Í fjárlagafrumvarpi næsta árs er gert ráð fyrir, að 27.550.000 krónur renni til blaða og að sérstök nefnd stjórnmálaflokkanna skipti þessu fé niður. Ljóst er því, að stjórnmálaflokkarnir hyggjast halda áfram hinum hvimleiðu dagblaðastyrkjum, sem verið hafa á fjárlögum undanfarin ár.
Fé þessu er veitt undir yfirskini ástar á prentfrelsi. Stjórnmálamennirnir segjast með þessu vera að verjast því, að dagblaðadauði, sem nokkuð hefur borið á erlendis, haldi innreið sína hér á landi. Þetta gæti verið nokkuð snotur hugsjón, en er því miður ekki í samræmi við raunveruleikann.
Þessar rúmu 27 milljónir á ári eru í rauninni þáttur af samtryggingu stjórnmálaflokkanna og fela í sér vörn þeirra gegn prentfrelsi í landinu. Þær eru notaðar til að halda úti flokkspólitískum og einlitum blöðum og hjálpa þeim til að halda markaði fyrir venjulegum og almennilegum blöðum í líkingu við þau, sem dafna erlendis.
Í ár eins og undanfarin ár hefur hluti blaðafjárins verið notaður til kaupa á 450 eintökum af hverju blaði, Alþýðublaðinu, Tímanum, Morgunblaðinu, Vísi, Þjóðviljanum og Nýjum þjóðmálum. Hinum hluta fjárins hefur verið skipt milli þingflokkanna í hlutfalli við alþingismannatölu þeirra. Flokkarnir hafa síðan hver skipt sinni upphæð á velviljuð dagblöð og málgögn úti á landi.
Öll dagblöðin, Alþýðublaðið, Tíminn, Morgunblaðið, Vísir og Þjóðviljinn hafa fengið þennan beina styrk. Vísir var að vísu ekki í náðinni fyrri hluta þessa árs vegna óhóflegs sjálfstæðis gagnvart Sjálfstæðisflokknum, en nú mun hafa verið bætt úr því.
Beini styrkurinn og blaðakaupin eru mikilvægur þáttur í rekstri flokkspólitísku blaðanna. Sem dæmi má nefna, að kaup ríkisins á 450 eintökum Alþýðublaðsins nema meiru en 10% af sölutekjum blaðsins. Enda veitir hinum einsýnu dagblöðum ekki af slíkri aðstoð. Þau þyrftu raunar mun hærri styrk til að bæta sér upp óvinsældirnar hjá blaðalesendum.
Nýja blaðið, Dagblaðið, tekur ekki þátt í þessari samtryggingu stjórnmálaflokkanna. Dagblaðið hefur ekki óskað eftir 450 eintaka gustukakaupum ríkisins og hyggst ekki fara fram á þau. Dagblaðið hefur ekki heldur óskað eftir neinni annarri þátttöku í 27 milljóna herfangi dagblaðanna og ætlar sér að neita slíkri þátttöku, ef hún býðst.
Dagblaðið getur virðingar sinnar vegna ekki hengt sig á klafa stjórnmálaflokka, ríkisstjórnar og fjármálaráðuneytis. Dagblaðið er kostað af lesendum sínum og skrifað fyrir þá, en ekki fyrir valdastofnanir þjóðfélagsins. Eigin tekjur blaðsins eiga að tryggja afkomu þess, en engar pólitískar ölmusur né pólitísk samtrygging.
Athyglisvert er, hve litla möguleika kjósendur hafa á að koma í veg fyrir spillingu á borð við blaðaféð. Þeir geta ekki skipt um flokka, því að allir flokkarnir eru hjartanlega sammála um að magna sameiginlegt herfang sitt, hvort sem það heitir blaðafé, þingflokkastyrkur eða fríðindi alþingísmanna. Það er ekki laust við, að fleira sameini flokkana en sundri þeim. Barátta gegn blaðaölmusunni gæti verið eitt af mörgum verðugum verkefnum varnarfélags skattgreiðenda, ef duglegir menn gætu komið slíku félagi á fót.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
