Slíkan reikning yrði sennilega ekki hægt að innheimta. En hann gæti að vissu leyti liðkað fyrir samningum, því að brezk stjórnvöld virðast álíta, að fórnin og tjónið sé allt þeirra megin. Þennan misskilning þarf að reyna að leiðrétta.
Jónas Kristjánsson
Vísir
