Kostnaður við heilsugæzlu hefur ekki aðeins vaxið gífurlega á undanförnum árum. Hann hefur aukizt langt umfram vöxt þjóðartekna á sama tíma. Þá þróun þarf að stöðva, svo að hér eftir eflist heilsugæzla í takt við þjóðarhag.
Gárungar hafa sýnt talnaleiki um, hvenær kostnaður við heilsugæzlu fari upp fyrir þjóðartekjur og hvenær þjóðin skiptist endanlega í tvær stéttir, hina sjúku annars vegar og starfsfólk við heilsugæzlu hins vegar.
Öllu gamni fylgir nokkur alvara. Við sjáum nefnilega ýmis dæmi um, að einstaka ráðamaður í heilsugæzlu kunni sér ekki lengur hóf í hugmyndum um útþenslu hennar. Þeir vilji enn auka hraðann í framúrakstri þessa geira þjóðarútgjaldanna.
Peningaflóðið í heilsugæzlu síðustu tvo áratugina er ekkert dæmi um, hvað þjóðarbúið ráði við á venjulegum tímum og krepputímum. Uppgangstímanum hafa fylgt ótrúlegar framfarir í heilsugæzlu, sem við búum nú að, þegar syrtir í álinn.
Því er eðlilegt, að menn, jafnt innan heilsustétta sem utan, vilji stinga við fótum, þegar þeir sjá hrikalegar hugmyndir um heilsugæzlustöð í Breiðholti og geðdeild við Landspítalann, svo að tvö grófustu dæmin um óhófið séu nefnd.
Heilsugæzlustöðin í Breiðholti á að vera helmingi stærri en hliðstæðar stöðvar fyrir jafnmarga íbúa annars staðar í borginni. Þar á að vera einkaaðstaða, jafnvel tvö herbergi á mann, fyrir mýgrút sérfræðinga og ráðgjafa, sem líta inn klukkutíma á dag.
Þessi stöð hefur ekki verið samþykkt og verður það tæpast, úr því að sparnaðartilhneiginga er í tæka tíð farið að gæta í opinberum rekstri. Hitt óhófsdæmið er hins vegar að verulegum hluta tilbúið til notkunar.
Gert er ráð fyrir, að rými á sjúkling á hinni nýju geðdeild Landspítalans verði 112 fermetrar í stað 32 fermetra á öðrum deildum sjúkrahússins. Fer þar mest fyrir gífurlegu athafnaplássi yfirmanna og sérfræðinga deildarinnar.
Hafa ber þó í huga, að lengi fram eftir góðæri síðustu tveggja áratuga dróst þjónusta við geðsjúka aftur úr öðrum þáttum heilsugæzlu. Það er ás efa á þeim forsendum, að Tómasi Helgasyni yfirmanni hefur tekizt að dáleiða Jónas Haralz, formann bygginganefndar Landspítalalóðar.
Útkoman er sú, að árum saman hefur stöðvazt stækkun Landspítalans á öðrum sviðum, nema sú, sem Happdrætti Háskólans kostar. Ennfremur er fyrirsjáanlegt, að stöðnunin gildi enn um hríð. Geðdeildin sogar allt til sín.
Ekki má gleyma, að á síðustu árum hefur aðstaða geðsjúkra skánað verulega. Miklar aðgerðir í þágu áfengisjúklinga hafa létt verulega á sjúkrarými geðsjúklinga. Með nýju geðdeildinni við Landspítalann fer þjónusta á þessu sviði fram úr þjónustu á mörgum öðrum sviðum heilsugæzlu.
Það er því eðlilegt, að læknar Landspítalans vilji fá að nýta víðáttur geðdeildar að hluta til annarra þarfa, sem eru orðnar svo brýnar, að stappar hreinu öngþveiti. Þeir eru ekki að níðast á geðsjúkum, heldur að biðja um jafnvægi í þróun heilsugæzlu.
Þeir tímar eru framundan, að ekki er unnt að fara eftir villtustu óskhyggju í einstökum þáttum heilsugæzlu. Það kæmi bara niður á öðrum þáttum hennar, því að þjóðin mun tæpast auka útgjöld til heilsugæzlu umfram aðra útgjaldaaukningu á næstu árum.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
