Í nýjustu þjóðhagsspá ríkisins, sem birt var 28. nóvember síðastliðinn, er annars vegar gert ráð fyrir óbreyttu aflamagni á þessu ári og hins vegar 4% aukningu frá því í fyrra. Þetta er óneitanlega sérkennileg spá og til þess fallin að magna vantrú manna á, að efnahagsdæmi þjóðarinnar gangi upp á árinu.
Mikilvægasti þáttur aflans er þorskurinn. Af honum hafa veiðzt um 330 þúsund tonn á ári. Þar af hafa útlendingar veitt um 100 þúsund tonn og við um 230 þúsund tonn. Þessar tölur fela i sér mikla ofveiði. Hafrannsóknastofnunin telur, að framhald á svona miklum afla muni á þremur árum leiða til hruns þorskstofnsins.
Búið er að semja við Vestur-Þjóðverja um, að þeir fái að veiða 5 þúsund tonn af þorski á árí. Ef samið yrði við Breta um 65 þúsund tonn handa þeim og við aðrar þjóðir um samtals 10 þúsund tonn, verður samanlagður þorskafli útlendinga um 80 þúsund tonn á árinu.
Ekki er sennilegt, að framhald þorskastríðsins hafi nein umtalsverð áhrif á þessar tölur á árinu. Hörð stefna gagnvart Bretum gæti um síðir, til dæmis eftir niðurstöðu hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, leitt til þess, að þeir leggi að verulegu eða öllu leyti niður veiðar ú Íslandsmiðum. En slík þróun kemur okkur ekki að gagni í aflamagni á árinu 1976.
Þannig virðist ljóst, að útlendingar geti á þessu ári náð um 80 þúsund tonna þorskafla, hvort sem samið verður við þú eða ekki. Þessa tölu þarf því að hafa í huga, þegar rætt er um okkar eigið aflamagn.
Hafrannsóknastofnunin mælir með því, að á þessu ári verði aðeins veidd 230 þúsund tonn af þorski. Með þeim samdrætti mætti bjarga þorskstofninum og síðan stækka hann smám saman, unz það mark næðist, að veiða mætti 500 þúsund tonn úr honum á ári hverju.
230 þúsund tonna heildarafli jafngildir 15O þúsund tonna afla fyrir Íslendinga, sem er 35% samdráttur frá því í fyrra. Því er ljóst, að spá Þjóðhagsstofnunar er marklaus, ef farið verður eftir tillögum Hafrannsóknastofnunarinnar, sem virðast mjög skynsamlegar.
Í sjávarútvegsráðuneytinu eru menn nú að gæla við þá hugmynd að fara vægar i friðunarsakirnar til þess að minnka áfall sjávarútvegsins á þessu ári. Eru hugmyndir uppi um að leyfa veiði á 300 þúsund tonnum á árinu. Við það mundi stofninn enn rýrna og síðari efling hans taka enn lengri tima, ef hún þá tækist. Þessi hugmynd felur i sér 4% minnkun þorskaflans.
Fiskifræðingar hafa tekið þessari hugmynd illa. En verið er að reikna út, hvaða áhrif hún hafi á þorskstofninn á löngum tima. Sennilegt er, að hún feli i sér meiri afla en stofninn fær þolað, enda felst mismunurinn á 230 þúsund tonnum og 300 þúsund tonnum einkum i smáfiskadrápi.
Auðvitað verður að muna eftir því, að fleiri fiskar eru i sjó en þorskur, þar á meðal loðna, sem ætti að geta veiðzt i miklum mæli á árinu. Samt er útlitið þannig, þegar á heildina er litið, að skynsamlegt er að gera ráð fyrir nokkrum og jafnvel töluverðum samdrætti i aflamagni okkar á árinu. Þjóðhagsspáin fyrir 1976 er því röng að þessu mikilvæga leyti.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
