Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra mun ekki fallast á kröfu Alþýðuflokksins um þingrof. Í þess stað mun hann segja af sér fyrir hönd ríkisstjórnarinnar allrar. Þessu er hægt að spá með sæmilegu öryggi.
Þar með hefur Ólafur varpað boltanum í fang Alþýðuflokksins, sem á endanum verður sennilega að mynda minnihlutastjórn, er Sjálfstæðisflokkurinn verji falli.
Minnihlutastjórnin mun þá væntanlega hafa tvö verkefni. Annað er að hafa forgöngu um breytingu á ákvæðum kosningalaga um úthlutun uppbótarþingsæta. Og hitt verkefnið er að rjúfa þing og boða til kosninga í desember.
Atburðarás síðustu daga er full af smáatriðum, sem rugla menn svo í ríminu, að þeir sjá ekki þau meginatriði, sem hér hefur verið spáð. Moldviðrið stafar af tilraunum flokkanna til að bæta hag sinn fyrir kosningar.
Af ummælum Ólafs má ráða, að persónulega telji hann þingrof af sinni hálfu ábyrgðarlaust, en ekki óhugsandi, ef ráðherrar Alþýðuflokksins fallist á að sitja áfram í stjórninni fram yfir kosningar.
En ummæli Steingríms Hermannssonar, formanns Framsóknarflokksins, og ráðamanna Alþýðubandalagsins taka af skarið um, að þingrof verður ekki samþykkt. Samkvæmt stjórnarsáttmálanum hefur sérhver hinna þriggja flokka neitunarvald gegn þingrofi.
Engin ástæða er til að leggja mikið upp úr ummælum Ólafs Jóhannessonar um þokukennda framsetningu ráðherra Alþýðuflokksins á kröfunum um lausn fráembætti, þingrof og nýjar kosningar.
Ummæli Ólafs og annarra ráðherra um þetta atriði eru eingöngu miðuð við að vinna tíma til að hugsa málið. Tæknilegar útskýringar Ólafs á lagakrókum málsins eru fremur ómerkilegar, þótt þær séu ekki rangar.
Ráðherrar Alþýðuflokksins eru ráðherrar og geta krafizt þingrofs, þótt þeir hafi beðið um lausn. Stjórnin verður að taka afstöðu til þessara krafna, þótt ráðherrar Alþýðuflokksins hverfi úr ríkisstjórn.
Þar á ofan mega Alþýðubandalagið og Framsóknarflokkurinn vara sig á undanbragðastefnunni. Hún er þegar byrjuð að fara í taugar kjósenda og getur samt engan veginn knúið fram frestun kosninga til vors.
Enda segir Steingrímur Hermannsson réttilega, að ekki beri að standa í vegi þess, að fylgjendur þingrofs og kosninga nái fram vilja sínum. Allt stefnir því í átt til desemberkosninga.
Ólafur og Steingrímur vilja þvo hendur sínar af ákvörðun um þingrof og kosningar. Sú afstaða er einkar eðlileg og leiðir óhjákvæmilega til afsagnar allrar stjórnarinnar en ekki ráðherra Alþýðuflokksins einna.
Í framhaldi af því gæti orðið nokkur töf, meðan forseti Íslands er að komast að því, sem allir vita, að ekki er neinn grundvöllur fyrir meirihlutastjórn án kosninga.
Alþýðuflokkurinn ber ábyrgð á stjórnarkreppunni. Siðferðilega séð ber honum því að kanna, hvort minnihlutastjórn hans muni ekki verða varin falli fram yfir desemberkosningar. Og Sjálfstæðisflokkurinn hlýtur að veita slíkt hlutleysi.
Minnihlutastjórnin mundi fá alþingi til að samþykkja breytingu á kosningalögum, er minnki misrétti kjördæma um helming. Það yrði með þeim hætti, að annar hver uppbótarmaður yrði ekki lengur valinn á hlutfalli og að fleiri en einn uppbótarmaður geti verið frá hverju kjördæmi.
Hitt verkefni slíkrar stjórnar væri að rjúfa þing og efna til kosninga í desember.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
