Stjórnendur hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna eru orðnir þreyttir á seinaganginum, sem hefur einkennt störf hennar til þessa og leitt hefur til þess, að loturnar eru orðnar mun fleiri en ráðgert var í upphafi.
Í þeirri lotu, sem nú er hafin í New York, á að reyna að hafa hemil á ræðugleði fulltrúanna. Boðað hefur verið, að lítið verði um formlega fundi, en þeim mun meira starfað í vinnunefndum.
Þetta er æskileg stefna, sem á að geta flýtt því, að hafréttarráðstefnan leiði til niðurstöðu, sem verði að alþjóðalðgum. Hitt er svo annað mál, hvort þróun mála á ráðstefnunni verði okkur hér eftir jafnhagstæð og hún hefur verið hingað til.
Í síðustu lotu var gengið frá vinnuskjali, sem gerir ráð fyrir 200 mílna efnahagslögsögu. Íslenzku fulltrúarnir hafa verið mjög hlynntir vinnuskjalinu vegna þessa ákvæðis þess. Önnur atriði vinnuskjalsins skipta okkur minna máli. Þar er gert ráð fyrir, að eiginleg landhelgi skuli vera tólf mílur, svæðið utan 200 mílna skuli vera undir alþjóðlegri yfirstjórn og að leyfðar skuli friðsamleaar siglingar í landhelgi, um sund og milli eyja.
Staða okkar var raunar sterkari í fyrri lotum ráðstefnunnar, þegar slegizt var um tólf og 200 mílna efnahagslögsögu. Þá voru nýlenduveldi á borð við Bretland og Sovétríkin hreinlega á móti 200 mílum og menn vissu, hvar menn höfðu þau.
Þegar tólf mílna ríkin áttuðu sig á, að 200 mílna stefnan mundi njóta fylgis rúmlega tveggja þriðju hluta ríkja heims og verða að alþjóðalögum, sneru þau við blaðinu.
Þau hættu að berjast gegn 200 mílunum sem slíkum, en fóru að reyna að þynna þær. Þau hafa lagt til, að svokölluð söguleg réttindi verði virt á miðum erlendra ríkja og að alþjóðlegur gerðardómur skeri úr ágreiningsefnum af slíku tagi.
Þessar tillögur eru ekki í vinnuskjalinu, sem hafréttarráðstefnan fjallar nú um. En þær eru ákaflega hættulegar, af því að þær eru sakleysislegar og líklegar til að rjúfa skörð í hópa þeirra ríkja, sem vilja hreinar og undanbragðalausar 200 mílur.
Í raun og veru fela tillögurnar i sér, að gömlu nýlenduveldin geti áfram arðrænt önnur ríki á hafinu, eins og þau gerðu á landi þeirra í gamla daga. söguleg réttindi eru ekkert nema fallegt orðalag um, að gamalgróin sjálftekt hins sterka á auðlindum hins veika verði lógfest
Gerðardómshugmyndin er jafnlúmsk. Við þekkjum af Alþjóðadómstólnum í Haag, að slíkar stofnanir hneigjast til íhaldssemi og túlkunar, sem er gamalgrónum nýlenduveldum í hag.
Fulltrúar okkar á ráðstefnunni í New York munu ásamt fulltrúum margra annarra ríkja vinna að því að benda öðrum fulltrúum á raunveruleikann að baki hinna meinleysislegu tillagna ríkjanna, sem skyndilega hafa snúið við blaðinu og þykjast fylgja 200 mílna efnahagslögsögu.
Við verðum að vona, að unnt reynist að slá skjóld um ómengaðar 200 mílur, en augljóst er, að nokkur hætta er á ferðum, þegar óvinir þykjast orðnir vinir.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
