Flugleiðir hafa í sumar sagt upp 12% af starfsliði sinu hér á landi, 100 manns af um 1600 manna starfsliði. Hjá ríkinu mundi slíkt hlutfall uppsagna nema 2900 störfum og spara að minnsta kosti fjórtán milljarða króna á ári.
Vegna samkeppni geta fyrirtæki yfirleitt ekki hækkað verð á þjónustu sinni eins og þeim þóknast. Stundum verða þau að forðast taprekstur með því að fækka starfsliði. Ríkið ætti raunar að geta gert hið sama.
Því miður hefur ríkið enga samkeppni og hækkar bara verð á þjónustu sinni eins og því þóknast. Sú er útkoman á þessu ári eins og oftast áður, að taprekstri ríkisins verður mætt með auknum sköttum.
Áratugum saman hefur opinber stjórnsýsla þanizt út samkvæmt lögmáli Parkinsons. Samkvæmt formúlu hans ætti aukningin að nema um 5,75% á ári. Hér hefur fjölgunin í opinberri stjórnsýslu numið 5,9% á ári að meðaltali allar götur síðan árið 1930.
Auðvitað er það okkur enginn sómi að hafa fylgt lögmáli Parkinsons nokkurn veginn nákvæmlega. Í fjármálaráðherratíð Gunnars Thoroddsen og Magnúsar Jónssonar var líka reynt að hafa hemil á þessu, en síðan hefur aftur sótt í horf Parkinsons.
Það er góðra gjalda vert, er Tómas Árnason fjármálaráðherra vill halda fast í það lögmál Magnúsar Jónssonar, að ekki skuli vera halli á ríkisbúskapnum – ríkið skuli ekki vera rekið með tapi. Sú stefna er hagfræðilega rétt, þegar þensla ríkir í atvinnulífinu.
Það var rétt hjá Tómasi að neita eyðslusömum samráðherrum sínum um viðbótarfé, sem ekki er til. En það er hins vegar nokkuð þröngt hugsað hjá honum að láta sér ekki detta neitt annað í hug en skattahækkanir.
Hallalaus ríkisbúskapur er miklu áhrifaríkara stjórntæki gegn verðbólgu, ef hann næst með því að minnka umsvifin fremur en með því að hækka skatta. Auk þess sakar ekki að hugsa einstöku sinnum um hag skattgreiðenda.
Tómas vantar um tíu milljarða króna til að ná endum saman á þessu ári. Hann átti að hafa það í huga, þegar hann lét í fyrra setja saman fjárlög, sem voru svo óraunhæf, að jafnvel Steingrímur Hermannsson er til vitnis um það.
Bæði þá og nú gat Tómas kíkt á þá þrjátíu milljarða, sem samkvæmt fjárlögum og ýmsu viðbótarsvindli eiga að fara í beina styrki, uppbætur og niðurgreiðslur til landbúnaðar. Þetta fé fer ekki bara í súginn, heldur dregur þar á ofan úr eðlilegri atvinnuþróun í landinu.
Bæði þá og nú gat Tómas hugleitt, hvort ekki væri skynsamlegt á þenslutímum, að ríkið dragi mjög verulega úr framkvæmdum sínum. Ef honum hefði dottið þetta í hug, væri nú minni eða enginn taprekstur á ríkissjóði.
Bæði þá og nú gat Tómas farið í smiðju til venjulegra fyrirtækja eins og t.d. Flugleiða og kynnt sér, með hvaða aðferðum þau reyna að forðast að lenda á höfuðið. Þá sæi hann, að sums staðar í atvinnulífinu fækkar starfsfólki við rekstur.
Ríkið getur auðvitað minnkað rekstur sinn, fækkað framkvæmdum sínum og skorið burt ýmsar fjármagnstilfærslur. Slíkt gera menn úti í atvinnulífinu, því að þar hafa þeir ekki alltaf þá þægilegu lausn að geta hækkað verð á þjónustu sinni.
Tómas Árnason fjármálaráðherra virðist stoltur af því að halda fast í lögmál Magnúsar Jónssonar. En það dugir því miður skammt, þegar hann heldur líka dauðahaldi í Parkinsonslögmálið. Það er þess vegna sem við hinir erum ekkert stoltir af Tómasi.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
