Flugið í Þórsmörk um hvítasunnuna varð til þess, að mun fleiri ferðamenn en áður dvöldust þar um helgina. Þar á ofan leiddi kynningin á fluginu til þess, að fleiri en ella fóru landveg í Þórsmörk í þeirri von, að þar yrði fjör um helgina.
Auðvitað er æskilegt, að sem flestir Íslendingar kynnist náttúru landsins og njóti þeirra staða, sem fegurstir þykja. Raunar má líta á slíkt sem mikilvægan og æskilegan þátt í uppeldi þjóðarinnar.
Hins vegar er vafasamt, að gleðskapurinn í Þórsmörk um hvítasunnuhelgina hafi þjónað þessum tilgangi. Ölæði, slagsmál og ill umgengni voru of áberandi og benda til þess, að of margir hafi ekki verið í hugarástandi til að njóta umhverfisins.
Sennilega er mest álag á Þórsmörk allra náttúruvinja landsins. Þetta álag hefur skaðað náttúru staðarins. Hefur umferðin þó hingað til mest verið síðsumars, þegar eiginlegt sumar er komið þar efra og gróðurinn er farinn að þola hóflegt álag.
Nú er hins vegar svo komið, að heilir flugfarmar af fólki koma í Þórsmörk, þegar frost er enn í jörð og vorið er að byrja. Á þessum tíma er gróðurinn óvenju viðkvæmur og verður fyrir mun meiri skaða en sami mannfjöldi mundi valda síðsumars.
Vandamál umgengni og gróðurs hafa snögglega aukizt í Þórsmörk. Náttúruverndarráð og stjórnvöld verða nú að kanna rækilega þennan vanda og koma í veg fyrir, að Þórsmörk bíði varanlegan hnekki.
Ekki er víst, að þegar sé komið að slíkum þáttaskilum. Hinu er óhætt að spá, að enn mun umferðin aukast frá ári til árs. Einhvern tíma, ef ekki nú, verður að taka í taumana. Og miklum mun betra er, að það gerist of snemma en of seint.
Sama þróun er í öðrum viðkvæmum náttúruvinjum landsins, þótt skemmra sé á veg komin. Í Landmannalaugum hafa orðið umtalsverð gróðurspjöll. Herðubreiðarlindir eru farnar að láta á sjá. Á ýmsum slíkum stöðum mun umferðin halda áfram að aukast, án þess að nein úttekt hafi verið gerð á umferðarþoli vinjanna.
Íslenzkur öræfagróður er einstaklega viðkvæmur og seinvaxinn. Eitt einasta óvarlegt hjólfar í bleytu getur verið áratugi að gróa á nýjan leik. Í stað einnar hríslu, sem rifin er eða skemmd, er önnur áratugi að ná sömu stærð.
Það er ekki aðeins álagið, sem skiptir máli. Nútímamaðurinn flytur alls staðar með sér umbúðir og ílát úr gleri og plastefnum, sem ekki eyðast, ef þau eru skilin eftir á víðavangi. Ríkið stendur andspænis því að verða fyrr en síðar að leggja í stóraukinn kostnað við hreinsun og hreinlæti í náttúruvinjum.
Ekki má heldur gleyma óhóflegum náttúruáhuga, sem getur til dæmis lýst sér í, að menn vilji slá sér flís úr hverbarmi á Hveravöllum. Ekki þarf mörg hundruð áhugamenn af því tagi til að eyðileggja alveg náttúruundur staðarins. Ríkið stendur andspænis því að verða fyrr en síðar að leggja í stóraukinn kostnað við vörzlu náttúruvinja.
Því miður er lítið fjallað um þennan vanda í skýrslu um störf Náttúruverndarráðs 1975-1978 og í ályktunum nýafstaðins náttúruverndarþings. Ef til vill táknar það, að hér sé verið að mála skrattann á vegginn. Ályktanir ráðstefnu Félags gæzlumanna benda hins vegar til, að tímabært sé, að þjóð og ráðamenn geri sér grein fyrir vandanum.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
