Ríkisstjórnin hefur á undanförnum vikum verið harðari og ákveðnari í viðskiptum sínum við launþega í landinu en menn hafa annars átt að venjast í athöfnum hennar. Slík festa er þar á ofan óvenjuleg á kosningaári, þegar ríkisstjórnir hneigjast yfirleitt til að gefa eftir fyrir þrýstingi kjósenda.
Orsakanna er sennilega helzt að leita í forustu Framsóknarflokksins og einkum hjá Ólafi Jóhannessyni dómsmálaráðherra. Hann hefur að mestu ráðið ferð ríkisstjórnarinnar á þessum vikum og hefur dregið forsætisráðherra og aðra ráðherra Sjálfstæðisflokksins með sér nauðuga viljuga.
Fyrst lét ríkisstjórnin alþingi setja lög um vísitöluskerðingu, aðeins þremur mánuðum eftir að hún hafði samið um verulegar launahækkanir. Fyrst átti harkan raunar að vera meiri, en forsætisráðherra gaf nokkuð eftir á síðustu stundu vegna þrýstings sjálfstæðismanna í forustu launþegasamtaka.
Síðan mætti ríkisstjórnin ólöglegu verkfalli með því að breyta reglum um ólöglegar fjarvistir ríkisstarfamanna þeim verulega í óhag. Þar var fjármálaráðuneytið að verki, en auðvitað samkvæmt fyrirmælum ríkisstjórnarinnar í heild.
Stjórnmálasaga síðustu tveggja ríkisstjórna sýnir, að Ólafur Jóhannesson vill vera harður og ákveðinn þjóðarleiðtogi. Geir Hallgrímsson hefur hins vegar fremur reynzt vera linur og óákveðinn. Í þessari flokkun felst ekkert mat á því, hvor aðferðin sé betri. Sennilega er bezt, að festa fari saman við sveigjanleika, en það er önnur saga.
Við þetta bætist, að Framsóknarflokkurinn hefur tiltölulega lítilla hagsmuna að gæta í samtökum launþega. Sjálfstæðisflokkurinn hefur þar hins vegar verulegra hagsmuna að gæta. Aðgerðirnar eru alvarlegt áfall fyrir þau tengsli og eru Sjálfstæðisflokknum því erfiður biti í hálsi.
Ríkisstjórnin hagnaðist nokkuð á því, að verkfallið ólöglega var óvinsælt. Tveir landsmenn af hverjum þremur voru því andvígir. Meira máli skiptir þó, að efnahagsráðstafanir ríkisstjórnarinnar eru enn óvinsælli. Þrír landsmenn af hverjum fjórum eru þeim andvígir. Hvort tveggja kom í ljós í skoðanakönnunum Dagblaðsins.
Í heild veikir þessi togstreita við launþega stöðu stjórnarflokkanna í komandi þingkosningum og var staðan þó erfið fyrir. Leiða má rök að því, að erfiðleikar Framsóknarflokksins séu jafnvel meiri en samstarfsflokksins. Það er því ekki auðvelt að meta, hvaða sjónarmið knýja Ólaf Jóhannesson til að ýta ríkisstjórninni út í styrjöld við launþega.
Sennilega lítur hann fremur til langs tíma en skamms. Sennilega er hann búinn að gera ráð fyrir, að stjórnarflokkarnir muni óhjákvæmilega tapa nokkru fylgi í kosningunum. Sú útkoma mundi auka möguleika Framsóknarflokksins á oddaaðstöðu eftir kosningar og bæta um leið óbeint stöðu hans í samningum um endurnýjaða helmingaskiptastjórn. Mest um vert er þó, að Ólafur kann síðar að geta notfært sér ímynd stjórnmálamannsins, sem er fastur fyrir, þegar á móti blæs.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
