Skattbreytingafrumvarp ríkisstjórnarinnar hefur sína kosti og sína galla. Það getur orðið ágætt frumvarp, ef ýmsum atriðum þess er breytt, t.d. fjölda stiganna, sem söluskatturinn á að hækka um.
Þar sem ríkisstjórnin hefur ekki meirihluta í neðri deild Alþingis, hefur stjórnarandstaðan aðstöðu til að knýja fram lagfæringar á frumvarpinu. Þá aðstöðu ber stjórnarandstöðunni að nýta og láta sem vind um eyru þjóta allar hótanir ríkisstjórnarinnar um að draga frumvarpið til baka. Ef ríkisstjórnin gerir slíkt, er það alveg á hennar eigin ábyrgð.
Ákvæði frumvarpsins um skattaafslátt eru spor í rétta átt, þótt áður hafi verið bent á heppilegri leiðir til framkvæmda á öfugum tekjuskatti. Slíkur afsláttur ætti að vera víðtækari en gert er ráð fyrir í frumvarpinu og taka við verkefnum úr tryggingakerfinu, t.d. fjölskyldubótum.
Lækkun tekjuskattsins er stórt skref í rétta átt, í átt til skattheimtu viðreisnaráranna. Það er öllum ljóst, að álagning tekjuskatts hefur gengið út í öfgar á síðustu árum. Með kúvendingu frumvarpsins hefur ríkisstjórnin gefizt upp fyrir þeirri stefnu Sjálfstæðisflokksins, að beinir skattar verði lækkaðir og óbeinir hækkaðir að vissu marki á móti.
Alvarlegasta og viðkvæmasta atriði frumvarpsins er hækkun söluskatta um fimm prósentustig. Því hefur verið haldið fram með gildum rökum, bæði hér í Vísi og annars staðar, að þessi hækkun sé að meira eða minna leyti óþörf.
Bent hefur verið á, að verðbólgan hefur gert tekjuliði fjárlaga ríkisins allt of lága. Í fjárlögum var gert ráð fyrir, að hvert söluskattstig gæfi 670 milljónir, en nú er gert ráð fyrir 800 milljónum. 18% söluskattur gefur því á einu ári 2.340 milljónum meira en ella.
Þannig má rekja áfram aðra tekjuliði fjárlaga, svo sem innflutningstolla, sem hækka samtals svo skiptir hundruðum milljóna og jafnvel milljörðum króna. Þar á ofan verður svo tekjuskattur ársins hærri en fjárlögin gera ráð fyrir. Þau reikna með 25-26% hækkun tekna milli áranna 1972 og 1973. En nú er talið að hækkunin sé 30% og jafnvel 33% samkvæmt nýjustu fréttum.
Ekki má heldur gleyma því, að útgjöld fjárlaga hækka líka vegna verðbólgunnar. Á þessu stigi er ekki ljóst, hve þungt sú hækkun vegur á móti tekjuhækkununum. En ríkið ætti alténd að hafa töluverðan afgang til að kosta tekjuskattslækkunina án þess að grípa til söluskatts. Ef það dugir ekki til, má fresta útgjöldum á fjárlögum.
Slík frestun gæti líka auðveldað ríkissjóði að komast af með litla hækkun á söluskatti þá 9-10 mánuði, sem eftir eru af árinu, þar sem það mundi bætast upp á næsta ári, er yrði heilt 12 mánaða söluskattsár.
Veigamesta verkefni Alþingis við meðferð þessa máls er að láta reikna allt fjárlagadæmi ríkisins að nýju með hliðsjón af þeirri verðbólgu, sem orðin er í vetur. Þá fyrst, er það hefur verið gert, er hægt að meta, hve mörg stig hækkun söluskattsins þarf að vera, ef hún þarf þá að vera nokkur.
Jónas Kristjánsson
Vísir
