Ef viðræður hefjast nú á nýjan leik milli íslenzkra og brezkra stjórnvalda um landhelgina, er mikilvægast af öllu, að okkar menn geri ekkert til að semja af okkur 200 mílna auðlindalögsöguna, sem við getum aflað okkur á næsta ári.
Hafréttarráðstefna Sameinuðu þjóðanna mun væntanlega rétta okkur 200 mílna auðlindalögsögu á silfurdiski eftir eitt eða tvö ár. Þegar slík landhelgi er orðin að alþjóðlegri reglu, ber okkur engin skylda til að veita brezkum togurum né öðrum undanþágur frá henni.
Sá samningur, sem kynni í millitíðinni að vera gerður við brezku stjórnina, mætti aðeins vera til bráðabirgða fram að ákvörðun hafréttarráðstefnunnar. Eftir það þurfum við að hafa frjálsar hendur.
Í samanburði við þetta stórmál verður það minna atriði, hvort Bretar veiða hér 160 þúsund tonn í skjóli vopnavalds eða hvort samið verður við þá um 117-130 þúsund tonna ársafla. Þess vegna getum við þraukað, þótt brezk stjórnvöld hefji ofbeldisaðgerðir á nýjan leik. Við getum haldið áfram að reyna að hamla gegn veiðum brezkra togara og beðið róleg niðurstöðu hafréttarráðstefnunnar um 200 mílurnar.
Sigurganga 200 mílna stefnunnar styrkir mjög aðstöðu okkar í viðræðum við brezk stjórnvöld. Framtíð okkar sem fiskveiðiþjóðar er ekki lengur háð samningum við Breta. Við stöndum með pálmann í höndunum, hvernig sem viðræðurnar við þá þróast.
Hinu viljum við ekki heldur gleyma, að æskilegast að búa í friði og sátt við allar nágrannaþjóðir okkar. Við kærum okkur ekki um að vera ósátt við Breta til langframa. Og við viljum fyrir hvern mun hindra, að ofbeldisaðgerðir á miðunum leiði til manntjóns.
Reiði okkar í garð brezkra stjórnvalda er réttlát. Ofbeldi þeirra hefur verið mjög gróft. En við látum þetta ekki á okkur fá, þegar og ef setzt verður að samningaborði á nýjan leik. Við vonum, að annarleg sjónarmið verði látin víkja fyrir heilbrigðri sáttfýsi.
Þess vegna fylgja Ólafi Jóhannessyni forsætisráðherra beztu óskir að heiman, þegar hann fer til fundar við Heath, ef af verður. Við gætum sjálfsagt sætt okkur við samkomulag, sem væri á milli 117 þúsund tonnanna, sem við höfum boðið, og 130 þúsundanna, sem Heath hefur boðið. En það samkomulag má aðeins vera til bráðabirgða og alls ekki binda hendur okkar, þegar 200 mílurnar verða orðnar að viðurkenndri alþjóðareglu.
Ef Heath reynir að semja um sérstök réttindi fyrir brezka togara innan væntanlegu 200 mílna auðlindalögsögunnar, geta okkar menn átt mótleik. Hann er sá að leggja fram nokkra tugmilljarða króna skaðabótareikning fyrir ofveiði á tímabilinu frá lokum annarrar heimsstyrjaldarinnar til þessa dags.
Samningsaðstaða okkar er sterk vegna 200 mílnanna. Vegna þeirra getum við komizt hjá því að láta brezk stjórnvöld kúga okkur í 50 mílna málinu. Og einnig vegna þeirra getum við leyft okkur að sýna hinum tímabundnu brezku hagsmunum vissa tillitssemi, ef það nægði til að bjarga andliti brezkra stjórnvalda, sem hafa lengi verið á villigötum í deilunni við okkur.
Jónas Kristjánsson
Vísir
