Nýfundnalandi svipar mjög til Íslands að stærð og íbúafjölda og á ýmsum öðrum sviðum, sem skipta máli. Bæði eylöndin eru byggð fólki af norðvestur-evrópskum toga, á svipuðu menningarstigi. Íbúar þar eru um 300 þúsund á móti 200 þúsundum hér á landi. Loftslag og veðurfar er þar heldur betra en hér á Íslandi. Fiskveiðar og fiskvinnsla eru uppistaða efnahagslífsins á báðum stöðum.
Af þessum ástæðum og öðrum hljóta örlög Nýfundnalendinga sem sjálfstæðrar og fullvalda þjóðar að vera okkur athyglisverð. Þeir urðu gjaldþrota sem þjóð gagnvart útlöndum árið 1933 og seldu sig í hendur Kanada að ráði lánardrottna sinna. Síðan þá hefur Nýfundnaland verið eitt af fylkjum Kanada.
Ríkisdýrkun og skortur á framtaki einkenndu Nýfundnaland árin fyrir þjóðargjaldþrotið. Ríkisvaldið vasaðist í auknum mæli í atvinnu- og efnahagslífinu og náði þar úrslitaáhrifum með sjóðakerfi sínu. Jafnframt lét það byggja sín þörungaver, Kröfluver og ylræktarver. Síðast en ekki sízt safnaði það erlendum skuldum eins og það frekast gat. Allt þetta þekkja Íslendingar heima hjá sjálfum sér.
Dagblaðið gerði á laugardaginn athyglisverðan samanburð á erlendum skuldum Nýfundnalendinga við gjaldþrot þeirra árið 1933 og erlendum skuldum Íslendinga á því ári, sem nýlega er hafið. Íslendingar skulda nú 107 milljarða króna í útlöndum eða 485 þúsund krónur á hvert mannsbarn í landinu.
Nýfundnalendingar skulduðu 104 milljónir dollara erlendis við gjaldþrotið 1933. Í fljótu bragði gæti þetta virzt nema um 70.000 krónum íslenzkum á mann. En taka verður tillit til verðbreytinga á þessum tíma og aukinnar greiðslugetu einstaklinga og þjóða.
Dagblaðið reiknaði skuldir Nýfundnalendinga til núverandi verðlags og kaupgjalds á Íslandi og fann út, að þær námu 486 þúsund krónum á hvert mannsbarn á Nýfundnalandi. Í gjaldþroti sínu skulduðu Nýfundnalendingar sem sagt hið sama og Íslendingar skulda nú í vellystingum praktuglega.
Við getum verið viss um, að stjórnvöld okkar segi allt vera í lagi og reyni enn að slá peninga, hvar sem þá er að hafa. Gjaldþrot okkar mun því ekki gera boð á undan sér, nema þjóðin sjái sjálf af hyggjuviti sínu, að lengra verði ekki gengið.
Nú er spurningin sú, hvort okkar bíði örlög Nýfundnalendinga. Munu lánardrottnar okkar koma saman til að ræða, hvað gera skuli við þessa vandræðaþjóð? Munu þeir mæla með, að Ísland gerist hérað í Noregi eða Danmörku eða kannski í Bandaríkjunum, ef þar er laust pláss fyrir kvígildi?
Kjarni málsins er sá, að óhóflegar skuldir leiða til efnahagslegs ósjálfstæðis og síðan til stjórnmálalegs ósjálfstæðis. Þetta gildir bæði um einstaklinga og ríki. Stjórnvöld okkar munu reyna að telja þjóðinni trú um, að þetta séu aðeins hugarórar. En við vitum betur, enda höfum við víti Nýfundnalendinga til að varast.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
