Verðbólgan, fjármagnsskorturinn og ófullnægjandi lífskjör eru samtvinnuð vandamál, sem hér á landi stafa að töluverðu leyti af langvinnum tilraunum ríkisvaldsins til að stjórna fjármagnsstraumunum í þjóðfélaginu.
Hið takmarkaða fjármagn, sem þjóðin getur sparað af neyzlu sinni og notað til fjárfestingar, fær ekki að leita arðbærustu miða. Það rennur ekki til þeirra greina, sem geta borgað hæstu vextina og eru fljótastar að skila afrakstri til endurgreiðslu á lánsfé og öðru fyrirgreiðslufé.
Þess vegna kostar það okkur 27% þjóðarframleiðslunnar í fjárfestingu að ná sama hagvexti og Danir ná fyrir 19% þjóðarframleiðslunnar og Bandaríkjamenn fyrir 17% þjóðarframleiðslunnar. Þess vegna erum við aðeins hálfdrættingar í hagvexti á við Japani út á sama fjárfestingarhlutfall.
Áratugum saman hefur ríkisvaldið byggt upp undursamlega flókið kerfi til að hindra eðlilega fjármagnsstrauma í efnahagslífinu með það fyrir augum, að ýmis pólitísk markmið ráði meiru en hin efnahagslegu.
Með rangri gengisskráningu eru sjávarútvegur og fiskiðnaður látnir greiða milljarða á ári hverju til að þjóðfélagið geti leyft sér þann.munað að halda uppi óarðbærri framleiðslu á ýmsum öðrum sviðum.
Með eyrnamerkingu fjármagnsins er atvinnuvegunum mismunað til að halda uppi óhóflegri fjárfestingu í óarðbærum greinum. Stærð stofnlánasjóðanna fer ekki eftir arðsemi atvinnugreinanna, heldur stöðu þeirra á hinu pólitíska taflborði.
Með misjöfnum lánakjörum er óarðbærum greinum gert kleift að frysta fjármagn, sem þjóðin þyrfti að hafa örar í umferð. Forgangsgreinarnar njóta lágra vaxta, langs lánatíma og mikils hlutfalls lánanna af heildarkostnaði fjárfestingar.
Með ríkisábyrgðum er ákveðnum greinum, sem eru í náð stjórnvalda, gert kleift að fjárfesta verulega, meðan aðrar greinar fá ekki slíkar ábyrgðir. Þessi mismunun byggist ekki á arðsemismati.
Með framleiðslustyrkjum og útflutningsuppbótum er óarðbærum greinum gert kleift að brenna stórum fjárfúlgum á ári hverju, án þess að nokkuð sjáist eftir í hagvexti.
Með niðurgreiðslum er óarðbærum atvinnugreinum gert kleift að losna við afurðir, sem svo dýrt er að framleiða, að þær væru illseljanlegar á raunverulegu verðlagi.
Með banni við innflutningi.afurða er þessum sömu greinum gert kleift að sóa starfsorku og fjármagni til að framleiða gersamlega ósamkeppnishæfar afurðir.
Með ýmiss konar tekjutryggingum verðlagsnefnda, sjóðamillifærslum og jöfnunargjöldum hefur ríkisvaldinu tekizt að klippa arðsemissjónarmiðin ýmist að nokkru eða öllu leyti úr ákveðnum þáttum efnahagslífsins.
Enn eru ótalin atriði eins og mismunun sú, sem felst í sjálfvirkni afurðalána á afmörkuðum sviðum, svo og hin vaxandi áherzla á að haga opinberri fyrirgreiðslu eftir staðsetningu starfseminnar.
Þetta flókna peningabrennslukerfi á ekki sinn líka í neinu nálægu landi.
Jónas Kristjánsson
Vísir
