Hin opnu prófkjör hafa sem betur fer náð fótfestu hér á landi. Sjálfstæðisflokkurinn hefur góða reynslu af notkun þeirra í Reykjavík og víðar. Nú hefur Alþýðuflokkurinn bætt um betur og hyggst halda prófkjör í öllum kjördæmum landsins í haust og vetur.
Opin prófkjör eru ekki takmörkuð við flokksbundna kjósendur. Allir þeir, sem telja sig styðja viðkomandi flokk, geta tekið þátt í prófkjöri hans. Þeir þurfa ekki að láta skrá sig fyrirfram. Þeir koma bara á kjörstað og greiða atkvæði. Síðan fara þeir á brott, án þess að hafa tekið á herðar neinar flokksskyldur.
Oftast er þó í opnum prófkjörum gerður sá fyrirvari, að kjósendur séu ekki flokksbundnir í öðrum stjórnmálaflokki en þeim, sem prófkjörið heldur. En auðvitað er mjög erfitt að sanna á einhvern, að hann sé flokksbundinn annars staðar.
Það er hins vegar mál, sem menn eiga við sína eigin samvizku, ef þeir taka þátt í prófkjöri flokks, sem þeir hafa síðan ekki hug á að styðja í sjálfum kosningunum. Sem betur fer er ákaflega hverfandi, að menn séu með slíkan leikaraskap. Til dæmis hafa kosningasmalar Sjálfstæðisflokksins ekki orðið varir við slíka hegðun í prófkjörum undanfarinna kosninga.
Vandi Alþýðuflokksins er meiri, því að flokkurinn er minni. Fræðilega séð gætu hópar andstæðinga hans spillt prófkjörum hans með því að mæta til leiks. En það er rétt metið hjá flokknum, að í reynd muni fáir gefa kost á sér til slíkra skemmdarverka undir fullu nafni.
Með hinum opnu prófkjörum er viðurkennd sú staðreynd, að verulegur meirihluti kjósenda er ófáanlegur til að taka þátt í starfi stjórnmalaflokka, þótt þeir hneigist fremur að öðrum stjórnmálaflokknum en hinum. Með opnum prófkjörum er verið að virkja þetta fólk til meiri þátttöku í stjórnmálunum.
Ekki má heldur gleyma því, að flokkar opinna prófkjara eru líklegir til að auka fylgi sitt. Sú er reynsla Sjálfstæðisflokksins. Og Alþýðuflokkurinn vonar, að sú verði einnig sín reynsla. Óflokksbundið fólk hefur tilhneigingu til að styðja flokk, sem sýnir því þann sóma að biðja það um að taka þátt í vali frambjóðenda sinna.
Framsóknarflokkurinn er fremur miðstýrður flokkur og hefur ekki þorað að leggja út í opin prófkjör. Hann hefur þó efnt til og hyggst áfram efna til lokaðra prófkjöra meðal flokksbundinna manna á þeim stöðum, þar sem fram kemur eindreginn vilji í slíka átt. Þetta er líka veigamikið skref í átt til lýðræðis, sem ber að virða og meta, þótt það nái ekki eins langt og opnu prófkjörin.
Hinn lokaði flokkur landsins er svo Alþýðubandalagið. Þar hafa menn ekki aðeins áhyggjur af óflokksbundnu stuðningsfólki, heldur einnig almennum flokksmönnum. Þar munu framboð nú sem fyrr vera ákveðin af fámennum hópum valdamanna flokksins. Sú aðferð er fjærst anda lýðræðisins.
Í dag er fyrsta opna prófkjör haustsins, hjá Alþýðuflokknum á Suðurlandi. Vonandi hvetur það til fleiri slíkra.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
